~~~~~~~~~~~~~~ *** Σημειωσεις *** ~~~~~~~~~~~~~~ 1. Στο παρον εχουν αφαιρεθει τυχον εικονες, σχηματα, πινακες, κλπ. που περιλαμβανονται στην πρωτοτυπη εντυπη εκδοση και εχουν αντικατασταθει απο τις "εναλλακτικες περιγραφες" τους για μη βλεποντες. οταν μια εικονα, γραφημα, κ.λπ. παρεχεται και σε ξεχωριστο προσβασιμο αρχειο, π.χ. Excel, PowerPoint, κ.λπ., τοτε περιλαμβανεται και σχετικη παραπομπη στο παρον. 2. Αν μεσα στο κειμενο περιλαμβανονται παραπομπες με αριθμους σελιδων (π.χ. «βλεπε στη σελιδα 16»), αυτες αφορουν στη σελιδες του πρωτοτυπου εντυπου (βλ. μορφη Word και PDF). 3. Στο παρον περιλαμβανονται πληροφοριες σε σχεση με τη σελιδοποιηση του εγγραφου στην πρωτοτυπη εντυπη μορφη του. Οι αριθμοι της πρωτοτυπης σελιδοποιησης ειναι σε { }, δηλ. μεσα σε αγκιστρα, π.χ. «{σελιδα 20}». 4. Στο παρον περιλαμβανονται πληροφοριες σε σχεση με τη δομη του εγγραφου. Με ετικετες σε [ ], δηλ. μεσα σε αγκυλες, επισημαινεται η εναρξη καθε κεφαλαιου (π.χ. «[Κεφαλαιο] 5»), ενοτητας (π.χ. «[Ενοτητα] 5.1»), υποενοτητας (π.χ. «[Υποενοτητα] 5.1.2») και παραγραφου (π.χ. «[Παραγραφος] 5.1.2.3»). Επισης, το τελος καθε ενοτητας οριζεται απο μια διπλη γραμμη και το τελος καθε υποενοτητας απο μονη γραμμη. 5.Τυχον υποσημειωσεις που περιλαμβανονται στην πρωτοτυπη εντυπη εκδοση, θα τις συναντησετε εδω μονο ως παραπομπες μεσα στο κειμενο και συγκεκριμενα σε [ ], δηλ. μεσα σε αγκυλες, π.χ. «[υποσημειωση 3]». Το περιεχομενο των υποσημειωσεων εχει μεταφερθει σε ξεχωριστο αρχειο, οπου ειναι συγκεντρωμενες, κατα αυξοντα αριθμο, ολες τις υποσημειωσεις του εγγραφου. ~~~~~~~~~~~~~~ *** Εξωφυλλο *** ~~~~~~~~~~~~~~ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ [Λογοτυπο] Ε.Σ.Α.μεΑ. ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΠΗΡΙΑ: Πολλαπλες ταυτοτητες, πολλαπλες προκλησεις [Λογοτυπο] (αριστερα) Σημαια Ευρωπαικη ενωση Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο (κεντρο) Επιχειρησιακο Προγραμμα Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση Ειδικη Υπηρεσια Διαχειρισης Με τη συγχρηματοδοτηση της Ελλαδας και της Ευρωπαικης ενωσης (δεξια) ΕΣΠΑ 2014-2020 αναπτυξη-εργασια-αλληλεγγυη [Τελος λογοτυπου]. ~~~~~~~~~~~~~~ *** Εσωφυλλο*** ~~~~~~~~~~~~~~ εκδοση: Εθνικη Συνομοσπονδια Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.) Κεντρικα γραφεια: Ελ. Βενιζελου 236, T.Κ. 163 41, Ηλιουπολη Τηλ.210 9949837, e-mail: esaea@otenet.gr, www.esamea.gr, www.paratiritirioanapirias.gr Αθηνα, 2019 Η παρουσα εκδοση συγχρηματοδοτηθηκε απο την Ελλαδα και την Ευρωπαικη ενωση (Ευρωπαικο Κοινωνικο ταμειο) στο πλαισιο της Πραξης «Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας» που εντασσεται στους αξονες Προτεραιοτητας: 1 «Συστημικες Παρεμβασεις των θεσμων της αγορας εργασιας και της προνοιας», 4 «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου στην Περιφερεια Στερεας Ελλαδας» και 5 «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου στην Περιφερεια Νοτιου Αιγαιου» του Επιχειρησιακου Προγραμματος «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση 2014-2020» ISBN πρωτοτυπης εκδοσης (εντυπο βιβλιο): 978-618-5124-15-1 Επιμελεια εντυπου: Κοι.Σ.Π.Ε. ΑΘΗΝΩΝ «Η ΕΙΚΟΝΑ» Μεσογειων 154, Αθηνα 11527 Τηλ.: 210 7473951, Fax: 210 7474072 e-mail: koispeeikona@outlook.com.gr Παραγωγη εκδοσης Απλου Κειμενου TXT (simple text): ΙΝFALIA PC ΒΕΠΕ Θεσσαλονικης (κτιριο Γ2), Πυλαια 55535 Τηλ.: 2310 365180, e-mail: info@infalia.com Ιστοσελιδα: www.infalia.com ~~~~~~~~~~~~~~ *** Περιεχομενα *** ~~~~~~~~~~~~~~ Προλογος Προεδρου Ε.Σ.Α.μεΑ. {σελιδα 2} Επιτελικη Συνοψη {σελιδα 3} 1. Η σημασια και το πλαισιο του ζητηματος {σελιδα 4} 1.1 Η αναπηρια ως «γυναικειο θεμα» {σελιδα 4} 1.2 Στατιστικα δεδομενα για τις γυναικες με αναπηρια {σελιδα 5} 1.3 Τα δικαιωματα των γυναικων με αναπηρια μεσα απο το Διεθνες Δικαιο για τα Δικαιωματα του Ανθρωπου {σελιδα 6} 1.4 Οι γυναικες με αναπηρια μεσα απο τη Συμβαση των ΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες {σελιδα 8} 1.5 Το ελληνικο νομικο πλαισιο για τις γυναικες με αναπηρια {σελιδα 10} 2. Πολλαπλες ταυτοτητες {σελιδα 12} 2.1 Οι προκλησεις των κοριτσιων και γυναικων με αναπηρια {σελιδα 12} 2.2 Γυναικες με αναπηρια και το δικαιωμα στην οικογενεια {σελιδα 13} 2.3 Κοριτσια και γυναικες με αναπηρια που ειναι μεταναστριες και προσφυγες {σελιδα 13} 3. Πολλαπλες προκλησεις {σελιδα 13} 3.1 Βια και γυναικες με αναπηρια {σελιδα 13} 3.2 Γυναικες με αναπηρια και προσβαση στη Δικαιοσυνη {σελιδα 14} 3.3 Γυναικες με αναπηρια και προσβαση στην υγεια {σελιδα 14} 3.4 Γυναικες με αναπηρια και προσβαση στην αγορα εργασιας {σελιδα 15} 4. Συστασεις {σελιδα 15} ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ *** Προλογος Προεδρου Ε.Σ.Α.μεΑ. *** ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ (Φωτογραφια του Ιωαννη Βαρδακαστανη, Προεδρου της Ε.Σ.Α.μεΑ.) Οι γυναικες με αναπηρια αναμφισβητητα εχουν αντιμετωπισει και συνεχιζουν να αντιμετωπιζουν πολλα εμποδια και προκλησεις στην καθημερινη τους ‘μαχη’ για μια ισοτιμη ενταξη στην ελληνικη κοινωνια. Το αναπηρικο κινημα γνωριζοντας τις διακρισεις που οι γυναικες με αναπηρια βιωνουν καθημερινα, διεκδικει τα δικαιωματα που τους αντιστοιχουν ως ατομα και ως πολιτες της χωρας. Οι γυναικες με αναπηρια βιωνουν διπλη διακριση, λογω φυλου και λογω αναπηριας, καθως και πολλαπλη διακριση οταν σε αυτες τις δυο ιδιοτητες ερχονται να προστεθουν και αλλες, οπως το να ειναι μεταναστριες, προσφυγες, αιτουντες ασυλο κ.α. Κατα συνεπεια, αναφερομαστε σε μια ομαδα ιδιαιτερα ευαλωτη, η οποια ερχεται αντιμετωπη με πολλαπλα εμποδια και κινδυνους, και υφισταται πολλαπλες διακρισεις και αποκλεισμους. Οι αμεσες και οι εμμεσες διακρισεις, οι πολλαπλες διακρισεις, οι διατομεακες διακρισεις η οι διακρισεις λογω σχεσης ειναι εναντια στο διεθνες και εθνικο δικαιο για τα δικαιωματα του ανθρωπου, το οποιο εχει αναπτυχθει με τετοιο τροπο ωστε να αποτελει ενα διχτυ προστασιας για τις γυναικες, με η χωρις αναπηρια. Η ελληνικη πολιτεια οφειλει, οπως αλλωστε οριζει και η Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, να λαμβανει τα καταλληλα μετρα για την προστασια αυτων των γυναικων, για την υποστηριξη του πολλαπλου τους ρολου, και για τη διασφαλιση των συνθηκων εκεινων που θα εγγυωνται την ισοτιμη συμμετοχη τους σε ολες της εκφανσεις της ζωης. Για τον λογο αυτο, το αναπηρικο κινημα απαιτει τη απο κοινου διερευνηση και συζητηση με την ελληνικη πολιτεια, με σκοπο τον σχεδιασμο πολιτικων που θα στοχευουν απο τη μια στην εξαλειψη των προκαταληψεων για τις γυναικες με αναπηρια και απο την αλλη στην ενθαρρυνση τους, ωστε να συμμετεχουν ενεργα στη δημοσια ζωη. Το παρον κειμενο αποτελει μερος μια σειρας πεντε (5) Κειμενων Πολιτικης που εκπονηθηκαν στο πλαισιο του Π.Ε 3 «Μοναδα Τεκμηριωσης» του Υποεργου 1 «Σχεδιασμος και Λειτουργια του Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας» της Πραξης «Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας» του Επιχειρησιακου Προγραμματος «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση 2014-2020», με συγχρηματοδοτηση απο την Ελλαδα και απο το Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο. Η Εθνικη Συνομοσπονδια Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.) με το παρον κειμενο επιδιωκει να στρεψει την προσοχη ολων, και περισσοτερο των αρμοδιων φορεων, στα εμποδια και τις προκλησεις που αντιμετωπιζουν οι γυναικες με αναπηρια κατα τη προσβαση τους σε σημαντικα πεδια της κοινωνικης ζωης, οπως η υγεια, η δικαιοσυνη και η εκπαιδευση, αλλα και να διατυπωσει σειρα απο προτασεις για την αρση αυτων των εμποδιων. οραμα μας ειναι μια κοινωνια ισοτητας και δικαιοσυνης, οπου το «φυλο» και η «αναπηρια» δεν θα αποτελουν εμποδια για το ατομο, αλλα στοιχεια πλουραλισμου για την κοινωνια. Ιωαννης Βαρδακαστανης Προεδρος Εθνικης Συνομοσπονδιας Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.) {σελιδα 2} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ *** ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Ο σκοπος αυτου του κειμενου πολιτικης ειναι να παρουσιασει ζητηματα σχετικα με το θεμα «γυναικες και αναπηρια», και ειδικοτερα να παρουσιασει τα εμποδια, τις προκλησεις αλλα και τις πολλαπλες διακρισεις που υφιστανται οι γυναικες λογω της αμεσης η/και εμμεσης σχεσης τους με την αναπηρια. Ταυτοχρονα, επιδιωκεται η ευαισθητοποιηση οσων χαραζουν και εφαρμοζουν πολιτικες σχετικες με την αναπηρια αλλα και το φυλο. Η επιλογη της εκφρασης «γυναικες και αναπηρια» αντι για «γυναικες με αναπηρια» δεν ειναι τυχαια, καθως επιδιωκεται να τονιστει οτι η σχεση των γυναικων με την αναπηρια δεν περιοριζεται μονο στο ενδεχομενο να ειναι οι ιδιες ατομα με καποια αναπηρια, π.χ. αισθητηριακη, σωματικη, νοητικη η ψυχοκοινωνικη. Οι γυναικες εχουν προσωπικη εμπειρια και ως ατομα που, συνηθως, ειναι επιφορτισμενα με την ευθυνη φροντιδας καποιου μελους της οικογενειας που εχει αναπηρια, ειτε ως μητερες παιδιων με αναπηρια ειτε ως συζυγοι η συντροφοι ατομων με αναπηρια ειτε ως κορες γονεων που εχουν καποια αναπηρια. Για το λογο αυτον στο παρον κειμενο δινεται εμφαση στην εννοια των πολλαπλων ταυτοτητων. Η εννοια της πολλαπλοτητας υπογραμμιζει τις πολλες ταυτοτητες των γυναικων σε σχεση με την αναπηρια, καθως επισης και το πως αυτες αλληλοσυνδεονται στην περιπτωση που συνυπαρχουν, για παραδειγμα, στην περιπτωση γυναικας με αναπηρια που ταυτοχρονα μπορει να ειναι μητερα/κορη/συζυγος ενος στενου προσωπου που εχει αναπηρια. Αυτο το κειμενο πολιτικης ειναι χωρισμενο σε τεσσερις (4) ενοτητες. Η πρωτη ενοτητα αρχικα εξεταζει το γιατι η αναπηρια ειναι ενα γυναικειο θεμα, μεσα απο τη παραθεση στατιστικων δεδομενων. Στη συνεχεια, επικεντρωνεται στο πως το διεθνες δικαιο για τα δικαιωματα του ανθρωπου εστιαζει στα δικαιωματα των γυναικων, οπως αυτα αποτυπωνονται σε μια σειρα Συμβασεων που εχουν υιοθετηθει απο το Γενικο Συμβουλιο του Οργανισμου Ηνωμενων Εθνων και εχουν κυρωθει απο την Ελλαδα, με κορυφαια στιγμη, σε ο,τι αφορα τις γυναικες με αναπηρια, τη Συμβαση για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες. Τελος, στην τελευταια υποενοτητα γινεται αναφορα στο πως τα δικαιωματα των γυναικων με αναπηρια εχουν κατοχυρωθει θεσμικα στο ελληνικο νομικο πλαισιο, με εμφαση να δινεται στο πλαισιο κατα των διακρισεων. Η δευτερη και τριτη ενοτητα καλυπτουν πιο συγκεκριμενα θεματα η προκλησεις που προκυπτουν για τις γυναικες λογω της αναπηριας. Συγκεκριμενα, η δευτερη ενοτητα εξεταζει θεματα σχετικα με τις προκλησεις που αντιμετωπιζει μια γυναικα η ενα κοριτσι με αναπηρια, τη σχεση της μητροτητας με την αναπηρια και τη συνυπαρξη της ιδιοτητας της μεταναστριας η του προσφυγα με την ιδιοτητα της αναπηριας, ενω η τριτη ενοτητα επικεντρωνεται στις πολλαπλες προκλησεις που οι γυναικες και τα κοριτσια με αναπηρια εχουν να αντιμετωπισουν στην προσπαθεια τους να απολαυσουν τα δικαιωματα τους. Τελος, η τεταρτη ενοτητα προχωρα στη διατυπωση συστασεων πολιτικης που στοχευουν στην προστασια και προωθηση των δικαιωματων, τοσο των γυναικων με αναπηρια, οσο και των γυναικων που ειναι μητερες/συζυγοι/κορες ατομων με αναπηρια. Το υλικο πανω στο οποιο εχει στηριχτει η αναπτυξη αυτου του κειμενου πολιτικης πολιτικη αποτελειται απο ενα συνδυασμο εθνικων και διεθνων πηγων. Πιο συγκεκριμενα, εχουν ληφθει υποψη κειμενα των Ηνωμενων Εθνων, της Ευρωπαικης Επιτροπης, της Διεθνους Συμμαχιας για την Αναπηρια (IDA), του Ευρωπαικου Φορουμ Ατομων με Αναπηρια (EDF), του Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας της Ε.Σ.Α.μεΑ., της Γενικης Γραμματειας Ισοτητας (Ελλαδα), του Εθνικου Κεντρου Κοινωνικων Ερευνων, απο επιστημονικη βιβλιογραφια, υλικο απο τα μεσα ενημερωσης κ.α. {σελιδα 3} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 1. Η σημασια και το πλαισιο του ζητηματος 1.1 Η αναπηρια ως «γυναικειο θεμα» Καποιος θα μπορουσε να αναρωτηθει γιατι ειναι σημαντικο να δοθει ιδιαιτερη προσοχη στο θεμα «γυναικα και αναπηρια». Μια απαντηση στο ερωτημα αυτο ειναι οτι, παρολο που η ομαδα των ατομων με αναπηρια, δυστυχως, εχει χαρακτηριστει ως μια απο τις πιο καταπιεσμενες κοινωνικες ομαδες στις συγχρονες κοινωνιες, οι συνθηκες ειναι ακομα χειροτερες για την υποομαδα των γυναικων με αναπηρια, αλλα και των γυναικων που ειναι μητερες/ συζυγοι/κορες ατομων με αναπηρια. Το 1996, η Jane Morris, διασημη φεμινιστρια, ακαδημαικος σε θεματα αναπηριας, ισχυριστηκε οτι: [Πλαισιο κειμενου]. «η αναπηρια ειναι γυναικειο θεμα - καθως η πλειονοτητα των ατομων με αναπηρια ειναι γυναικες - αλλα οι εμπειριες των γυναικων με αναπηριες απουσιαζουν σε μεγαλο βαθμο απο τις φεμινιστικες ανησυχιες». [βλ. υποσημειωση 1] [Τελος πλαισιου]. Βασιζομενοι στο επιχειρημα της Morris, σχετικα με τη «γυναικεια φυση» της αναπηριας, αξιζει να σημειωθει οτι, ακομα και στις μερες μας, οι «εμπειριες» των γυναικων με αναπηρια απουσιαζουν η δε λαμβανονται υποψη κατα τον σχεδιασμο η την εκπονηση πολιτικων για την αναπηρια και για την προστασια και προωθηση των δικαιωματων τους. Δυστυχως, η ομαδα των γυναικων με αναπηρια ειναι μια ομαδα που δεν εχει λαβει την απαιτουμενη προσοχη. Η αιτια για αυτην την ελλιπη προσοχη θα πρεπει να αναζητηθει και στον τροπο με τον οποιο αντιμετωπιστηκαν οι γυναικες με αναπηρια, τοσο στο φεμινιστικο κινημα, οσο και στο πεδιο μελετης της αναπηριας. Απο τη μια πλευρα, το φεμινιστικο κινημα δε συμπεριελαβε ποτε στις αναλυσεις του τις εμπειριες των γυναικων με αναπηρια, αλλα και τις ‘φωνες’ των φεμινιστριων με αναπηρια [βλ. υποσημειωση 2]. Δινοταν εμφαση στο να μελετηθει η ποικιλομορφια της γυναικειας εμπειριας σε σχεση με τη φυλη, την ταξη, τον σεξουαλικο προσανατολισμο, αλλα οχι σε σχεση με την εμπειρια της αναπηριας [βλ. υποσημειωση 3]. οπως υποστηριζουν οι Traustadottir και Harris, αυτο ειχε ως αποτελεσμα «οι γυναικες να θεωρουνται τυπικα ως ανημπορες, παιδιαστικες, εξαρτωμενες, απορες, θυματοποιημενες και παθητικες, ενισχυοντας, συνεπως τα παραδοσιακα στερεοτυπα των γυναικων» [βλ. υποσημειωση 4]. Απο την αλλη πλευρα, το πεδιο μελετης της αναπηριας επικεντρωθηκε στο να μελετα την αναπηρια ακολουθωντας μια ουδετερη προσεγγιση σε ο,τι αφορα ζητηματα φυλου. Με αλλα λογια, ναι μεν προτεραιοτητα των σπουδων αναπηριας ηταν να μελετηθει το πως τα ατομα με αναπηρια βιωνουν την εμπειρια της αναπηριας, ωστοσο, αυτη η μελετη γινοταν χωρις να λαμβανεται υποψη η διασταση του φυλου σε αυτην την εμπειρια [βλ. υποσημειωση 5]. ετσι, οι ‘φωνες’, αλλα και οι εμπειριες, των γυναικων με αναπηρια εμειναν στο παρασκηνιο. ομως, και το αναπηρικο κινημα, ιδιαιτερα τις δεκαετιας του 1970 και του 1980, ακολουθησε μια παρομοια πορεια με το φεμινιστικο κινημα και τις σπουδες αναπηριας. Για παραδειγμα, οι Deegan και Brooks [βλ. υποσημειωση 6] εχουν ασκησει κριτικη στο πως το αναπηρικο κινημα διαχειριστηκε τα θεματα των γυναικων με αναπηρια, το οποιο εδινε εμφαση κυριως στα ζητηματα που αφορουσαν περισσοτερο τους ανδρες με αναπηρια [βλ. υποσημειωση 7]. {σελιδα 4} ~~~~~~~~~ Ακομα και σημερα, οι γυναικες με αναπηρια βρισκονται σε πιο ευαλωτη θεση συγκριτικα με τους αντρες με αναπηρια. Παραδειγματος χαριν, σε μια προσφατη μελετη που πραγματοποιησε το Εθνικο Κεντρο Κοινωνικων Ερευνων (ΕΚΚΕ) σχετικα με την πολλαπλη διακριση στην Ελλαδα, αυτη η πραγματικοτητα απεικονισθηκε με τον πιο παραστατικο τροπο απο εναν ανδρα με αναπηρια που συμμετειχε στη μελετη. Συμφωνα με τα λεγομενα του: [Πλαισιο κειμενου]. «αυτες [οι γυναικες με αναπηρια] αντιμετωπιζουν πολυ περισσοτερες δυσκολιες απ’ οτι οι αντρες, και δεν ειναι αποδεκτες απο την κοινωνια. Γνωριζω πολλες γυναικες που τις εγκατελειψαν οι συζυγοι τους οταν απεκτησαν καποια αναπηρια η που δεν καταφεραν ποτε να βρουν μια δουλεια» [βλ. υποσημειωση 8] [Τελος πλαισιου]. Η ιδιαιτερη σημασια της παραπανω δηλωσης ειναι οτι η αναγνωριση των διακρισεων, αλλα και των εμποδιων που υφιστανται οι γυναικες με αναπηρια στη σημερινη κοινωνια- στη συγκεκριμενη περιπτωση στην ελληνικη κοινωνια -προερχονται απο τη ‘φωνη’ ενος ανδρα με αναπηρια. ------------------------------------- ------------------------------------- 1.2 Στατιστικα δεδομενα για τις γυναικες με αναπηρια Η συνεδριαση της Επιτροπης για τα Δικαιωματα των Γυναικων και την Ισοτητα των Φυλων που ελαβε χωρα τον Νοεμβριο του 2018 στο Ευρωπαικο Κοινοβουλιο, και αφορουσε στην κατασταση των γυναικων με αναπηρια στην Ευρωπη, επιβεβαιωσε και μεσα απο στατιστικα δεδομενα τον ισχυρισμο της Morris οτι η «αναπηρια ειναι γυναικειο θεμα». Πιο συγκεκριμενα, συμφωνα με την παρουσιαση της Rosa Estaràs Ferragut εκ μερους της Επιτροπης για τα Δικαιωματα των Γυναικων και την Ισοτητα των Φυλων [βλ. υποσημειωση 9]: [Πλαισιο κειμενου]. «στην Ευρωπη ζουν περιπου 80 εκατομμυρια ατομα με αναπηρια, δηλαδη ενας στους 4 Ευρωπαιους εχει ενα ατομο στην οικογενεια του που εχει αναπηρια. Απο τα 80 εκατομμυρια ατομων με αναπηρια, ο πληθυσμος των γυναικων υπολογιζεται οτι ειναι περιπου 46 εκατομμυρια». [Τελος πλαισιου]. Συμφωνα με την Ferragut, αυτος ο αριθμος των γυναικων με αναπηρια μεταφραζεται στο 16% του συνολου του γυναικειου πληθυσμου στην Ευρωπη και στο 60% του συνολικου πληθυσμου των Ευρωπαιων πολιτων με αναπηρια. Σε οτι αφορα την προσβαση στην αγορα εργασιας, μονο το 18,8% των γυναικων με αναπηρια που ζουν στην Ευρωπη εργαζεται, ενω το 45% αυτων ειναι ανενεργες, δηλαδη δε συμμετεχουν στην αγορα εργασιας, οταν το αντιστοιχο ποσοστο στους ανδρες ανερχεται στο 35% [βλ. υποσημειωση 10]. Στην ιδια παρουσιαση/τοποθετηση, η Ferragut υποστηριζει οτι οι γυναικες με αναπηρια διατρεχουν, επισης, μεγαλυτερο κινδυνο σε σχεση με τις γυναικες χωρις αναπηρια να ειναι θυματα περιστατικων βιας. Συγκεκριμενα, οι γυναικες με αναπηρια διατρεχουν «διπλασιο εως πενταπλασιο κινδυνο να ειναι θυματα περιστατικων βιας σε σχεση με τις γυναικες χωρις αναπηρια» [βλ. υποσημειωση 11]. Επισης, αξιζει ακομα να σημειωθει οτι «το 34% των γυναικων με ενα προβλημα υγειας η αναπηρια που κατοικουν στην Ευρωπη εχουν βιωσει σωματικη η σεξουαλικη βια κατα τη διαρκεια της ζωης τους απο τον συντροφο τους» [βλ. υποσημειωση 12]. Στην Ελλαδα, συμφωνα με το 2ο Δελτιο Στατιστικης Πληροφορησης «Δεικτες απασχολησης και πληθυσμος με αναπηρια – Μερος Α» του Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας της Εθνικης Συνομοσπονδιας Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.), απο τον συνολικο πληθυσμο των ατομων με αναπηρια που διαβιουν στην Ελλαδα, το ποσοστο των γυναικων ειναι υψηλοτερο [βλ. υποσημειωση 13]. Επισης, οπως τονιζεται στο συγκεκριμενο Δελτιο Στατιστικης Πληροφορησης, «η ποσοστιαια διαφορα υπερ του γυναικειου φυλου αυξανεται αναλογα με τη βαρυτητα της αναπηριας» [βλ. υποσημειωση 14]. Πιο συγκεκριμενα, «στον πληθυσμο χωρις περιορισμους/αναπηρια η συμμετοχη των γυναικων ειναι υψηλοτερη κατα μια ποσοστιαια μοναδα, στην κατηγορια μετριου περιορισμου η εν λογω διαφορα ανερχεται στις 10 μοναδες, ενω στη «σοβαρη αναπηρια» οι γυναικες κατεχουν ποσοστο κατα 14 μοναδες υψηλοτερο». Τα στοιχεια αυτα απεικονιζονται στο παρακατω γραφημα. {σελιδα 5} ~~~~~~~~~ Γραφημα 1. Κατασταση αναπηριας/περιορισμου δραστηριοτητας και φυλο (Πηγη γραφηματος: Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας της ΕΣΑμεΑ 2018) ΑΝΔΡΕΣ: ΣΟΒΑΡΟΣ 43, ΜΕΤΡΙΟΣ 44,8 και ΚΑΝΕΝΑΣ 49,5. ΓΥΝΑΙΚΕΣ: ΣΟΒΑΡΟΣ 57, ΜΕΤΡΙΟΣ 55,2 και ΚΑΝΕΝΑΣ 50,5. ΠΗΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ: ΕΛΣΤΑΤ, ερευνα Εισοδηματος και Συνθηκων Διαβιωσης 2016 / ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ: Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας-Ε.Σ.Α.μεΑ. Τελος, συμφωνα με την εκθεση του Συνηγορου του Πολιτη για την αρχη της ισης μεταχειρισης για το ετος 2017, η διασταση του φυλου και της αναπηριας η/και των χρονιων παθησεων ειναι αυτες που συγκεντρωσαν τα υψηλοτερα ποσοστα καταγεγραμμενων περιπτωσεων παραβιασης της προαναφερομενης αρχης [βλ. υποσημειωση 15]. ------------------------------------- ------------------------------------- 1.3 Τα δικαιωματα των γυναικων με αναπηρια μεσα απο το Διεθνες Δικαιο για τα Δικαιωματα του Ανθρωπου Οι διακρισεις και η ισοτητα μεταξυ ολων των πολιτων αποτελεσε, και αποτελει, ενα σημαντικο θεμα που εχει απασχολησει το διεθνες δικαιο για τα δικαιωματα του ανθρωπου. Η Οικουμενικη Διακηρυξη των Δικαιωματων του Ανθρωπου (UDHR) εχει τονισει τη σημασια του δικαιωματος ολων των ανθρωπων στην ισοτητα και τη μη-διακριση. Πιο συγκεκριμενα, συμφωνα με τη Διακηρυξη [βλ. υποσημειωση 16]: {σελιδα 6} ~~~~~~~~~ [Πλαισιο κειμενου]. «Καθε ανθρωπος δικαιουται να επικαλειται ολα τα δικαιωματα και ολες τις ελευθεριες που προκηρυσσει η παρουσα Διακηρυξη, χωρις καμια απολυτως διακριση, ειδικοτερα ως προς τη φυλη, το χρωμα, το φυλο, τη γλωσσα, τις θρησκειες, τις πολιτικες η οποιεσδηποτε αλλες πεποιθησεις, την εθνικη η κοινωνικη καταγωγη, την περιουσια, τη γεννηση η οποιαδηποτε αλλη κατασταση». [αρθρο 2] « […] ολοι εχουν δικαιωμα σε ιση προστασια απο καθε διακριση που θα παραβιαζε την παρουσα Διακηρυξη και απο καθε προκληση για μια τετοια δυσμενη διακριση». [αρθρο 7] «Καθενας εχει δικαιωμα σε ενα βιοτικο επιπεδο ικανο να εξασφαλισει στον ιδιο και στην οικογενεια του υγεια και ευημερια, και ειδικοτερα τροφη, ρουχισμο, κατοικια, ιατρικη περιθαλψη οπως και τις απαραιτητες κοινωνικες υπηρεσιες. εχει ακομα δικαιωμα σε ασφαλιση για την ανεργια, την αρρωστια, την αναπηρια, τη χηρεια, τη γεροντικη ηλικια, οπως και για ολες τις αλλες περιπτωσεις που στερειται τα μεσα της συντηρησης του, εξαιτιας περιστασεων ανεξαρτητως της θελησης του». [αρθρο 25] [Τελος πλαισιου]. Ομοιως με την Οικουμενικη Διακηρυξη, και το Διεθνες Συμφωνο για τα Ατομικα και Πολιτικα Δικαιωματα των Ηνωμενων Εθνων, που υιοθετηθηκε το 1966, αναφερεται στις γυναικες και τα κοριτσια, με η χωρις αναπηρια, και, συγκεκριμενα, κανει αναφορα εναντια σε καθε μορφη διακρισεων που μπορουν να δεχτουν εξαιτιας του φυλου τους. Συμφωνα με το Διεθνες Συμφωνο [βλ. υποσημειωση 17]: [Πλαισιο κειμενου]. «Τα Συμβαλλομενα Κρατη στο παρον Συμφωνο αναλαμβανουν την υποχρεωση να σεβονται και να εγγυωνται σε ολα τα ατομα που βρισκονται στην επικρατεια τους και υπαγονται στη δικαιοδοσια τους τα δικαιωματα που αναγνωριζονται στο παρον Συμφωνο, χωρις καμια διακριση, ιδιως φυλης, χρωματος, γενους, γλωσσας, θρησκευματος, πολιτικων η αλλων πεποιθησεων, εθνικης η κοινωνικης προελευσης, περιουσιας, γεννησης η καθε αλλης καταστασης,» [αρθρο 2, παραγραφος 1] «Τα Συμβαλλομενα Κρατη στο παρον Συμφωνο αναλαμβανουν την υποχρεωση να διασφαλισουν το δικαιωμα ισοτητας ανδρων και γυναικων στην απολαυση ολων των ατομικων και πολιτικων δικαιωματων που αναφερονται στο παρον Συμφωνο». [αρθρο 3]. [Τελος πλαισιου]. Επισης, η Συμβαση για την Εξαλειψη ολων των Μορφων Διακρισεων κατα των Γυναικων (CEDAW) [βλ. υποσημειωση 18] ειναι η πρωτη πιο εξειδικευμενη Συμβαση που επικεντρωνεται στα δικαιωματα των γυναικων. Η εν λογω Συμβαση, αν και δεν κανει ειδικη μνεια στα δικαιωματα των γυναικων με αναπηρια, αναφερεται σε ολες τις γυναικες, δημιουργωντας ετσι ενα «σημαντικο πλαισιο και υποχρεωσεις σχετικα με τις μη-διακρισεις στη δημοσια και ιδιωτικη σφαιρα» [βλ. υποσημειωση 19 και 20]. Τελος, η Συμβαση του Συμβουλιου της Ευρωπης για την Προληψη και την Καταπολεμηση της Βιας κατα των Γυναικων και της Ενδοοικογενειακης Βιας (Συμβαση της Κωνσταντινουπολης) ειναι, επισης, μια εξειδικευμενη συμβαση, η οποια επικεντρωνεται στον υψηλο κινδυνο που διατρεχουν οι γυναικες, με η χωρις αναπηρια, να ειναι αποδεκτες βιαιης συμπεριφορας [βλ. υποσημειωση 21]. Ο στοχος της Συμβασης ειναι η παρεμποδιση και η καταπολεμηση της βιας κατα των γυναικων και η προστασια των θυματων, θετοντας παραλληλα τελος στην ατιμωρησια των δραστων. ------------------------------------- ------------------------------------- {σελιδα 7} ~~~~~~~~~ 1.4 Οι γυναικες με αναπηρια μεσα απο τη Συμβαση των ΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες Η ελλειψη ενδιαφεροντος, τοσο στο διεθνες δικαιο για τα δικαιωματα του ανθρωπου, οσο και στις εθνικες πολιτικες για την αναπηρια, για τη δεινη θεση στην οποια βρισκονται οι γυναικες με αναπηρια, κεντρισε το ενδιαφερον της Ad Hoc Επιτροπης των Ηνωμενων Εθνων που ειχε αναλαβει τον διαλογο και την προετοιμασια του κειμενου της Συμβασης για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες. Κεντρικη θεση της Επιτροπης ηταν οτι οι γυναικες με αναπηρια δεχονται πολλαπλη διακριση λογω του φυλου και λογω της αναπηριας τους, ωστοσο, το δικαιο για τα δικαιωματα του ανθρωπου αποτυγχανει να το λαβει υποψη του. Για την Ad Hoc Επιτροπη που ειχε αναλαβει την προετοιμασια του κειμενου της Συμβασης, η ελλειψη αναγνωρισης, απο το ηδη υπαρχον δικαιο, των πολλαπλων διακρισεων που δεχονται οι γυναικες με αναπηρια επρεπε να αναδειχθει. ετσι, μεσω του αρθρου 6 της Συμβασης για πρωτη φορα δινεται εμφαση στις διακρισεις -ειτε πολλαπλες ειτε διατομεακες- που δεχονται οι γυναικες με αναπηρια, αλλα και για πρωτη φορα υπαρχει αρθρο σε Συμβαση που αναφερεται σε συγκεκριμενη κοινωνικη ομαδα, οπως αυτη των γυναικων με αναπηρια [βλ. υποσημειωση 22]. ετσι, η υπαρξη αυτου του αρθρου θα πρεπει να ερμηνευθει ως ενας αλλος τροπος να τονιστει ο υψηλος κινδυνος κοινωνικου αποκλεισμου που διατρεχουν οι γυναικες με αναπηρια. Συμφωνα με το αρθρο 6: [Πλαισιο κειμενου]. «1. Τα Κρατη Μελη αναγνωριζουν οτι γυναικες και κοριτσια με αναπηρια υποκεινται σε πολλαπλη διακριση, και ως προς αυτο λαμβανουν μετρα για να εξασφαλισουν για αυτες την πληρη και ιση απολαυση απο αυτες, ολων των δικαιωματων του ανθρωπου και των θεμελιωδων ελευθεριων. 2. Τα Κρατη Μελη λαμβανουν ολα τα καταλληλα μετρα για να εξασφαλισουν την πληρη αναπτυξη, προοδο και ενδυναμωση των γυναικων, με σκοπο να τους εγγυηθουν την ασκηση και απολαυση των δικαιωματων του ανθρωπου και των θεμελιωδων ελευθεριων που οριζονται στην παρουσα Συμβαση.» [βλ. υποσημειωση 23] [Τελος πλαισιου]. Ωστοσο, εκτος απο το αρθρο 6 που ειναι ολοκληρωτικα αφιερωμενο στις γυναικες με αναπηρια, τα δικαιωματα των γυναικων με αναπηρια τονιζονται και σε αλλα αρθρα της Συμβασης. Πιο συγκεκριμενα, στην παραγραφο π του Προοιμιου: [Πλαισιο κειμενου]. «π. Αναγνωριζοντας οτι οι γυναικες και τα κοριτσια με αναπηριες διατρεχουν συχνα το μεγαλυτερο κινδυνο, τοσο μεσα οσο και εξω απο την κατοικια, λογω βιας, τραυματισμου η κακοποιησης, παραμελησης η αμελους μεταχειρισης, κακομεταχειρισης η εκμεταλλευσης,» [βλ. υποσημειωση 24] [Τελος πλαισιου]. {σελιδα 8} ~~~~~~~~~ Στο αρθρο 3, που αφορα τις Γενικες Αρχες της Συμβασης, αναφερεται οτι: [Πλαισιο κειμενου]. «Οι αρχες της παρουσας Συμβασης ειναι: ο σεβασμος της εγγενους αξιοπρεπειας, της ατομικης αυτονομιας, συμπεριλαμβανομενης και της ελευθεριας ατομικων επιλογων και της ανεξαρτησιας των ατομων, η μη διακριση, η πληρης και αποτελεσματικη συμμετοχη και ενταξη στην κοινωνια, δ. Ο σεβασμος της διαφορας και η αποδοχη των ατομων με αναπηριες, ως μερους της ανθρωπινης ποικιλομορφιας και της ανθρωποτητας, ε. η ισοτητα ευκαιριων, στ. η προσβασιμοτητα, ζ. η ισοτητα μεταξυ ανδρων και γυναικων, η. ο σεβασμος των εξελισσομενων ικανοτητων των παιδιων με αναπηριες και ο σεβασμος του δικαιωματος των παιδιων με αναπηριες να διατηρησουν την ταυτοτητα τους.» [βλ. υποσημειωση 25] [Τελος πλαισιου]. Στο αρθρο 16, παραγραφος 5, που αφορα την Απαλλαγη απο την εκμεταλλευση, τη βια και την κακομεταχειριση, αναφερεται οτι: [Πλαισιο κειμενου]. «5. Τα Συμβαλλομενα Κρατη θα θεσουν σε ισχυ αποτελεσματικη νομοθεσια και πολιτικες, συμπεριλαμβανομενης και της νομοθεσιας και των πολιτικων που εστιαζονται στις γυναικες και στα παιδια, ωστε να διασφαλιστει οτι οι περιπτωσεις εκμεταλλευσης, βιας και κακομεταχειρισης κατα ατομων με αναπηριες, εντοπιζονται, ερευνωνται και, οπου απαιτειται, διωκονται.» [βλ. υποσημειωση 26] [Τελος πλαισιου]. Επισης, στο αρθρο 28, παραγραφος 2β, που αφορα το Ανεκτο βιοτικο επιπεδο και κοινωνικη προστασια, αναφερεται οτι: [Πλαισιο κειμενου]. «2β. Να διασφαλιζουν την προσβαση απο τα ατομα με αναπηριες, ιδιαιτερα τις γυναικες, τα κοριτσια και τα ηλικιωμενα ατομα με αναπηριες, στα προγραμματα κοινωνικης προστασιας και τα προγραμματα μειωσης της φτωχειας.» [βλ. υποσημειωση 27] [Τελος πλαισιου]. οπως ειπωθηκε, το αρθρο 6 της Συμβασης επικεντρωνεται στις διακρισεις, και περισσοτερο σε αυτη της πολλαπλης διακρισης που μπορει μια γυναικα να δεχτει εξαιτιας του φυλου και της αναπηριας. Εκτος ομως απο την πολλαπλη διακριση, υπαρχουν και αλλοι τυποι διακρισεων τις οποιες μια γυναικα με αναπηρια μπορει να βιωσει. Πιο συγκεκριμενα, οι διακρισεις αυτες, συμφωνα με το Γενικο Σχολιο 3 της Επιτροπης των ΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, ειναι [βλ. υποσημειωση 28]: i. αμεση διακριση: οταν μια γυναικα αντιμετωπιζεται λιγοτερο ευνοικα σε σχεση με ενα αλλο ατομο εξαιτιας της αναπηριας της. ii. εμμεση διακριση: οταν οι νομοι, οι πολιτικες η οι πρακτικες που υιοθετουνται, ενω υποστηριζουν οτι ειναι ουδετερες, κατα την εφαρμογη τους εχουν ως αποτελεσμα να προκυπτουν διακρισεις σε βαρος των γυναικων με αναπηρια. iii. Διακριση λογω σχεσης: Σε αυτην την περιπτωση η διακριση προκυπτει οταν ενα ατομο που το ιδιο δεν εχει καποια αναπηρια υφισταται διακριση λογω της σχεσης του με ενα ατομο που εχει αναπηρια, π.χ. μια μητερα που το παιδι της εχει αναπηρια. iv. Πολλαπλη διακριση: Η πολλαπλη διακριση υφισταται οταν ενα ατομο, μια γυναικα με αναπηρια στην προκειμενη, υφισταται διακριση λογω δυο η περισσοτερων λογων διακρισης [βλ. υποσημειωση 29]. {σελιδα 9} ~~~~~~~~~ v. Διατομεακη διακριση: Η διατομεακη διακριση υφισταται οταν διαφοροι λογοι διακρισεων [βλ. υποσημειωση 30] αλληλοεπιδρουν με τετοιο τροπο που τους κανει να ειναι αρρηκτα συνδεδεμενοι μεταξυ τους. vi. αρνηση ευλογων προσαρμογων: Η Συμβαση για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες εχει εισαγαγει, μεταξυ αλλων, την εννοια των ‘ευλογων προσαρμογων’ [βλ. υποσημειωση 31] που στοχευει στην αρση η/και εξαλειψη των εμποδιων που αντιμετωπιζουν τα ατομα με αναπηρια -γυναικες και ανδρες- για την ισοτιμη ενταξη τους στη δημοσια, κοινωνικη, πολιτικη, πολιτειακη και πολιτισμικη ζωη. Η αρνηση παροχης ευλογων προσαρμογων αποτελει διακριση οταν οι καταλληλες τροποποιησεις η προσαρμογες -οι οποιες δεν επιβαλλουν δυσαναλογο κοστος- δεν παρεχονται στο ατομο που τις χρειαζεται, παρολο που ειναι απαραιτητες ωστε το εν λογω ατομο να απολαυσει τα ανθρωπινα δικαιωματα του σε ιση βαση με τους υπολοιπους πολιτες. vii. Δομικες η συστημικες διακρισεις: Αυτου του ειδους οι διακρισεις αντανακλωνται σε κρυμμενα η εμφανη προτυπα θεσμικης διακριτικης μεταχειρισης, πολιτιστικες παραδοσεις και κοινωνικους κανονες. Παραδειγματος χαριν, λαμβανοντας υποψη τα στερεοτυπα που υπαρχουν στην κοινωνια για το τι σημαινει να εισαι γυναικα με αναπηρια, μια γυναικα με νοητικη αναπηρια μπορει να ειναι δεκτης διακριτικης μεταχειρισης οταν θα καταγγειλει ενα περιστατικο βιας εις βαρος της και θα δεχθει δυσπιστια η απορριψη της καταγγελιας της απο τις αρχες, εξαιτιας των αρνητικων στερεοτυπων που υπαρχουν στην κοινωνια και αφορουν στον συνδυασμο των ταυτοτητων ‘γυναικα’ και ‘νοητικη αναπηρια’. ------------------------------------- ------------------------------------- 1.5 Το ελληνικο νομικο πλαισιο για τις γυναικες με αναπηρια Η προστασια των δικαιωματων των γυναικων γενικοτερα, και των γυναικων με αναπηρια ειδικοτερα, διασφαλιζεται στο ελληνικο νομικο πλαισιο μεσω ενος συνδυασμου αρκετων εθνικων και διεθνων νομικων πλαισιων που εχουν κυρωθει απο το ελληνικο κρατος. Πιο συγκεκριμενα, οσον αφορα τα διεθνη νομικα πλαισια, προκειται για την Οικουμενικη Διακηρυξη των Δικαιωματων του Ανθρωπου του ΟΗΕ [βλ. υποσημειωση 32], το Διεθνες Συμφωνο των Ηνωμενων Εθνων για τα Ατομικα και Πολιτικα Δικαιωματα [βλ. υποσημειωση 33], τη Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για την Εξαλειψη ολων των Μορφων Διακρισεων κατα των Γυναικων [βλ. υποσημειωση 34], του Πρωτοκολλου για την Προληψη, Καταστολη και Τιμωρια της Εμποριας Ανθρωπων, ειδικα Γυναικων και Παιδιων (Paloma protocol) [βλ. υποσημειωση 35], τη Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες [βλ. υποσημειωση 36], τον αναθεωρημενο Ευρωπαικο Κοινωνικο Χαρτη [βλ. υποσημειωση 37] και τη Συμβαση του Συμβουλιου της Ευρωπης για την Προληψη και την Καταπολεμηση της Βιας κατα των Γυναικων και της Ενδοοικογενειακης Βιας (Istanbul Convention) [βλ. υποσημειωση 38]. Σε εθνικο επιπεδο, το Συνταγμα της Ελλαδας, στο αρθρο 4, που αφορα την ισοτητα των φυλων, οριζει την ισοτητα μεταξυ ανδρων και γυναικων ως ακολουθως: {σελιδα 10} ~~~~~~~~~ [Πλαισιο κειμενου]. «4.2 Οι ελληνες και οι Ελληνιδες εχουν ισα δικαιωματα και υποχρεωσεις.» [βλ. υποσημειωση 39] [Τελος πλαισιου]. Επισης, συμφωνα με το αρθρο 116, που αφορα τα θετικα μετρα για την προωθηση της ισοτητας μεταξυ ανδρων και γυναικων, η παραγραφος 2 οριζει οτι: [Πλαισιο κειμενου]. «116.2 Δεν αποτελει διακριση λογω φυλου η ληψη θετικων μετρων για την προωθηση της ισοτητας μεταξυ ανδρων και γυναικων. Το Κρατος μεριμνα για την αρση των ανισοτητων που υφιστανται στην πραξη, ιδιως σε βαρος των γυναικων» [βλ. υποσημειωση 40]. [Τελος πλαισιου]. Με αλλα λογια, συμφωνα με το Συνταγμα, το ελληνικο κρατος αναλαμβανει και την υποχρεωση να καταργησει ηδη υπαρχοντες νομους και κανονισμους που δε σεβονται την ισοτητα των φυλων, και συνεπως τις ανισοτητες που μπορει να υπαρχουν. Σημαντικο ρολο στην προωθηση της ισοτητας μεταξυ των φυλων κατεχει η Γενικη Γραμματεια για την Ισοτητα των Φυλων. Ωστοσο, αν και το Εθνικο Σχεδιο Δρασης για την Ισοτητα των Φυλων 2016-2020 αναγνωριζει οτι οι γυναικες στην Ελλαδα βρισκονται σε πιο ευαλωτη θεση συγκριτικα με τους αντρες οσον αφορα στην πολλαπλη διακριση -και γι’ αυτον τον λογο προβλεπει μια σειρα απο μετρα για την κοινωνικη ενταξη και την ιση μεταχειριση τους- η αναφορα στις γυναικες με αναπηρια ειναι περιορισμενη η γινεται αποσπασματικα και οχι ουσιαστικα [βλ. υποσημειωση 41]. Για παραδειγμα, δεν προβλεπεται σχεδον καμια δραση για τις γυναικες και τα κοριτσια με αναπηρια. Επισης, εχοντας υποψη τους πολλαπλους ρολους των γυναικων, δεν υπαρχει πουθενα καμια αναφορα στις μητερες παιδιων με αναπηρια, παρολο που αποτελουν μια ιδιαιτερη κατηγορια γυναικων, οι οποιες αντιμετωπιζουν πολλες προκλησεις σε πολλους τομεις της ζωης τους. Σε ο,τι αφορα τις διακρισεις, ο νομος 4443/2016, ο οποιος ενσωματωνει τις Ευρωπαικες Οδηγιες 2000/43/ ΕΚ [βλ. υποσημειωση 42] και 2000/78/ΕΚ [βλ. υποσημειωση 43], και αντικατεστησε τον νομο 3304/2005, εισαγει στο ελληνικο νομικο πλαισιο τις εννοιες των πολλαπλων διακρισεων, των διατομεακων διακρισεων και των διακρισεων λογω σχεσης [βλ. υποσημειωση 44]. οπως ηδη αναφερθηκε στην προηγουμενη ενοτητα, η εννοια των πολλαπλων διακρισεων, αλλα και των διατομεακων, αποτελει σημειο κλειδι στη Συμβαση για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, και ειδικοτερα των γυναικων με αναπηρια, στην απολαυση των ανθρωπινων δικαιωματων τους. Επισης, στο νομο 4443/2016 αναθεωρηθηκε η εννοια των ευλογων προσαρμογων, ωστοσο, και παλι εξακολουθει το σημειο αναφορας τους να ειναι μονο οι τομεις την απασχολησης και της εργασιας [βλ. υποσημειωση 45]. Συνεπως, υπαρχει αναγκη επεκτασης της εννοιας των ευλογων προσαρμογων και στα πεδια της κοινωνικης προστασιας, των κοινωνικων παροχων, της εκπαιδευσης, τα οποια ειναι ιδιαιτερα σημαντικα για τις γυναικες με αναπηρια για την πληρη και ισοτιμη απολαυση των δικαιωματων τους. {σελιδα 11} ~~~~~~~~~ Επισης, ο νομος 3896/2010, που αφορα στην εφαρμογη και προωθηση της αρχης των ισων ευκαιριων και της ισης μεταχειρισης μεταξυ ανδρων και γυναικων σε θεματα απασχολησης και εργασιας [βλ. υποσημειωση 46], ενσωματωνει στο ελληνικο νομικο πλαισιο την Ευρωπαικη Οδηγια 2006/54/ΕK [βλ. υποσημειωση 47], η οποια απαγορευει τοσο την αμεση οσο και την εμμεση διακριση λογω φυλου, την παρενοχληση, την σεξουαλικη παρενοχληση, τη διακριση που μπορει να υπαρξει λογω εγκυμοσυνης η μητροτητας, οπως και την λιγοτερη ευνοικη μεταχειριση ενος ατομου υστερα απο την αλλαγη φυλου [βλ. υποσημειωση 48]. Το πεδιο εφαρμογης αυτης της Οδηγιας αφορα στο πεδιο της απασχολησης τοσο στον δημοσιο οσο και στον ιδιωτικο τομεα, αλλα και στη κατηγορια των ελευθερων επαγγελματιων. Στο ιδιο πλαισιο, αυτο των διακρισεων, κινειται και ο νομος 3769/2009 [βλ. υποσημειωση 49], που ενσωματωσε την Οδηγια 2004/113/ΕΚ [βλ. υποσημειωση 50], και αφορα στην εφαρμογη της ισης μεταχειρισης μεταξυ ανδρων και γυναικων στην προσβαση τους σε αγαθα και υπηρεσιες, καταπολεμωντας ετσι τις οποιες διακρισεις λογω φυλου σε σχεση με την προσβαση σε υπηρεσιες και αγαθα. ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 2. Πολλαπλες ταυτοτητες 2.1 Οι προκλησεις των κοριτσιων και γυναικων με αναπηρια οπως ειπωθηκε νωριτερα, η σχεση των γυναικων με την αναπηρια μπορει να προκυψει μεσω πολλων και διαφορετικων συσχετισμων. Μπορει να εχουν οι ιδιες αναπηρια, μπορει και οχι. Μπορει, για παραδειγμα, ο συντροφος τους η το παιδι τους να ειναι ατομο με αναπηρια και αυτες να εχουν αναλαβει τον ρολο να το φροντιζουν. Ειτε, λοιπον, η γυναικα σχετιζεται αμεσα ειτε εμμεσα με την αναπηρια, σε ολες τις περιπτωσεις, εχει πολλα εμποδια και διακρισεις να ξεπερασει, π.χ. διακρισεις στο χωρο εργασιας της γιατι πρεπει να δουλεψει λιγοτερες ωρες λογω του οτι πρεπει να φροντισει τον συζυγο η το παιδι που εχει αναπηρια. Ωστοσο, αυτο που ειναι ιδιαιτερα ενδιαφερον ειναι το πως αλλαζει η συμπεριφορα των αλλων απεναντι σε μια γυναικα οταν αυτη αποκτησει καποια αναπηρια. Συγκεκριμενα, οι πιθανοτητες να την εγκαταλειψει ο συντροφος της λογω της αναπηριας ειναι μεγαλυτερες σε σχεση με το να συμβει το αντιστροφο. Επισης, η ιδια γυναικα που πριν την εκδηλωση της αναπηριας μπορουσε να αποκτησει οικογενεια, να βρει δουλεια, να εχει ενεργη συμμετοχη στην κοινωνικη, πολιτικη και δημοσια ζωη, ξαφνικα, λογω της αναπηριας, αντιμετωπιζεται απο τους αλλους ως μη ικανη να πραγματοποιησει ολα τα παραπανω. ------------------------------------- ------------------------------------- {σελιδα 12} ~~~~~~~~~ 2.2 Γυναικες με αναπηρια και το δικαιωμα στην οικογενεια Παρα το γεγονος οτι η εικονα της γυναικας ειναι αρρηκτα συνδεδεμενη με την μητροτητα, ως η «μοναδικη υπευθυνη» για τη φροντιδα του παιδιου της, αυτη η παραδοσιακη εικονα ανατρεπεται οταν στην ‘ταυτοτητα’ της μητερας προστεθει και η διασταση της αναπηριας [βλ. υποσημειωση 51]. Η μεταβαση απο την ταυτοτητα ‘γυναικα’ στην ταυτοτητα ‘γυναικα με αναπηρια’ εχει ως αποτελεσμα να ‘αμφισβητειται’ η ικανοτητα της ως μητερα η το δικαιωμα της στην μητροτητα. Τα αρνητικα στερεοτυπα και οι προκαταληψεις που ειναι βαθια ριζωμενα στην κοινωνια σχετικα με την αναπηρια γενικα, και ακομα περισσοτερο οταν μια γυναικα εχει αναπηρια, αμεσως θετουν υπο αμφισβητηση το κατα ποσον μια γυναικα μπορει να φερει εις περας τον ρολο της ως μητερα, και ποσο μαλλον οταν μια μητερα εχει νοητικη η ψυχοκοινωνικη αναπηρια. Επισης, η ‘υπαρξη’ της διαστασης της αναπηριας στην ‘ταυτοτητα’ μιας γυναικας αποτελει σημαντικο εμποδιο, τοσο σε περιπτωση υιοθεσιας οσο και σε περιπτωση αναδοχης [βλ. υποσημειωση 52]. ------------------------------------- ------------------------------------- 2.3 Κοριτσια και γυναικες με αναπηρια που ειναι μεταναστριες και προσφυγες Οι τελευταιες δεκαετιες εχουν δειξει οτι ζουμε σε «ρευστους καιρους» [βλ. υποσημειωση 53], με συνεχεις και καινουργιες προκλησεις να ανακυπτουν διαρκως στην καθημερινοτητα μας. Ωστοσο, υπαρχει μια ιδιαιτερη ομαδων γυναικων με αναπηρια, αυτες που ειναι μεταναστριες, προσφυγες η αιτουντες ασυλο. Η μεταναστευση και η προσφυγια των γυναικων μπορει να αυξησει τον κινδυνο ευαλωτοτητας τους, με συνεπεια να αυξανεται σημαντικα και ο κινδυνος να υποστουν διακρισεις και βια [βλ. υποσημειωση 54]. Η ‘ταυτοτητα’ τους αυτη γινεται ακομα πιο πολυπλοκη οταν στη διασταση του φυλου και της μεταναστευσης προστιθεται και αυτη της αναπηριας. Οι γυναικες αυτες διατρεχουν πολυ υψηλοτερο κινδυνο να υποστουν πολλαπλη η/και διατομεακη διακριση, λογω της αναπηριας, του φυλου τους αλλα και της εθνοτικης τους καταγωγης [βλ. υποσημειωση 55]. ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 3. Πολλαπλες προκλησεις 3.1 Βια και γυναικες με αναπηρια Η βια εναντιον των γυναικων και των κοριτσιων με αναπηρια, ιδιαιτερα των γυναικων και των κοριτσιων με νοητικες η ψυχοκοινωνικες αναπηριες, ειναι μια απο τις πιο σοβαρες προκλησεις που εχουν να αντιμετωπισουν οι συγχρονες κοινωνιες. Συχνα, τα ελληνικα Μεσα Μαζικης Ενημερωσης αναφερονται σε περιπτωσεις οπου γυναικες και κοριτσια με αναπηρια εχουν κακοποιηθει σεξουαλικα η τους εχει ασκηθει σωματικη η/και ψυχολογικη βια [βλ. υποσημειωση 56]. Αρκετα απο τα περιστατικα αυτα εχουν συμβει μεσα στο οικογενειακο περιβαλλον, ωστοσο, υπαρχουν και περιστατικα που εχουν λαβει χωρα μεσα σε χωρους ιδρυματων κλειστου τυπου, ειτε απο τους φροντιστες που εργαζονται εκει ειτε απο αλλα ατομα που επισης διαβιουν σε αυτους τους χωρους. Δυστυχως, δεν υπαρχουν επισημα στοιχεια που να απεικονιζουν την πραγματικη διασταση του φαινομενου αυτου. Παραδειγματος χαριν, η ελληνικη αστυνομια διατηρει μια βαση δεδομενων σχετικα με τα περιστατικα ενδοοικογενειακης βιας, ωστοσο, στη βαση δεν περιλαμβανεται η διασταση της αναπηριας [βλ. υποσημειωση 57]. {σελιδα 13} ~~~~~~~~~ Επισης, παρολο που το ελληνικο νομικο πλαισιο δεν επιτρεπει την αναγκαστικη στειρωση και αμβλωση, η ελλειψη επισημων δεδομενων σχετικα με τα περιστατικα αναγκαστικης στειρωσης και αμβλωσης δεν διασφαλιζει οτι αυτες οι πρακτικες δε λαμβανουν χωρα. Λαμβανοντας υποψη, αφενος την προσφατη εκθεση που δημοσιευσαν το Ευρωπαικο Φορουμ Ατομων με Αναπηρια και το Κεντρο Fundación Cermi Mujeres (2017) [βλ. υποσημειωση 58], αφετερου τα αρνητικα στερεοτυπα και το στιγμα με τα οποια συνδεονται τα ατομα με νοητικες και ψυχοκοινωνικες αναπηριες, δεν ειναι σαφες τι συμβαινει στα οικογενειακα περιβαλλοντα, καθως και στα ιδρυματα οπου ζουν κοριτσια και γυναικες με αναπηρια, σε ολοκληρη την Ελληνικη Επικρατεια [βλ. υποσημειωση 59]. ------------------------------------- ------------------------------------- 3.2 Γυναικες με αναπηρια και προσβαση στη Δικαιοσυνη Η προσβαση στη Δικαιοσυνη δε μπορει να θεωρηθει δεδομενη για τις γυναικες με αναπηρια. Η εννοια της προσβασης στη δικαιοσυνη σχετιζεται με εμποδια που ολα τα ατομα με αναπηρια αντιμετωπιζουν, και αφορουν: α) την μη προσβασιμοτητα των κτηριων, β) την ελλειψη σημανσεων Braille για τα τυφλα ατομα και τους μερικως βλεποντες, γ) την μη παροχη «ζωντανης-βοηθειας» για τα τυφλα ατομα, τους μερικως βλεποντες, τους χρηστες αναπηρικων αμαξιδιων, δ) τη μη διαθεσιμοτητα της νομοθεσιας σε γραφη Braille η σε αλλες εναλλακτικες μορφες, οπως σε κειμενο ευκολο για αναγνωση (easy-to-read), καθως και την παροχη διερμηνειας στη νοηματικη γλωσσα. Λαμβανοντας υποψη τη συζητηση περι της ευαλωτοτητας των γυναικων και των κοριτσιων με αναπηρια να πεσουν θυματα βιας και κακοποιησης, τα εμποδια που υπαρχουν στον χωρο της δικαιοσυνης, οπως αναφερονται πιο πανω, εμποδιζουν τις γυναικες και τα κοριτσια με αναπηρια να προσφυγουν σε αυτην οταν υπαρξει αναγκη. Πολλες φορες μαλιστα, η ελλειψη εναλλακτικων μορφων επικοινωνιας εχει ως συνεπεια πολλες γυναικες και κοριτσια με αναπηρια να μη γνωριζουν τα δικαιωματα τους. Τελος, ενα ακομα εμποδιο που αντιμετωπιζουν οι γυναικες και τα κοριτσια με αναπηρια, και ιδιαιτερα οι γυναικες και τα κοριτσια με νοητικη η ψυχοκοινωνικη αναπηρια, ειναι η υπαρξη των αρνητικων στερεοτυπων και προκαταληψεων για αυτες, που ενισχυονται λογω και της μη επαρκους εκπαιδευσης ολων οσων εμπλεκονται στο δικαστικο συστημα (δικηγοροι, δικαστες, αστυνομικοι) στα δικαιωματα των γυναικων και των κοριτσιων με αναπηρια. ------------------------------------- ------------------------------------- 3.3 Γυναικες με αναπηρια και προσβαση στην υγεια Εμποδια αντιμετωπιζουν οι γυναικες και τα κοριτσια με αναπηρια και στην προσβαση τους στις υπηρεσιες υγειας. Συγχρονες απεικονιστικες τεχνολογιες, οπως ο μαστογραφος, δεν ειναι διαθεσιμες σε γυναικες χρηστες αναπηρικου αμαξιδιου. Επισης, τα εμποδια αφορουν και σε θεματα που εχουν να κανουν με την περιορισμενη προσβαση των γυναικων με αναπηρια σε υπηρεσιες που σχετιζονται με τη σεξουαλικη και αναπαραγωγικη υγεια. Επισης, αν και συμφωνα με τον Κωδικα Ιατρικης Δεοντολογιας [βλ. υποσημειωση 60] οι επαγγελματιες υγειας πρεπει να αντιμετωπιζουν ολους τους ασθενεις με σεβασμο και εμπιστοσυνη, ανεξαρτητα απο τη φυλη, το φυλο, την αναπηρια, την εθνικοτητα, την ηλικια, κ.λπ., αυτοι, λογω των αρνητικων στερεοτυπων και προκαταληψεων, τεινουν να μην αντιμετωπιζουν τους ασθενεις με αναπηρια σε ισοτιμη βαση με τους υπολοιπους ασθενεις. Ο συνδυασμος της ελλειψης η της μη επαρκους καταρτισης των επαγγελματιων υγειας πανω στα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια, με την ταυτοχρονη υπαρξη προκαταληψεων για τα ατομα αυτα και την αντιμετωπιση τους ως αντικειμενα οικτου κι οχι φορεις δικαιωματων, εγειρουν εμποδια προσβασης στην υγεια στα ατομα με αναπηρια γενικα, αλλα και στις γυναικες και τα κοριτσια με αναπηρια ειδικοτερα. ------------------------------------- ------------------------------------- {σελιδα 14} ~~~~~~~~~ 3.4 Γυναικες με αναπηρια και προσβαση στην αγορα εργασιας οπως αναφερθηκε νωριτερα, οι γυναικες με αναπηρια αντιμετωπιζουν μεγαλυτερο προβλημα προσβασης στην αγορα εργασιας σε σχεση με τους ανδρες με αναπηρια. Και εδω, η υπαρξη αρνητικων στερεοτυπων και προκαταληψεων σχετικα με την παραγωγικοτητα των ανδρων και των γυναικων -ποσο μαλλον οταν αυτη η συγκριση μετατιθεται στην κοινωνικη ομαδα των ατομων με αναπηρια- εχει ως αποτελεσμα να ‘αποκλειει’ σημαντικο ποσοστο των γυναικων με αναπηρια απο την αγορα εργασιας, θεωρωντας οτι δε διαθετουν επαρκη προσοντα ωστε να τους δοθει μια θεση εργασιας. ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 4. Συστασεις 1. Να θεσπιστουν νομοι και πολιτικες για την αντιμετωπιση του ζητηματος της πολλαπλης και διατομεακης διακρισης που αντιμετωπιζουν τα κοριτσια και οι γυναικες με αναπηρια, καθως και οι μητερες παιδιων με αναπηρια, και να ενσωματωθουν οι αποψεις τους, τοσο στις πολιτικες για το φυλο, οσο και σε εκεινες για την αναπηρια. 2. Να συμπεριληφθουν οι αποψεις των γυναικων και των κοριτσιων με αναπηρια στο Εθνικο Σχεδιο Δρασης για την Ισοτητα των Φυλων και στο σχεδιο παρακολουθησης post-2020. 3. Να ληφθουν μετρα για τη συλλογη στατιστικων δεδομενων για τα κοριτσια και τις γυναικες με αναπηρια, με κατανομη ανα ηλικια και αναπηρια. 4. Να θεσπιστουν μετρα κατα των διακρισεων λογω αναπηριας και σε αλλους τομεις εκτος απο την απασχοληση και την εργασια, οπως η κοινωνικη προστασια, οι κοινωνικες παροχες, η εκπαιδευση, και ουτω καθεξης, για τις γυναικες με αναπηρια που διατρεχουν, δυστυχως, μεγαλυτερο κινδυνο κοινωνικου αποκλεισμου. 5. Να ληφθουν νομοθετικα και αποτελεσματικα μετρα για την αναδειξη και αντιμετωπιση της πολλαπλης και διατομεακης διακρισης, για οποιονδηποτε λογο, που υφιστανται οι γυναικες με αναπηρια. 6. Να σχεδιαστει ενα μηχανισμος ευαισθητοποιησης σχετικα με τα δικαιωματα των γυναικων με αναπηρια, και ειδικοτερα γυρω απο τα ζητηματα της πολλαπλης και διατομεακης διακρισης, αλλα και της διακρισης λογω σχεσης. 7. Να σχεδιαστει ενα μηχανισμος ευαισθητοποιησης σχετικα με τη Συμβαση της Κωνσταντινουπολης για την προληψη και την καταπολεμηση της βιας κατα των γυναικων και των κοριτσιων με αναπηρια. 8. Να ενημερωθουν οι γυναικες και τα κοριτσια με αναπηρια για τα δικαιωματα τους, αλλα και για τις υπηρεσιες που ειναι διαθεσιμες σε αυτες. Η επικοινωνια της πληροφοριας θα πρεπει να γινει με τετοιο τροπο ωστε να ειναι προσβασιμη σε ολες τις γυναικες με αναπηρια, π.χ., σε φυλλαδια τυπωμενα σε γραφη Braille, στη νοηματικη γλωσσα, σε κειμενο ευκολο για αναγνωση και ουτω καθεξης. 9. Να συγκεντρωθουν και να δημοσιευτουν στοιχεια σχετικα με τη βια, την κακοποιηση, την εκμεταλλευση, τη διακινηση και εμπορια ανθρωπων και την πολλαπλη η/και διατομεακη διακριση εις βαρος γυναικων και κοριτσιων με αναπηρια. 10. Να θεσπιστει μια στρατηγικη για την προληψη ολων των μορφων βιας, κακοποιησης και εκμεταλλευσης, τοσο στον δημοσιο οσο και στον ιδιωτικο τομεα, εναντιον των ατομων με αναπηρια, και ειδικοτερα των γυναικων και κοριτσιων με αναπηρια. 11. Να διασφαλιστει η προσβαση των γυναικων-θυματων βιας, κακοποιησης, εκμεταλλευσης, διακινησης και εμποριας ανθρωπων κ.λπ. και των παιδιων τους, σε ολες τις υποστηρικτικες δομες και υπηρεσιες, και να εκπαιδευτει ολο το αρμοδιο προσωπικο σε θεματα αναπηριας. 12. Να παρεχεται συνεχης εκπαιδευση στους αστυνομικους, τα μελη των δικαστικων αρχων, κ.ο.κ., για το πως να προσεγγιζουν γυναικες και κοριτσια με αναπηρια που τους εχει ασκηθει σωματικη η σεξουαλικη βια. {σελιδα 15} ~~~~~~~~~ 13. Να διασφαλιστει στην πραξη οτι τα ατομα με αναπηρια δεν υποκεινται σε υποχρεωτικη στειρωση, κυριως οι γυναικες και τα κοριτσια, και ειδικοτερα τα ατομα με ψυχοκοινωνικες η/και νοητικες αναπηριες, συμπεριλαμβανομενων εκεινων που στερουνται νομικης ικανοτητας. 14. Να παρεχεται συνεχης εκπαιδευση στους επαγγελματιες υγειας και στους εκπαιδευτικους για την προληψη των διακρισεων και της βιας κατα των γυναικων και των κοριτσιων με αναπηρια. 15. Να διασφαλιστουν προσβασιμες και συμπεριληπτικες υπηρεσιες στηριξης σε επιπεδο κοινοτητας για να βοηθουν με τις απαιτησεις της γονικης ιδιοτητας που ειναι αναγκαιες για τα ατομα με αναπηρια, και ειδικοτερα τις μητερες με αναπηρια και τις μητερες παιδιων με αναπηρια. 16. Να διασφαλιστει η πληρης απολαυση των δικαιωματων των γυναικων με αναπηρια σε οτι αφορα την προσβαση σε ποιοτικη, προσβασιμη και δωρεαν εκπαιδευση, στην υγειονομικη περιθαλψη, καθως και στη σεξουαλικη και αναπαραγωγικη υγεια, στην απασχοληση, στην κινητικοτητα, στην οικογενειακη ζωη, στη σωματικη αυτονομια, στη σεξουαλικοτητα και στον γαμο. 17. Να σχεδιαστουν πολιτικες που θα προωθουν την ενσωματωση των γυναικων με αναπηρια στην αγορα εργασιας. 18. Να σχεδιαστουν δρασεις που θα εχουν ως ομαδα-στοχο τις γυναικες με αναπηρια και θα αποσκοπουν στην προωθηση της καταρτισης, τη διαθεση θεσεων εργασιας, την προσβαση στην εργασια και την υπαρξη ισων ευκαιριων για επαγγελματικη ανελιξη μεσα στο χωρο εργασιας. 19. Να ληφθουν μετρα για την αντιμετωπιση του εκφοβισμου και της παρενοχλησης γυναικων και κοριτσιων με αναπηρια στον χωρο της εκπαιδευσης και στο διαδικτυο. 20. Να ληφθουν μετρα που θα ενθαρρυνουν τις γυναικες και τα κοριτσια με αναπηρια να συμμετεχουν στη δημοσια, κοινωνικη, πολιτισμικη, οικονομικη και πολιτικη ζωη της χωρας, μειωνοντας παραλληλα τα εμποδια κινητικοτητας που αντιμετωπιζουν. {σελιδα 16} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~ *** Υποσημειωσεις *** ~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1 Morris, J. (Ed.). (1996). Encounters with strangers: Feminism and disability. London: Women’s Press, σ. 1 2 Traustadottir, R., and P. Harris. (1997). Women with disabilities: Issues, resources, connections. Revised. Syracuse University, NY. Center on Human Policy. 3 Βλεπε Edelstein, H. and A. Jardine (Eds.). (1985). The future of difference. New Brunswick, NJ: Transaction Books. 4 Traustadottir, R., and P. Harris. (1997). Women with disabilities: Issues, resources, connections. Revised. Syracuse University, NY. Center on Human Policy, σ. 3 5 Ο.π. 6 Deegan, M J and NA Brooks (Eds.). (1985). Women and disability. The double handicap. New Brunswick, NJ: Transaction Books. 7 Traustadottir, R., and P. Harris. (1997). Women with disabilities: Issues, resources, connections. Revised. Syracuse University, NY. Center on Human Policy, σ. 2 8 Balourdos, D., and N. Sarris (eds.). (2018). Tackling Multiple Discrimination in Greece. Athens: ION Publishers, σ. 173 9 Ferragut, Rosa Estaras. (2018). European Parliament resolution on the situation of women with disabilities. European Parliament, November 28. Ανακτηθηκε 15 Απριλιου 2019απο: http://www.europarl.europa.eu/doceo/ document/B-8-2018-0547_EN.pdf 10 ο.π. 11 ο.π. 12 ο.π. 13 Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας της Ε.Σ.Α.μεΑ. (2018). 2ο Δελτιο Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας της Ε.Σ.Α.μεΑ.: Δεικτες απασχολησης και πληθυσμος με Αναπηρια - Μερος Α΄. Ανακτηθηκε 8 Φεβρουαριου 2019 απο: https://www.paratiritirioanapirias.gr/el/results/publications/16/2o-deltio-parathrhthrioy-8ematwn-anaphrias-ths-esmea-deiktes-apasxolhshs-kai-plh8ysmos-me-anaphria-meros. 14 ο.π. 15 Συνηγορος του Πολιτη. (2018). Ειδικη εκθεση 2017 για την ιση Μεταχειριση. Αθηνα. 16 UN General Assembly. (1948). Universal declaration of human rights. 17 UN General Assembly. (1966). UN International Covenant on Civil and Political Rights. 18 UN General Assembly. (1979). UN Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women. 19 Lord, J.E., K. Guernsey, J. Balfe, V. Karr, and A. deFranco. (2012). Human rights. YES! Action and advocacy on the rights of persons with disabilities. 2nd edition. Human Rights Education Series. Topic Book 6. Minneapolis, MN: University of Minnesota Human Rights Center, σ. 188. 20 Αξιζει βεβαια να σημειωθει οτι αργοτερα τα μελη της Επιτροπης για την Εξαλειψη ολων των Μορφων Διακρισεων κατα των Γυναικων, εχοντας αντιληφθει την ιδιαιτερη ευαλωτοτητα των γυναικων με αναπηρια σε σχεση με τις γυναικες χωρις αναπηρια, μεσα απο τα Γενικα Σχολια που δημοσιευει και αφορουν σε επιμερους αρθρα της Συμβασης, αναφερονται στις γυναικες με αναπηρια, καθως επισης εχουν ζητησει απο τα Συμβαλλομενα Κρατη, στις εκθεσεις που υποβαλλουν, να αποστελλουν στοιχεια για την κατασταση των γυναικων με αναπηρια. 21 Council of Europe. (2011). Convention on Preventing and Combating Violence against Women and Domestic Violence. 22 Συμφωνα με το Γενικο Σχολιο 3 της Επιτροπης των ΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, που αφορα στο αρθρο 6, η ομαδα των γυναικων με αναπηρια ειναι μια ανομοιογενης ομαδα, αφου σε αυτην περιλαμβανονται οι «ιθαγενεις γυναικες, οι γυναικες προσφυγες, μεταναστριες, αιτουντες ασυλο και οι εκτοπισμενες γυναικες, γυναικες που ειναι σε καθεστως κρατησης (σε νοσοκομεια, ιδρυματα, σωφρονιστικα ιδρυματα και φυλακες), γυναικες που ζουν σε συνθηκες φτωχειας, γυναικες απο διαφορετικα εθνοτικα, θρησκευτικα, και φυλετικα υποβαθρο, γυναικες με πολλαπλες αναπηριες και υψηλο επιπεδο στηριξης, γυναικες με αλμπινισμο, γυναικες λεσβιες, αμφιφυλοφιλες, διεμφυλικες και διαφυλικες. Η πολυμορφια των γυναικων με αναπηρια, επισης, περιλαμβανει ολα τα ειδη των δυσχερειων, δηλαδη σωματικες, ψυχοκοινωνικες, νοητικες, η αισθητηριακες καταστασεις, οι οποιες μπορει, η και οχι, να επελθουν και με λειτουργικους περιορισμους» (UN Committee on the Rights of Persons with Disabilities 2016). 23 UN General Assembly. (2006). UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD). 24 ο.π. 25 ο.π. 26 ο.π. 27 ο.π. 28 UN Committee on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD). (2016). General comment No. 3, Article 6, Women with disabilities. 29 Η ηλικια, η αναπηρια, η εθνοτητα, καποιος που ειναι αυτοχθων, η εθνικη η κοινωνικη καταγωγη, το φυλο, η πολιτικη η αλλη γνωμη, η φυλη, η προσφυγια, η μεταναστευση η η κατασταση των αιτουντων ασυλο, η θρησκεια και ο σεξουαλικος προσανατολισμος, αποτελουν λογους διακρισεων. 30 Βλεπε υποσημειωση 20. 31 Συμφωνα με το αρθρο 2 της Συμβασης, που αναφερεται στους ορισμους για τους σκοπους της Συμβασης, η εννοια των ευλογων προσαρμογων οριζεται ως εξης: «‘ευλογη προσαρμογη’ σημαινει τις απαραιτητες και καταλληλες τροποποιησεις και ρυθμισεις, οι οποιες δεν επιβαλλουν ενα δυσαναλογο η αδικαιολογητο βαρος, οπου απαιτειται σε μια συγκεκριμενη περιπτωση, προκειμενου να διασφαλιστουν, για τα ατομα με αναπηρια, η απολαυση η η ασκηση, σε ιση βαση με τους αλλους, ολων των ανθρωπινων δικαιωματων και θεμελιωδων ελευθεριων.» 32 UN General Assembly. (1948). Universal declaration of human rights. 33 UN General Assembly. (1966). UN International Covenant on Civil and Political Rights. 34 UN General Assembly. (1979). UN Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women 35 UN General Assembly. (2000). Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, Especially Women and Children, Supplementing the United Nations Convention against Transnational Organized Crime. 36 UN General Assembly. (2006). UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities 37 Council of Europe. (1996). European Social Charter (Revised). 38 Council of Europe. (2011). Convention on Preventing and Combating Violence against Women and Domestic Violence. 39 Εφημεριδα της Κυβερνησεως. (2008). Το Συνταγμα της Ελλαδος. 40 ο.π. 41 Γενικη Γραμματεια Ισοτητας των Φυλων. (2017). Εθνικο Σχεδιο Δρασης για την Ισοτητα των Φυλων 2016-2020. Αθηνα. Υπουργειο Εσωτερικων. 42 EU Directive. (2000). Directive 2000/43/EC of 29 June 2000 implementing the principle of equal treatment between persons irrespective of racial or ethnic origin. Official Journal L 180. Brussels, July 19, pp. 0022-0026. 43 EU Directive. (2000). Directive 2000/78/EC of 27 November 2000 establishing a general framework for equal treatment in employment and occupation. Official Journal L 303. Brussels, December 2, pp. 0016-0022. 44 Εφημεριδα της Κυβερνησεως. (2016). Νομος 4443, Αρ. Φυλλου 232. Ι) Ενσωματωση της Οδηγιας 2000/43/ΕΚ περι εφαρμογης της αρχης της ισης μεταχειρισης προσωπων ασχετως φυλετικης η εθνοτικης τους καταγωγης, της Οδηγιας 2000/78/ΕΚ για τη διαμορφωση γενικου πλαισιου για την ιση μεταχειριση στην απασχοληση και την εργασια και της Οδηγιας 2014/54/ ΕΕ περι μετρων που διευκολυνουν την ασκηση των δικαιωματων των εργαζομενων στο πλαισιο της ελευθερης κυκλοφοριας των εργαζομενων, II) ληψη αναγκαιων μετρων συμμορφωσης με τα αρθρα 22, 23, 30, 31 παρ. 1, 32 και 34 του Κανονισμου 596/2014 για την καταχρηση της αγορας και την καταργηση της Οδηγιας 2003/6/ΕΚ του Ευρωπαικου Κοινοβουλιου και του Συμβουλιου και των Οδηγιων της Επιτροπης 2003/124/ ΕΚ, 2003/125 ΕΚ και 2004/72/ΕΚ και ενσωματωση της Οδηγιας 2014/57/ΕΕ περι ποινικων κυρωσεων για την καταχρηση αγορας και της εκτελεστικης Οδηγιας 2015/2392, III) ενσωματωση της Οδηγιας 2014/62 σχετικα με την προστασια του ευρω και αλλων νομισματων απο την παραχαραξη και την κιβδηλεια μεσω του ποινικου δικαιου και για την αντικατασταση της αποφασης - πλαισιο 2000/383/ΔΕΥ του Συμβουλιου και IV) Συσταση Εθνικου Μηχανισμου Διερευνησης Περιστατικων Αυθαιρεσιας στα σωματα ασφαλειας και τους υπαλληλους των καταστηματων κρατησης και αλλες διαταξεις. Αθηνα, 9 Δεκεμβριου. 45 ο.π. 46 Εφημεριδα της Κυβερνησεως. (2010). Νομος 3896, Αρ. Φυλλου 207. Εφαρμογη της αρχης των ισων ευκαιριων και της ισης μεταχειρισης ανδρων και γυναικων σε θεματα εργασιας και απασχολησης - Εναρμονιση της κειμενης νομοθεσιας με την Οδηγια 2006/54/ΕΚ του Ευρωπαικου Κοινοβουλιου και του Συμβουλιου, της 5ης Ιουλιου 2006 και αλλες συναφεις διαταξεις. Αθηνα, 8 Δεκεμβριου. 47 EU Directive. (2006). Directive 2006/54/EC of 5 July 2006 on the implementation of the principle of equal opportunities and equal treatment of men and women in matters of employment and occupation (recast). Official Journal L 204. Brussels, December 13, σσ. 23-36. 48 ο.π. 49 Εφημεριδα της Κυβερνησεως. (2009). Νομος 3769, Αρ. Φυλλου 105. Εφαρμογη της αρχης της ισης μεταχειρισης ανδρων και γυναικων οσον αφορα την προσβαση σε αγαθα και υπηρεσιες και την παροχη αυτων και αλλες διαταξεις. Αθηνα, 1 Ιουλιου. 50 EU Directive. (2004). Directive 2004/113/EC of 13 December 2004 implementing the principle of equal treatment between men and women in the access to and supply of goods and services. Official Journal L 373. Brussels, December 13, σσ. 37-43. 51 Traustadottir, R., and P. Harris (1997). Women with disabilities: Issues, resources, connections. Revised. Syracuse University, NY. Center on Human Policy. 52 Asch, A., and M. Fine (1988). Introduction: Beyon pedestals. In M. Fine and A. Asch (Eds.) Women with disabilities: Essays in psychology culture and politics. Philadelphia, PA: Temple University Press. 53 Bauman, Z. (2007). Liquid times: Living in an age of uncertainty. Cambridge: Polity Press. 54 UN Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR). (2014). Women’s Rights are Human Rights. Ανακτηθηκες 7 Μαιου 2019 απο https://www.ohchr.org/Documents/Events/WHRD/WomenRightsAreHR.pdf 55 ο.π. 56 Εθνικη Συνομοσπονδια Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.). (2019). Ανθρωπινα δικαιωματα και ατομα με αναπηρια: Εναλλακτικη εκθεση ΕΣΑμεΑ, απαντησεις στον Καταλογο Θεματων, και Συστασεις (προσεχως) 57 ο.π. 58 European Disability Forum (EDF) και Fundación Cermi Mujeres. (2017). Ending forced sterilization of women and girls with disabilities. 59 Βλεπε, για παραδειγμα, Συνηγορος του Πολιτη. (2015). Ειδικη εκθεση «Τα δικαιωματα των παιδιων που ζουν σε ιδρυματα»: Διαπιστωσεις και προτασεις του Συνηγορου για την λειτουργια των ιδρυματων παιδικης προστασιας. Αθηνα. 60 Εφημεριδα της Κυβερνησεως. (2005). Νομος 3418, Αρ. Φυλλου 287. Κωδικας Ιατρικης Δεοντολογιας. Αθηνα, 27 Ιανουαριου. ~~~~~~~~~~~~~~~~ *** Οπισθοφυλλο *** ~~~~~~~~~~~~~~~~ Τα κειμενα πολιτικης εχουν ως αντικειμενο την αναδειξη επικαιρων προβληματων και προκλησεων στο πεδιο των πολιτικων για την αναπηρια, και τη διατυπωση συστασεων για την αρση των εμποδιων που αντιμετωπιζουν τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις στην προσπαθεια τους να ασκησουν τα ανθρωπινα δικαιωματα τους. Ειδικοτερα, στοχευουν στη διατυπωση τεκμηριωμενων συστασεων στη βαση δεδομενων και αναλυσεων της υφισταμενης καταστασης, αξιοποιωντας: τα ευρηματα που προκυπτουν στο πλαισιο του ερευνητικου εργου του «Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας», την πολυπλευρη δραση και εμπειρια της Ε.Σ.Α.μεΑ. σε ολα τα πεδια ασκησης των δικαιωματων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, συγχρονα επιστημονικα δεδομενα και αναλυσεις απο διαφορετικες πηγες και εγκυρους φορεις. Στοχος του «Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας» ειναι τα κειμενα πολιτικης να παρεχουν στοχευμενη και συνοπτικη πληροφορηση ωστε να ειναι προσιτα στους εμπλεκομενους φορεις, και σε καθε ενδιαφερομενο πολιτη, με η χωρις αναπηρια. ISBN πρωτοτυπης εκδοσης (εντυπο βιβλιο): 978-618-5124-15-1 [Λογοτυπο] (αριστερα) Σημαια Ευρωπαικη ενωση Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο (κεντρο) Επιχειρησιακο Προγραμμα Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση Ειδικη Υπηρεσια Διαχειρισης Με τη συγχρηματοδοτηση της Ελλαδας και της Ευρωπαικης ενωσης (δεξια) ΕΣΠΑ 2014-2020 αναπτυξη-εργασια-αλληλεγγυη [Τελος λογοτυπου]