Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας

Στο 28% η περικοπή δαπανών για την κοινωνική προστασία της αναπηρίας το διάστημα 2010-2017

Αντικείμενο του 7ου Δελτίου Στατιστικής Πληροφόρησης της ΕΣΑμεΑ αποτελούν οι παροχές κοινωνικής προστασίας προς τα άτομα με αναπηρία στην Ελλάδα. Στο Δελτίο παρουσιάζονται διαχρονικά δεδομένα από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ολοκληρωμένων Στατιστικών Κοινωνικής Προστασίας (ESSPROS) σχετικά με τις δαπάνες για κοινωνική προστασία, διερευνάται η εξέλιξη αυτών των μεγεθών τα χρόνια της κρίσης, και παρουσιάζεται η θέση της χώρας συγκριτικά με τα υπόλοιπα κράτη της Ευρώπης ως προς το επίπεδο των κοινωνικών παροχών. 

ΒΑΣΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ

Ως προς τις  δαπάνες για την αναπηρία, η χώρα μας βρίσκεται δυστυχώς μεταξύ των ουραγών της Ευρώπης. Κατά το διάστημα 2010-2017, με την περικοπή δαπανών για την κοινωνική προστασία της αναπηρίας να ανέρχεται στο 28% , η χώρα πέρασε τελικά από ένα ανεπαρκές, ανορθολογικό και ιατρικοκεντρικό σύστημα κοινωνικής προστασίας σε ένα συρρικνωμένο σύστημα παροχών. Η εν λόγω συρρίκνωση υπήρξε αποτέλεσμα των οριζόντιων περικοπών στη συντάξεις και της μείωσης των δικαιούχων συντάξεων αναπηρίας. Κατατάσσοντας δε όλες τις χώρες με βάση το ποσοστό του ΑΕΠ που διαθέτουν για την προστασία της αναπηρίας σε σύνολο 35 κρατών, η Ελλάδα δυστυχώς κατέχει την 29η θέση. Αξίζει πάντως να αναφερθεί, ότι, μετά τις άοκνες και συνεχείς προσπάθειες της ΕΣΑμεΑ, δεν υπήρξε περικοπή επιδομάτων, εάν και ήταν μνημονιακή απαίτηση. 

Συνολικά μιλώντας, οι δαπάνες για την κοινωνική προστασία, υπό το πρίσμα των συνεχιζόμενων πολιτικών λιτότητας της τελευταίας δεκαετίας, αντιμετωπίστηκαν ως δημοσιονομικό φορτίο και όχι ως μέρος της λύσης για έξοδο από την κρίση. Η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους, με περιστολή του ¼ των δαπανών κοινωνικής προστασίας το διάστημα 2009-2017,  βασίστηκε κυρίως σε μυθεύματα που θέλουν την Ελλάδα να δαπανά πολλά σε αυτόν τον τομέα, ενώ η  σύγκριση των πραγματικών δεδομένων στις χώρες της Ε.Ε. αποκαλύπτει το ανυπόστατο αυτών των αιτιάσεων.  Πρέπει να εντυπωθεί  ότι, οι δαπάνες για κοινωνική προστασία στην Ελλάδα, με όποιον δείκτη και αν μετρηθούν, ήταν και είναι χαμηλότερες από τον ευρωπαϊκό μέσο. 

Η νέα πραγματικότητα αποκλείει σημαντικό τμήμα του πληθυσμού με αναπηρία από το δικαίωμα στην κοινωνική προστασία, αναπαράγοντας ταυτόχρονα τις παθογένειες του παρελθοντικού μοντέλου. Εντωμεταξύ για το ίδιο διάστημα, ταυτόχρονα με τη δραστική μείωση των δαπανών για  κοινωνική προστασία, καταγράφεται στη χώρα σοβαρή αύξηση του δείκτη κινδύνου φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού στα άτομα με σοβαρή αναπηρία κατά 16 ποσοστιαίες μονάδες (από 43,3% σε 59,4%).

Βασικό εύρημα αυτού του δελτίου στο οποίο αξίζει επίσης να σταθούμε είναι ότι η χώρα μας ούτε δαπανούσε ούτε δαπανά πολλά σε χρηματικές παροχές για την αναπηρία, αλλά αντιθέτως, δαπανά ελάχιστα σε άλλου τύπου παροχές,  σε δομές υποστήριξης, σε υπηρεσίες προσωπικής βοήθειας, σε κέντρα  αποκατάστασης/ επαναποκατάστασης, σε προγράμματα στέγασης κ.ά., παροχές σε είδος οι οποίες είναι εξίσου αναγκαίες με τις χρηματικές για την αποτελεσματική ένταξη και προστασία των ατόμων με αναπηρία. 

Στην πρωτόγνωρη συγκυρία της πανδημίας του Covid-19,  και της βαθιάς οικονομικής ύφεσης που έχει πυροδοτήσει παγκοσμίως, η αναγκαιότητα του κράτους πρόνοιας και των αποτελεσματικών πολιτικών κοινωνικής προστασίας  είναι αυταπόδεικτη. 

Η αναμενόμενη ραγδαία αύξηση της ανεργίας και της ακραίας φτώχειας που έχει ήδη διαφανεί, πλήττει δυσανάλογα τις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και ιδίως τα άτομα με αναπηρία και τις οικογένειες τους, που αντιμετώπιζαν ήδη αυξημένο κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.  Η πανδημία ως υγειονομική κρίση, επίσης ενέχει μεγαλύτερους κινδύνους και επιβάλει πρόσθετους περιορισμούς στα άτομα με αναπηρία ή/και χρόνιες παθήσεις απειλώντας σημαντικά την υγεία τους, ιδιαίτερα όσων διαβιούν σε κλειστά ιδρύματα. 

Ωστόσο σε αυτή τη συγκυρία, αποκαλύφθηκαν σε όλη τους την έκταση οι χρόνιες ανεπάρκειες και οι στρεβλώσεις του υπολειμματικού συστήματος κοινωνικής προστασίας στην Ελλάδα, και έγινε επίσης φανερή σε διεθνές επίπεδο η αποτυχία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου ως προς στη διαχείριση υγειονομικών και κοινωνικών κρίσεων όπως η σημερινή. 

Για την Ε.Σ.Α.μεΑ. είναι επιτακτική η αναγκαιότητα μιας ολοκληρωμένης Στρατηγικής για την αναπηρία, στη βάση της δικαιωματικής προσέγγισης, μιας πολιτικής η οποία: όχι μόνο δεν θα περικόπτει αλλά θα διευρύνει τις υφιστάμενες παροχές, αναπτύσσοντας περαιτέρω μέτρα για τη διασφάλιση επαρκούς βιοτικού επιπέδου για τα άτομα με αναπηρία, όπως άλλωστε συστήνει και η επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία στις τελικές παρατηρήσεις και συστάσεις προς τη χώρα. Βασικός πυλώνας της ζητούμενης πολιτικής πρέπει να είναι η θεσμοθέτηση παροχών σε είδος, με τη δημιουργία δομών και υπηρεσιών που να διαθέτουν ευελιξία και να ανταποκρίνονται στις ατομικές ανάγκες, ώστε να μπορεί ο κάθε πολίτης με αναπηρία να διάγει τον βίο του με αξιοπρέπεια και αυτονομία. 

Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία που συζητείται τις ημέρες μας, μπορεί να αποτελέσει μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία, για την ανάπτυξη και εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης πολιτικής κοινωνικής προστασίας της αναπηρίας.