Εισαγωγή
Με την με αρ.πρωτ. 9293/15.7.2016 απόφαση του Ειδικού Γραμματέα Διαχείρισης Τομεακών Ε.Π. του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου το έργο της ΕΣΑμεΑ «Παρατηρητήριο Θεμάτων Αναπηρίας» εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρωπίνου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση 2014-2020» με κωδικό ΟΠΣ 5000817 και προϋπολογισμό 1.500.000,00 ευρώ.
Αντικείμενο του έργου είναι η δημιουργία του Παρατηρητηρίου θεμάτων Αναπηρίας που θα συμβάλει στη διαμόρφωση μιας εθνικής στρατηγικής για την αναπηρία με έμφαση στην ανάδειξη της κοινωνικοπολιτικής διάστασης της αναπηρίας.
Η πράξη αυτή συνάδει με το πνεύμα του κοινωνικού μοντέλου προσέγγισης της αναπηρίας και πρωτίστως με τη ratio της Σύμβασης των Η.Ε. για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία που έχει κυρώσει η Ελλάδα με τον ν. 4074/2012. Συγκεκριμένα η πράξη συνάδει με το άρθρο 31 της Σύμβασης, σύμφωνα με το οποίο «Τα Συμβαλλόμενα Κράτη αναλαμβάνουν να συγκεντρώσουν κατάλληλες πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων και των στατιστικών και ερευνητικών δεδομένων, προκειμένου να είναι ικανά να διατυπώσουν και να εφαρμόσουν πολιτικές, για να καταστήσουν αποτελεσματική την παρούσα Σύμβαση».
Αναγκαιότητα του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας
Η αναγκαιότητα δημιουργίας και ανάπτυξης του Παρατηρητηρίου Θεμάτων Αναπηρίας εφεξής Παρατηρητήριο τεκμηριώθηκε από τα συμπεράσματα των μελετών που παράχθηκαν στο πλαίσιο του Έργου που υλοποίησε η Συνομοσπονδία με τίτλο «Στρατηγική Μελέτη για την Αναδιάρθρωση και την Επέκταση του Ρόλου και των Αρμοδιοτήτων του Εθνικού Παρατηρητηρίου ΑμεΑ» κατά την προηγούμενη Προγραμματική Περίοδο 2007 – 2013.
Η αναγκαιότητα δημιουργίας και λειτουργίας του Παρατηρητηρίου τεκμηριώνεται στην εν λόγω μελέτη μέσω ανάλυσης της υφιστάμενης κατάστασης στο πεδίο της αναπηρίας και των πολιτικών για την αναπηρία.
Στην Ελλάδα, ενώ υφίσταται ένα σχετικά ευρύ νομικό πλαίσιο για την προστασία των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, ζητούμενο εξακολουθεί να αποτελεί η ορθή και συνεπής εφαρμογή των νόμων για την αναπηρία. Βασική επίσης παθογένεια των πολιτικών για την αναπηρία στην Ελλάδα είναι η αποσπασματικότητα, τόσο ως προς τον σχεδιασμό όσο και στην εφαρμογή τους.
Πάγια θέση της ΕΣΑμεΑ ήταν και είναι η αναγκαιότητα να καταρτιστεί ενιαία εθνική στρατηγική για την αναπηρία. Η ολοκληρωμένη στρατηγική για την αναπηρία υποστηρίζοντας την οριζόντια ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας σε όλες τις πολιτικές και τις νομοθετικές ρυθμίσεις, θα στοχεύει στην άρση των εμποδίων και των φραγμών που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία και στη σταδιακή υλοποίηση των δεσμεύσεων της χώρας ως προς τη δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών και πλαισίων που θα εξασφαλίσουν την πλήρη άσκηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.
Είναι γεγονός ότι, η χάραξη, ο συντονισμός και η παρακολούθηση των μέτρων και των πολιτικών που αφορούν στα άτομα με αναπηρία, απαιτεί ειδικές γνώσεις και εμπειρία, καθώς και συστηματική παρακολούθηση και αξιολόγηση των εφαρμοζόμενων πολιτικών με τη χρήση κατάλληλων εξειδικευμένων τεχνικών και μεθοδολογικών εργαλείων. Η σημαντική έλλειψη σε εθνικά στατιστικά δεδομένα και η απουσία δεικτών αναφερόμενων στα άτομα με αναπηρία, που αποτελούν βασικά εργαλεία κάθε αναπτυξιακού προγράμματος, δυσχεραίνει περαιτέρω τη αποτελεσματική χάραξη εθνικής στρατηγικής καθώς και την παρακολούθηση των παρεμβάσεων.
Η αποτελεσματική χάραξη πολιτικής για την αναπηρία προϋποθέτει επίσης την ενεργή εμπλοκή και την ουσιαστική συμβολή των ατόμων με αναπηρία και των οργανώσεων τους στη διαδικασία σχεδιασμού, παρακολούθησης και αξιολόγησης αυτής της στρατηγικής, σύμφωνα και με το πάγιο αίτημα του αναπηρικού κινήματος «Τίποτα για εμάς, χωρίς εμάς».
Ειδικότερα το Παρατηρητήριο καλείται να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των εθνικών στατιστικών για την αναπηρία. Με τον πρόσφατο νόμο ν.4488/2017, το Παρατηρητήριο της ΕΣΑμεΑ θεσμοθετείται ως ο βασικός συνομιλητής της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής και των λοιπών φορέων του Ελληνικού Στατιστικού Συστήματος αναφορικά με την υποχρέωσή τους να αναπτύσσουν, να παράγουν και να διαδίδουν επίσημες στατιστικές σχετικά με τα άτομα με αναπηρία. Συγκεκριμένα, προβλέπεται ότι για τους σκοπούς του σχεδιασμού των ως άνω στατιστικών και της διάχυσης των παραγόμενων δεδομένων, οι αρμόδιοι φορείς τελούν σε διαβούλευση με το Παρατηρητήριο για τα Θέματα Αναπηρίας της ΕΣΑμεΑ. Επιπλέον η ΕΣΑμεΑ ωςανεξάρτητος μηχανισμός της κοινωνίας των πολιτών καλείται να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην παρακολούθηση και προώθηση της εφαρμογής της Σύμβασης ως βασικός συνεργαζόμενος φορέας με το θεσμοθετημένο με τον. ν.4488/2017 Πλαίσιο Προαγωγής της Σύμβασης, τον Συνήγορο του Πολίτη.