~~~~~~~~~~~~~~ *** Σημειωσεις *** ~~~~~~~~~~~~~~ 1. Στο παρον εχουν αφαιρεθει τυχον εικονες, σχηματα, πινακες, κλπ. που περιλαμβανονται στην πρωτοτυπη εντυπη εκδοση και εχουν αντικατασταθει απο τις "εναλλακτικες περιγραφες" τους για μη βλεποντες. οταν μια εικονα, γραφημα, κ.λπ. παρεχεται και σε ξεχωριστο προσβασιμο αρχειο, π.χ. Excel, PowerPoint, κ.λπ., τοτε περιλαμβανεται και σχετικη παραπομπη στο παρον. 2. Αν μεσα στο κειμενο περιλαμβανονται παραπομπες με αριθμους σελιδων (π.χ. «βλεπε στη σελιδα 16»), αυτες αφορουν στη σελιδες του πρωτοτυπου εντυπου (βλ. μορφη Word και PDF). 3. Στο παρον περιλαμβανονται πληροφοριες σε σχεση με τη σελιδοποιηση του εγγραφου στην πρωτοτυπη εντυπη μορφη του. Οι αριθμοι της πρωτοτυπης σελιδοποιησης ειναι σε { }, δηλ. μεσα σε αγκιστρα, π.χ. «{σελιδα 20}». 4. Στο παρον περιλαμβανονται πληροφοριες σε σχεση με τη δομη του εγγραφου. Με ετικετες σε [ ], δηλ. μεσα σε αγκυλες, επισημαινεται η εναρξη καθε κεφαλαιου (π.χ. «[Κεφαλαιο] 5»), ενοτητας (π.χ. «[Ενοτητα] 5.1»), υποενοτητας (π.χ. «[Υποενοτητα] 5.1.2») και παραγραφου (π.χ. «[Παραγραφος] 5.1.2.3»). Επισης, το τελος καθε ενοτητας οριζεται απο μια διπλη γραμμη και το τελος καθε υποενοτητας απο μονη γραμμη. 5.Τυχον υποσημειωσεις που περιλαμβανονται στην πρωτοτυπη εντυπη εκδοση, θα τις συναντησετε εδω μονο ως παραπομπες μεσα στο κειμενο και συγκεκριμενα σε [ ], δηλ. μεσα σε αγκυλες, π.χ. «[υποσημειωση 3]». Το περιεχομενο των υποσημειωσεων εχει μεταφερθει σε ξεχωριστο αρχειο, οπου ειναι συγκεντρωμενες, κατα αυξοντα αριθμο, ολες τις υποσημειωσεις του εγγραφου. ~~~~~~~~~~~~~~ *** Εξωφυλλο *** ~~~~~~~~~~~~~~ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ [Λογοτυπο] Ε.Σ.Α.μεΑ. ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ: Διασφαλιζοντας την ισοτιμη συμμετοχη των ατομων με αναπηρια στην πολιτιστικη ζωη [Λογοτυπο] (αριστερα) Σημαια Ευρωπαικη ενωση Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο (κεντρο) Επιχειρησιακο Προγραμμα Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση Ειδικη Υπηρεσια Διαχειρισης Με τη συγχρηματοδοτηση της Ελλαδας και της Ευρωπαικης ενωσης (δεξια) ΕΣΠΑ 2014-2020 αναπτυξη-εργασια-αλληλεγγυη [Τελος λογοτυπου]. ~~~~~~~~~~~~~~ *** Εσωφυλλο*** ~~~~~~~~~~~~~~ εκδοση: Εθνικη Συνομοσπονδια Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.) Κεντρικα γραφεια: Ελ. Βενιζελου 236, T.Κ. 163 41, Ηλιουπολη Τηλ.210 9949837, e-mail: esaea@otenet.gr, www.esamea.gr, www.paratiritirioanapirias.gr Αθηνα, 2019 Η παρουσα εκδοση συγχρηματοδοτηθηκε απο την Ελλαδα και την Ευρωπαικη ενωση (Ευρωπαικο Κοινωνικο ταμειο) στο πλαισιο της Πραξης «Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας» που εντασσεται στους αξονες Προτεραιοτητας: 1 «Συστημικες Παρεμβασεις των θεσμων της αγορας εργασιας και της προνοιας», 4 «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου στην Περιφερεια Στερεας Ελλαδας» και 5 «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου στην Περιφερεια Νοτιου Αιγαιου» του Επιχειρησιακου Προγραμματος «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση 2014-2020» ISBN πρωτοτυπης εκδοσης (εντυπο βιβλιο): 978-618-5124-07-6 Επιμελεια εντυπου: Κοι.Σ.Π.Ε. ΑΘΗΝΩΝ «Η ΕΙΚΟΝΑ» Μεσογειων 154, Αθηνα 11527 Τηλ.: 210 7473951, Fax: 210 7474072 e-mail: koispeeikona@outlook.com.gr Παραγωγη εκδοσης Απλου Κειμενου TXT (simple text): ΙΝFALIA PC ΒΕΠΕ Θεσσαλονικης (κτιριο Γ2), Πυλαια 55535 Τηλ.: 2310 365180, e-mail: info@infalia.com Ιστοσελιδα: www.infalia.com ~~~~~~~~~~~~~~ *** Περιεχομενα *** ~~~~~~~~~~~~~~ Περιεχομενα Προλογος Προεδρου Ε.Σ.Α.μεΑ. {σελιδα 2} Επιτελικη συνοψη {σελιδα 3} 1. H σημασια της πολιτιστικης συμμετοχης στην κοινωνικη ενταξη και την κοινωνικη συνοχη {σελιδα 3} 2. Το διεθνες πλαισιο και το αρθρο 30 της Συμβασης των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες {σελιδα 5} 3. Ευρωπαικες πολιτικες για την προωθηση του δικαιωματος στην πολιτιστικη συμμετοχη {σελιδα 6} 4. Το εθνικο θεσμικο πλαισιο για το δικαιωμα προσβασης στον πολιτισμο {σελιδα 8} 5. Το δικαιωμα στην πολιτιστικη συμμετοχη και οι προυποθεσεις για την εκπληρωση του {σελιδα 10} 6. Συμμετοχη των ατομων με αναπηρια στην πολιτιστικη ζωη - Υφισταμενη κατασταση, εμποδια και προκλησεις {σελιδα 12} 7. Συστασεις για τη βελτιωση της προσβασης και της συμμετοχης των ατομων με αναπηρια στην πολιτιστικη ζωη {σελιδα 17} {σελιδα 1} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ *** Προλογος Προεδρου Ε.Σ.Α.μεΑ. *** ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ (Φωτογραφια του Ιωαννη Βαρδακαστανη, Προεδρου της Ε.Σ.Α.μεΑ.) Το αναπηρικο κινημα, βιωνοντας καθημερινα τον αποκλεισμο που επιβαλλουν τα εμποδια που ορθωνει το περιβαλλον και η κοινωνια, διεκδικει το θεμελιωδες δικαιωμα της προσβασης σε υποδομες, υπηρεσιες και αγαθα που σχετιζονται με ολους τους τομεις της ζωης, μεταξυ των οποιων και ο τομεας του πολιτισμου. Η ισοτιμη προσβαση και η ενεργητικη συμμετοχη ολων στην πολιτιστικη ζωη υπαγορευεται απο πολλες διεθνεις συμβασεις, και εκτος απο θεμελιωδες ανθρωπινο δικαιωμα, αποτελει ζητουμενο των συγχρονων δημοκρατικων κοινωνιων. Η αρση των φραγμων που αντιμετωπιζουν τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις στον πολιτισμο ειναι μειζονος σημασιας για την εφαρμογη της αρχης της ισης μεταχειρισης, και απαιτει απο τους φορεις χαραξης και ασκησης πολιτιστικων πολιτικων την εφαρμογη πολιτικων και μετρων που να διευκολυνουν και να ενθαρρυνουν την προσβαση και τη συμμετοχη των ατομων με αναπηρια. Η αποτελεσματικοτητα των πολιτικων αυτων δυναται να διασφαλιστει μονο με τη στενη συνεργασια και διαβουλευση με τις αντιπροσωπευτικες οργανωσεις των ατομων με αναπηρια. Στην ιδια κατευθυνση πρεπει να κινηθουν ολοι οι πολιτιστικοι φορεις και οργανισμοι, ενσωματωνοντας τη διασταση της αναπηριας στα παρεχομενα αγαθα και τις υπηρεσιες τους. Οι πολιτιστικοι φορεις, ως οργανισμοι με σημαντικο και συνεχως αυξανομενο εκπαιδευτικο και κοινωνικο ρολο, καλουνται να ανταποκριθουν σε αυτην την κοινωνικη απαιτηση, συμβαλλοντας στην αμβλυνση των κοινωνικων ανισοτητων, στην προωθηση της κοινωνικης ενταξης και κατ’ επεκταση στην ενισχυση της κοινωνικης συνοχης, μεσω της προωθησης και ενθαρρυνσης της συμμετοχης ολων στον πολιτισμο (πολιτισμικη δημοκρατια). Το παρον κειμενο αποτελει μερος μια σειρας πεντε (5) Κειμενων Πολιτικης που εκπονηθηκαν στο πλαισιο του Π.Ε 3 «Μοναδα Τεκμηριωσης» του Υποεργου 1 «Σχεδιασμος και Λειτουργια του Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας» της Πραξης «Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας» του Επιχειρησιακου Προγραμματος «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση 2014-2020», με συγχρηματοδοτηση απο την Ελλαδα και απο το Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο. Η Εθνικη Συνομοσπονδια Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.) με το παρον κειμενο παρεχει ενα γενικο πλαισιο βασικων κατευθυνσεων και οδηγιων για την αρση των εμποδιων προσβασης στις υπηρεσιες και τα αγαθα του πολιτισμου, στη βαση της επιστημονικης αναλυσης της υφισταμενης καταστασης, και μεσω της αναδειξης των μακροχρονιων προβληματων και των διαχρονικων αιτηματων του αναπηρικου κινηματος στο πεδιο του πολιτισμου που εχει αναδειξει η Ε.Σ.Α.μεΑ. στην πολυετη δραση της. Ελπιζουμε το κειμενο αυτο να αποτελεσει εναυσμα ωστε η ελληνικη Πολιτεια να λαβει ολα τα αναγκαια μετρα προκειμενου να καταστει εφικτη η ισοτιμη συμμετοχη ολων των ατομων με αναπηρια στην πολιτιστικη ζωη, η οποια αλλωστε επιβαλλεται απο το αρθρο 21 του Συνταγματος της χωρας, αλλα και απο τη Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες. Η προσβαση στον πολιτισμο και η συμμετοχη στην πολιτιστικη ζωη δεν ειναι προνομιο μερικων, αλλα δικαιωμα ολων! Ιωαννης Βαρδακαστανης Προεδρος Εθνικης Συνομοσπονδιας Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.) {σελιδα 2} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ *** ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ H σημασια της συμμετοχης στον πολιτισμο ειναι καταλυτικη, οχι μονο για τα ιδια τα ατομα με αναπηρια ως μοχλος ατομικης εξελιξης και κοινωνικης ενταξης, αλλα και για το συνολο της κοινωνιας ως παραγοντας που προσδιοριζει την ποιοτητα της δημοκρατιας, την κοινωνικη συνοχη και τη βιωσιμη αναπτυξη. Η προσβαση στα αγαθα και τις υπηρεσιες του πολιτισμου διαμορφωνεται απο ποικιλους παραγοντες που υπερβαινουν το ζητημα της φυσικης προσβασιμοτητας των πολιτιστικων χωρων, και αφορουν τοσο στην αντιληπτικη προσβασιμοτητα οσο και στην αντιμετωπιση που δεχονται τα ατομα με αναπηρια στο πεδιο του πολιτισμου ως αποδεκτες και ως δημιουργοι πολιτιστικων αγαθων. Παροτι εχουν ληφθει αρκετες νομοθετικες και πολιτικες πρωτοβουλιες τα τελευταια χρονια, σε επιπεδο Ευρωπαικης ενωσης και σε εθνικο επιπεδο, υποστηριζεται, μεσω ερευνητικων δεδομενων, οτι τα ατομα με αναπηρια αντιμετωπιζουν σοβαρους φραγμους και εμποδια στο πεδιο της πολιτιστικης ζωης. Στο παρον κειμενο, αποτυπωνεται αφενος το γενικο πλαισιο απαιτησεων για την αρση αυτων των φραγμων και των εμποδιων συμφωνα με τη δικαιωματικη προσεγγιση για τον πολιτισμο, και ειδικοτερα στη βαση του αρθρου 30 της Συμβασης των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, αφετερου διατυπωνονται συγκεκριμενες συστασεις πολιτικης προς τους αρμοδιους φορεις και τους πολιτιστικους οργανισμους. ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 1. H σημασια της πολιτιστικης συμμετοχης στην κοινωνικη ενταξη και την κοινωνικη συνοχη [Πλαισιο κειμενου]. «Η προσβαση στον πολιτισμο και η συμμετοχη στην πολιτιστικη ζωη προωθουν την ατομικη χειραφετηση, τη δημοκρατικη συνειδηση και την κοινωνικη συνοχη μεσω ανταλλαγων με αλλους λαους και της συμμετοχης στα κοινα. Η αλλαγη της συμπεριφορας των χρηστων λογω της ψηφιοποιησης, η γηρανση του πληθυσμου και η πολιτιστικη πολυμορφια των κοινωνιων δημιουργουν την αναγκη να κατανοησουμε καλυτερα τις διαφορετικες ομαδες κοινου. Ειναι αναγκαιο να δοθει μεγαλυτερη εμφαση στα ενδιαφεροντα και στις αναγκες συγκεκριμενων ομαδων, οπως οι νεοι, οι ηλικιωμενοι, τα ατομα με αναπηρια, οσοι προερχονται απο οικογενειες μεταναστων και οσοι ζουν σε συνθηκες φτωχειας η υλικης στερησης». [Τελος πλαισιου]. Επισημη Εφημεριδα της ΕΕ, Συμπερασματα του Συμβουλιου σχετικα με το προγραμμα εργασιων στον πολιτιστικο τομεα (2019-2022), (2018/C 460/10), σελ. 14 [βλ. υποσημειωση 1]. Η συμμετοχη στην πολιτιστικη ζωη αποτελει βασικο παραγοντα κοινωνικης ενταξης και αποφυγης του αποκλεισμου των ευαλωτων κοινωνικων ομαδων, οπως τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις. Σε ατομικο επιπεδο, η συμμετοχη στην πολιτιστικη ζωη ενισχυει την εξελιξη της προσωπικοτητας του ατομου, αποτελει παραγοντα ατομικης ευημεριας και προσωπικης ικανοποιησης. Στην Ανακοινωση της Ευρωπαικης Επιτροπης (2018) με τιτλο «Νεα ευρωπαικη ατζεντα για τον πολιτισμο» [βλ. υποσημειωση 2], αναφερεται οτι «Η πολιτιστικη συμμετοχη φερνει τους ανθρωπους κοντα. Ο πολιτισμος ειναι ιδανικο μεσο επικοινωνιας που δεν γνωριζει γλωσσικους φραγμους, ενισχυει τους ανθρωπους και διευκολυνει την κοινωνικη συνοχη…». Στο ιδιο εγγραφο, αναφερεται επισης οτι «Η πολιτισμικη συμμετοχη βελτιωνει την υγεια και την ευημερια», καθως, «…ερευνες [βλ. υποσημειωση 3] επιβεβαιωνουν οτι η προσβαση στον πολιτισμο ειναι ο δευτερος σημαντικοτερος παραγοντας ψυχικης ευεξιας, ενω πρωτος ειναι η απουσια ασθενειας». {σελιδα 3} ~~~~~~~~~ Η σημασια της πολιτιστικης συμμετοχης για την κοινωνικη ευημερια υπερβαινει το ατομικο επιπεδο, αφου πλεον γινεται κατανοητο οτι η συμμετοχη στην πολιτιστικη ζωη συμβαλλει καταλυτικα στη διαμορφωση της ποιοτητας των δημοκρατικων καθεστωτων, αποτελωντας παραγοντα κοινωνικης συνοχης και δημοκρατικης σταθεροτητας [βλ. υποσημειωση 4]. οταν οι ανθρωποι μετεχουν στον πολιτισμο αναπτυσσουν κριτικη σκεψη, γινονται ανοιχτοι και περισσοτερο ανεκτικοι απεναντι στις διαφορετικες κοινωνικες ομαδες [βλ. υποσημειωση 5]. Η συμμετοχη στον πολιτισμο ενισχυει επισης τα επιπεδα της δραστηριοτητας των ατομων ως ενεργων πολιτων, καθως, μεσω του πολιτισμου, οι πολιτες γινονται φορεις κοινων αξιων και ιδεων που εδραιωνουν το αισθημα του ανηκειν και συγκροτουν τη συλλογικη τους ταυτοτητα. Ως εκ τουτου, η ανεμποδιστη συμμετοχη ολων στον πολιτισμο μπορει να λειτουργησει ως οχημα για την προστασια και προαγωγη των δημοκρατικων αξιων και των ανθρωπινων δικαιωματων, και ως μοχλος προωθησης ισορροπης και δικαιης αναπτυξης. Ακομα και σε οικονομικο επιπεδο, η συμμετοχη των ατομων με αναπηρια στον πολιτισμο εχει ευεργετικη επιδραση, αφου διευρυνει το κοινο απευθυνσης, συμβαλλοντας στην αναπτυξη και την απασχοληση, ενω εχει και δευτερογενεις επιδρασεις σε αλλους τομεις της οικονομιας [βλ. υποσημειωση 6]. [Πλαισιο κειμενου]. Η σημασια του πολιτισμου αναδεικνυεται σε ερευνα του Ευρωβαρομετρου που πραγματοποιηθηκε το 2007, οπου σε ερωτημα για το ποσο σημαντικο θεωρουν τον πολιτισμο για την προσωπικοτητα τους, το 77% των ερωτηθεντων Ευρωπαιων απαντησε οτι τον θεωρει απο σημαντικο εως πολυ σημαντικο [βλ. υποσημειωση 7]. [Τελος πλαισιου]. [Πλαισιο κειμενου]. Επισης, σε Ειδικο Ευρωβαρομετρο του 2017 σχετικα με την πολιτιστικη κληρονομια [βλ. υποσημειωση 8], το 71% των Ευρωπαιων που συμμετειχαν στην ερευνα συμφωνησε οτι το να κατοικει καποιος κοντα σε μερη που σχετιζονται με την ευρωπαικη πολιτιστικη κληρονομια μπορει να βελτιωσει την ποιοτητα ζωης του. Αξιζει να σημειωθει οτι το αντιστοιχο ποσοστο της Ελλαδας ειναι μεγαλυτερο απο τον μεσο ορο της ΕΕ, φτανοντας στο 78%. [Τελος πλαισιου]. {σελιδα 4} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 2. Το διεθνες πλαισιο και το αρθρο 30 της Συμβασης των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες Η προσβαση ολων των ανθρωπων στα πολιτιστικα αγαθα αποτελει θεμελιωδες ανθρωπινο δικαιωμα που αναγνωριστηκε διεθνως με το αρθρο 27 της Οικουμενικης Διακηρυξης των Ανθρωπινων Δικαιωματων (ΟΗΕ 1948) [βλ. υποσημειωση 9] «Καθενας εχει το δικαιωμα να συμμετεχει ελευθερα στην πολιτιστικη ζωη της κοινοτητας, να χαιρεται τις καλες τεχνες και να μετεχει στην επιστημονικη προοδο και στα αγαθα της». Το δικαιωμα αυτο ελαβε νομικη κατοχυρωση στο διεθνες δικαιο με το αρθρο 15. παρ.1(α) του Διεθνους Συμφωνου που υιοθετηθηκε απο τα Ηνωμενα εθνη το 1966 για τα Οικονομικα, Κοινωνικα και Πολιτιστικα Δικαιωματα, και το οποιο ισχυει απο το 1976, οπου τα συμβαλλομενα κρατη αναγνωριζουν το δικαιωμα καθε ατομου να συμμετεχει στην πολιτιστικη ζωη [βλ. υποσημειωση 10]. Στους «Προτυπους Κανονες για την Εξισωση των Ευκαιριων των Ατομων με Αναπηρια» [βλ. υποσημειωση 11] -που η Γενικη Συνελευση του ΟΗΕ ενεκρινε το 1993, αξιοποιωντας την εμπειρια που αποκτηθηκε απο την εφαρμογη του «Παγκοσμιου Προγραμματος Δρασης για τα ατομα με Αναπηρια» 1983-1992 [βλ. υποσημειωση 12]- περιλαμβανεται ο Κανονας 10 «Πολιτισμος», μεσω του οποιου τα κρατη καλουνται να διασφαλισουν οτι τα ατομα με αναπηρια εχουν την ευκαιρια να αξιοποιησουν το δημιουργικο, καλλιτεχνικο και διανοητικο δυναμικο τους, οχι μονο προς δικο τους οφελος, αλλα και για τον εμπλουτισμο της κοινωνιας, και να προωθησουν την προσβασιμοτητα πολιτιστικων παραστασεων και υπηρεσιων σε θεατρα, μουσεια, κινηματογραφους και βιβλιοθηκες. Καταλυτικη εξελιξη στο πεδιο της προστασιας των δικαιωματων των ατομων με αναπηρια συνιστα η υιοθετηση απο τον ΟΗΕ της Συμβασης για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες (2006) [βλ. υποσημειωση 13], και περιλαμβανει ξεχωριστο αρθρο για την πολιτιστικη συμμετοχη. Πιο συγκεκριμενα, η συμμετοχη των ατομων με αναπηρια στην πολιτιστικη ζωη, μαζι με την αναψυχη και το δικαιωμα στον ελευθερο χρονο και στον αθλητισμο κατοχυρωνεται ως δικαιωμα στο αρθρο 30. Ειδικοτερα για τη συμμετοχη στην πολιτιστικη ζωη, το αρθρο 30 υποχρεωνει τα Κρατη να «αναγνωριζουν το δικαιωμα των ατομων με αναπηριες να συμμετεχουν, σε ιση βαση με τους αλλους στην πολιτιστικη ζωη και λαμβανουν ολα τα καταλληλα μετρα προκειμενου να διασφαλιζουν οτι τα ατομα με αναπηριες: α. απολαμβανουν την προσβαση στο πολιτιστικο υλικο, με προσβασιμες μορφες, β. απολαμβανουν την προσβαση σε τηλεοπτικα προγραμματα, ταινιες, θεατρο και σε αλλες πολιτιστικες δραστηριοτητες, σε προσβασιμες μορφες, γ. απολαμβανουν την προσβαση σε τοπους πολιτιστικων παραστασεων η υπηρεσιων, οπως θεατρα, μουσεια, κινηματογραφους, βιβλιοθηκες και τουριστικες υπηρεσιες και, κατα το δυνατον περισσοτερο, απολαμβανουν την προσβαση σε μνημεια και περιοχες εθνικης πολιτιστικης σημασιας». {σελιδα 5} ~~~~~~~~~ Επισης, τα Κρατη οφειλουν να λαμβανουν ολα τα καταλληλα μετρα προκειμενου: - να καθιστουν ικανα τα ατομα με αναπηριες να εχουν την ευκαιρια να αναπτυξουν και να χρησιμοποιησουν το δημιουργικο, καλλιτεχνικο και διανοητικο δυναμικο τους, οχι μονο προς οφελος τους, αλλα και για τον εμπλουτισμο της κοινωνιας, - να διασφαλιζουν οτι οι νομοι που προστατευουν τα δικαιωματα πνευματικης ιδιοκτησιας δεν αποτελουν αδικαιολογητο εμποδιο η εμποδιο που προκαλει διακρισεις στην προσβαση, των ατομων με αναπηριες, στο πολιτιστικο υλικο. Τελος, το αρθρο 30 της Συμβασης υπαγορευει την αναγνωριση και την υποστηριξη της ιδιαιτερης πολιτιστικης και γλωσσικης ταυτοτητας των ατομων με αναπηρια, σε ιση βαση με τους αλλους, συμπεριλαμβανομενων των νοηματικων γλωσσων και του πολιτισμου των κωφων. [Πλαισιο κειμενου]. Η ΔΡΑΣΗ ΤΗΣ UNESCO ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ο Εκπαιδευτικος, Επιστημονικος και Πολιτιστικος Οργανισμος των Ηνωμενων Εθνων - United Nations Educational, Scientific, and Cultural Organization (UNESCO), εχει ως αποστολη την παγιωση της ειρηνης και της ασφαλειας «[…] προωθωντας τη συνεργασια μεταξυ των εθνων μεσω της εκπαιδευσης, της επιστημης και του πολιτισμου ωστε να προαγει τον παγκοσμιο σεβασμο για τη δικαιοσυνη, το κρατος δικαιου και τα ανθρωπινα δικαιωματα, καθως και για τις θεμελιωδεις ελευθεριες […]». Η δραση της UNESCO βασιζεται στην αρχη οτι ολοι οι λαοι ειναι τις εν λογω Συμβασεις διαφορετικοι και ταυτοχρονα ισοι, και πως η διατηρηση της ποικιλομορφιας στο πολιτιστικο περιβαλλον ειναι εξαιρετικης σημασιας για το συνολο της ανθρωποτητας. Οι Διεθνεις Συμβασεις - καθως και τα Προαιρετικα Πρωτοκολλα που τις συνοδευουν - συνιστουν σημαντικα εργαλεια προωθησης των στοχων της UNESCO, και τα κρατη, εφοσον υπογραψουν και κυρωσουν, αναλαμβανουν την υποχρεωση της εφαρμογης συγκεκριμενων μετρων (θεσμικων και αλλων), πολιτικων και προγραμματων που περιλαμβανονται σε αυτες. Οι Συμβασεις της UNESCO, παροτι δεν περιλαμβανουν ξεχωριστες αναφορες στα ατομα με αναπηρια, ειναι εξαιρετικα σημαντικες για την προστασια, διατηρηση και διαδοση της πολιτιστικης κληρονομιας ως κοινου αγαθου ολοκληρης της ανθρωποτητας. Σημαντικες Συμβασεις της UNESCO στον τομεα του πολιτισμου που εχει κυρωσει η Ελλαδα ειναι οι ακολουθες: • Συμβαση για τη Προστασια των Πολιτιστικων Αγαθων σε Περιοδο ενοπλης Συρραξης (Χαγη, 14.05.1954). Νομος 1114/1981 (ΦΕΚ 6 Α΄/07-08.01.1981). Τεθηκε σε ισχυ στην Ελλαδα στις 09.05.1981. • Συμβαση για την Προστασια της Παγκοσμιας Πολιτιστικης και Φυσικης Κληρονομιας (Παρισι, 16.11.1972). Νομος 1126/1981 (ΦΕΚ 32 Α΄/03-10.02.1981). Τεθηκε σε ισχυ στην Ελλαδα στις 10.02.1981. • Συμβαση για τη Διαφυλαξη/Προστασια της αυλης Πολιτιστικης Κληρονομιας (Παρισι, 17.10.2003). Νομος 3521/2006 (ΦΕΚ 275 Α΄/22.12.2006). Τεθηκε σε ισχυ στην Ελλαδα στις 03.04.2007. • Συμβαση για την Προστασια και την Προωθηση της Πολυμορφιας των Πολιτιστικων Εκφρασεων (Παρισι, 20.10.2005). Νομος 3520/2006 (ΦΕΚ 274 Α΄/22.12.2006). Τεθηκε σε ισχυ στην Ελλαδα στις 03.04.2007. [Τελος πλαισιου]. ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 3. Ευρωπαικες πολιτικες για την προωθηση του δικαιωματος στην πολιτιστικη συμμετοχη Καθως προχωρα η διαδικασια της ευρωπαικης ολοκληρωσης -ητοι η οικονομικη, πολιτικη και θεσμικη συγκλιση- η εστιαση της Ευρωπαικης ενωσης στην πολιτιστικη πολιτικη ειναι ολοενα και μεγαλυτερη. Αυτο συνδεεται με τη συνειδητοποιηση των κρατων μελων οτι η επιτευξη του στοχου της ευρωπαικης ολοκληρωσης ειναι αδυνατη διχως την κατασκευη μιας κοινης ευρωπαικης πολιτιστικης ταυτοτητας, ητοι μεσω της προωθησης μιας κοινης αντιληψης για την πολιτιστικη κληρονομια, τις αξιες, τα προβληματα και τους μελλοντικους στοχους η, διαφορετικα, μεσω της διαμορφωσης μιας κοινης ευρωπαικης αντιληψης για το παρελθον, το παρον και το μελλον. {σελιδα 6} ~~~~~~~~~ Υπο αυτη την οπτικη, η πολιτιστικη πολιτικη της ΕΕ θα λεγαμε οτι εχει τον εξης διττο σκοπο: απο τη μια να διαφυλαξει την κοινη πολιτισμικη κληρονομια της Ευρωπης (παρελθον), να την καταστησει προσιτη σε ολους και να προωθησει την πολιτισμικη, θρησκευτικη και γλωσσικη πολυμορφια των κρατων μελων (παρον), και απο την αλλη να στηριξει και να προωθησει τον συγχρονο πολιτισμο μεσω της περαιτερω αναπτυξης των τεχνων και των πολιτιστικων και δημιουργικων βιομηχανιων (μελλον). Ειδικοτερα για την προσβαση των ατομων με αναπηρια στον πολιτισμο εχουν ληφθει αρκετες πρωτοβουλιες σε επιπεδο Ευρωπαικης ενωσης. Το Ψηφισμα του Ευρωπαικου Συμβουλιου της 6ης Μαιου 2003 σχετικα με τη δυνατοτητα προσβασης στην πολιτιστικη υποδομη και τις πολιτιστικες δραστηριοτητες για τα ατομα με αναπηρια, καλει, μεταξυ αλλων, τα κρατη μελη να συνεχισουν τις προσπαθειες αρσης των υφισταμενων φραγμων και να εξετασουν ενδεδειγμενους τροπους και μεσα για τη διευκολυνση και βελτιωση της προσβασης ατομων με αναπηρια στον πολιτισμο, καθως και να υποστηριξουν την ισοτητα των ευκαιριων οσον αφορα την παραγωγη και την προωθηση εργων απο ατομα με αναπηρια. [Πλαισιο κειμενου]. οπως τονιζεται στο Ψηφισμα του Συμβουλιου της ΕΕ της 6ης Μαιου 2003 σχετικα με τη δυνατοτητα προσβασης στην πολιτιστικη υποδομη και τις πολιτιστικες δραστηριοτητες για τα ατομα με αναπηριες [βλ. υποσημειωση 14], «υπαρχει σημαντικος αριθμος ατομων με αναπηριες που αντιμετωπιζουν φυσικους και κοινωνικους φραγμους καθως και φραγμους πληροφορησης κατα την πολιτιστικη και καλλιτεχνικη τους εκφραση και, κατα συνεπεια, η προσβαση τους στην πολιτιστικη κληρονομια και την καλλιτεχνικη δημιουργια ειναι περιορισμενη». Το εν λογω Ψηφισμα καλει τα Κρατη-Μελη και την Επιτροπη, στο πλαισιο των αρμοδιοτητων τους: i) να εξετασουν τροπους για την ενταξη των ατομων με αναπηριες στον τομεα των τεχνων και στον πολιτιστικο τομεα και να υποστηριξουν την ισοτητα των ευκαιριων οσον αφορα την παραγωγη και την προωθηση των εργων τους· ii) να ενθαρρυνουν τον πολιτιστικο τομεα να συμβαλει στην προωθηση της θετικης παρουσιασης των ατομων με αναπηριες· iii) να συνεχισουν τις προσπαθειες αρσης των υφισταμενων φραγμων και να εξετασουν περαιτερω ενδεδειγμενους τροπους και μεσα για τη διευκολυνση και βελτιωση της προσβασης ατομων με αναπηριες στον πολιτισμο, μεταξυ αλλων μεσω: - της αξιολογησης και βελτιωσης της φυσικης προσβασης, με την επιφυλαξη των διαταξεων των κρατων μελων περι προστασιας μνημειων, σε χωρους οπως οι αρχαιολογικοι χωροι, τα μουσεια, τα μνημεια και οι χωροι πολιτιστικων δραστηριοτητων, καθως και της εξασφαλισης της φυσικης προσβασης σε κτιρια που θα οικοδομηθουν στο μελλον, - της παροχης ενημερωσης μεσω της συγχρονης τεχνολογιας της πληροφοριας, - της ενισχυσης της προσβασης στις πολιτιστικες δραστηριοτητες μεσω π.χ. της χρησης υποτιτλων, ευαναγνωστης γλωσσας και της νοηματικης, οδηγων και καταλογων σε γλωσσα Braille, χρησης φωτισμου υψηλης αντιθεσης (κοντραστ) στις εκθεσεις· iv) να ενθαρρυνουν τη βελτιωση της δυνατοτητας προσβασης με τη χρηση καταλληλης σηματοδοτησης, παραδειγματος χαριν με διαφορετικους λογοτυπους· v) να βελτιωσουν την ανταλλαγη πληροφοριων και εμπειριων σχετικα με αυτα τα θεματα σε ευρωπαικο επιπεδο, εμπλεκοντας δεοντως τους ευρωπαικους οργανισμους και τα δικτυα με συναφη εμπειρια στον τομεα αυτον.» [Τελος πλαισιου]. Το Ευρωπαικο Κοινοβουλιο, το 2011, σε Ψηφισμα του σχετικα με την κινητικοτητα και την ενταξη των ατομων με αναπηρια και την ευρωπαικη στρατηγικη για την αναπηρια 2010-2020 [βλ. υποσημειωση 15], καλει τα κρατη μελη, με τη συνδρομη της Επιτροπης, να ενθαρρυνουν την ενταξη και αποδοχη στην κοινωνια των ατομων με αναπηρια, βελτιωνοντας την προσβαση σε αθλητικες, ψυχαγωγικες και πολιτιστικες εγκαταστασεις και δραστηριοτητες και προωθωντας την ανταλλαγη μεταξυ των κρατων μελων πολιτιστικου υλικου προσβασιμου στα ατομα με μειωμενη οραση. Η νεα ευρωπαικη ατζεντα για τον πολιτισμο, αποτελει το στρατηγικο πλαισιο δρασης της ΕΕ στον τομεα του πολιτισμου. Η νεα ατζεντα προτεινει τους εξης τρεις στρατηγικους στοχους, με κοινωνικες, οικονομικες και εξωτερικες διαστασεις: (1) την αξιοποιηση της δυναμης του πολιτισμου για κοινωνικη συνοχη και ευημερια, (2) τη στηριξη της πολιτιστικης δημιουργικοτητας στην εκπαιδευση και την καινοτομια, καθως και για την απασχοληση και την αναπτυξη, (3) την ενισχυση των διεθνων πολιτιστικων σχεσεων. {σελιδα 7} ~~~~~~~~~ Στον πρωτο στρατηγικο στοχο της ατζεντας περιλαμβανεται ως υποστοχος η «ενισχυση των πολιτιστικων ικανοτητων ολων των Ευρωπαιων με τη διαθεση ποικιλων πολιτιστικων δραστηριοτητων και την παροχη ευκαιριων για ενεργο συμμετοχη». Οριζοντια δραση της νεας ευρωπαικης ατζεντας για τον πολιτισμο ειναι η προστασια και αξιοποιηση της πολιτιστικης κληρονομιας, ενω η συμμετοχη και η προσβαση για ολους σε αυτην αποτελει εναν απο τους πεντε πυλωνες στους οποιους στηριζεται το Ευρωπαικο Πλαισιο Δρασης για την Πολιτιστικη Κληρονομια. Στο πλαισιο αυτο, επισημαινεται οτι «η πολιτιστικη κληρονομια εχει τη δυνατοτητα να συμβαλει θετικα στη ζωη των ανθρωπων και στις ευρωπαικες κοινωνιες συνολικα, βελτιωνοντας τη ψυχικη και κοινωνικη ευημερια και ενισχυοντας την κοινωνικη ενταξη. Η εμπλοκη με την πολιτιστικη κληρονομια ενθαρρυνει την αισθηση του ατομου οτι ανηκει σε μια ευρωπαικη κοινοτητα, βασισμενη σε κοινες πολιτιστικες κληρονομιες, ιστορικες εμπειριες και αξιες. Για να αξιοποιηθει πληρως αυτο το δυναμικο, πρεπει να εξασφαλιστει η ευρυτερη δυνατη προσβαση στην πολιτιστικη κληρονομια, σε ολες τις μορφες της, για ολους τους ανθρωπους, συμπεριλαμβανομενων, των οικονομικα αδυνατων και των ατομων με μειωμενη κινητικοτητα η αναπηριες»[βλ. υποσημειωση 16]. Για το σκοπο αυτο, το πλαισιο δρασης επιδιωκει τη διασφαλιση της ευρυτερης δυνατης προσβασης μεσα απο παρεμβασεις που επικεντρωνονται στην αρση των εμποδιων και στην προωθηση τροπων διευκολυνσης της απολαυσης της πολιτιστικης κληρονομιας και απο τα ατομα με αναπηρια, οπως το ευρωπαικο βραβειο προσβασιμης πολης για τους πολιτες με αναπηρια (EU Access City Award). Η ατζεντα υλοποιειται μεσω δρασεων και προγραμματων μεταξυ των οποιων: ➢ Το προγραμμα «Δημιουργικη Ευρωπη (2014-2020)» [βλ. υποσημειωση 17], το οποιο συμπεριλαμβανει στους ειδικους στοχους του τη βελτιωση της προσβασης των ατομων με αναπηρια στα πολιτιστικα και δημιουργικα εργα. ➢ Το 2018 ετος πολιτιστικης κληρονομιας που ανακηρυχθηκε με την Αποφαση (2017/864) του Ευρωπαικου Κοινοβουλιου και του Συμβουλιου της 17ης Μαιου 2017 [βλ. υποσημειωση 18], που μεταξυ αλλων στοχευει στην «προωθηση λυσεων που θα καταστησουν την πολιτιστικη κληρονομια προσιτη σε ολους, μεταξυ αλλων και μεσω ψηφιακων μεσων, με την εξαλειψη των κοινωνικων, πολιτιστικων και υλικων φραγμων, λαμβανομενων υποψη των ανθρωπων με αναπηριες». ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 4. Το εθνικο θεσμικο πλαισιο για το δικαιωμα προσβασης στον πολιτισμο Στην ελληνικη νομοθεσια, το δικαιωμα της συμμετοχης στην πολιτιστικη ζωη συναδει με το γενικοτερο δικαιωμα του ανθρωπου να συμμετεχει στην κοινωνικη ζωη και να αναπτυσσει ελευθερα την προσωπικοτητα του. Το δικαιωμα αυτο βρισκει συνταγματικη προστασια στο αρθρο 5 παρ. 1 που κατοχυρωνει το γενικο δικαιωμα καθε ατομου να αναπτυσσεται ως ανθρωπος. Σε συνδυασμο με τη γενικη αρχη της ισοτητας, με τη διαταξη του αρθρου 21 παρ. 6 (συμφωνα με την οποια προβλεπεται η ληψη ειδικων μετρων για τα ατομα με αναπηριες) κατ’ εφαρμογη της αναλογικης ισοτητας θεμελιωνεται η υποχρεωση της πολιτειας να λαμβανει ειδικα μετρα και να επιδεικνυει ιδιαιτερη φροντιδα για τα ατομα με αναπηριες [βλ. υποσημειωση 19]. {σελιδα 8} ~~~~~~~~~ Με τον νομο 4074/2012 [βλ. υποσημειωση 20], η ελληνικη Βουλη κυρωσε τη Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, γεγονος που συνεπαγεται την υποχρεωση εφαρμογης της σε εθνικο επιπεδο. Στην ελληνικη νομοθεσια περιλαμβανονται επισης διαφορες ρυθμισεις για τους επιμερους τομεις που καλυπτονται απο το αρθρο 30 της Συμβασης, και που αφορουν τοσο στη φυσικη προσβασιμοτητα χωρων αθλητισμου, πολιτισμου και ψυχαγωγιας οσο και σε αλλες δρασεις. Ειδικοτερα, με το δικαιωμα προσβασης στον πολιτισμο σχετιζονται τα εξης: • Η εθνικη νομοθεσια για την προσβασιμοτητα του φυσικου, δομημενου και ηλεκτρονικου περιβαλλοντος (π.χ. ν.4067/2012, ν.4412/2016, ν.4591/2019, Υπουργικη Αποφαση με αριθ. ΥΑΠ/Φ.40.4/1/989/2012 «Κυρωση Πλαισιου Παροχης Υπηρεσιων Ηλεκτρονικης Διακυβερνησης» κ.λπ.). [Πλαισιο κειμενου]. Ειδικοτερα, με τον Νομο 4067/2012 [βλ. υποσημειωση 21] που αφορα στον Νεο Οικοδομικο Κανονισμο, και συγκεκριμενα με τα αρθρα 26 και 27, επιβαλλεται να εξασφαλιζεται η οριζοντια και κατακορυφη αυτονομη και ασφαλης προσπελαση απο ατομα με αναπηρια η εμποδιζομενα ατομα και η εξυπηρετηση αυτων σε ολους τους εξωτερικους και εσωτερικους χωρους συναθροισης κοινου (συμπεριλαμβανομενων μουσειων και εκθεσεων). Ακομα, γινεται αναφορα στην υποχρεωση εξασφαλισης προσβασιμοτητας σε υφισταμενα κτιρια δημοσιου ενδιαφεροντος μεσω επεμβασεων που θα πρεπει να εχουν ολοκληρωθει μεχρι το 2020. Ως «Προσβασιμοτητα», συμφωνα με τον Νεο Οικοδομικο Κανονισμο, οριζεται «το χαρακτηριστικο του περιβαλλοντος, που επιτρεπει σε ολα τα ατομα - χωρις διακρισεις φυλου, ηλικιας και λοιπων χαρακτηριστικων, οπως σωματικη διαπλαση, δυναμη, αντιληψη, εθνικοτητα - να εχουν προσβαση σε αυτο, δηλαδη να μπορουν αυτονομα, με ασφαλεια και με ανεση να προσεγγισουν και να χρησιμοποιησουν τις υποδομες, αλλα και τις υπηρεσιες (συμβατικες και ηλεκτρονικες) και τα αγαθα που διατιθενται στο συγκεκριμενο περιβαλλον». [Τελος πλαισιου]. • Ο ν.4488/2017 (Μερος Δ’, αρθρα 59-74), που περιλαμβανει τις κατευθυντηριες και οργανωτικες διαταξεις υλοποιησης της Συμβασης, και ειδικοτερα τα αρθρα: 61. Γενικες Υποχρεωσεις, 62. ενταξη της διαστασης της αναπηριας στις δημοσιες πολιτικες, 64. Προσβαση στο φυσικο, δομημενο και ηλεκτρονικο περιβαλλον, 65. Επικοινωνια ΑμεΑ με διοικητικες αρχες, γλωσσες και μορφες επικοινωνιας και αρθρο 67. Μη διακριση στα Μεσα Μαζικης Ενημερωσης και στις οπτικοακουστικες δραστηριοτητες. • Ο Γενικος Κανονισμος και οι επιμερους κανονισμοι των Ευρωπαικων Διαρθρωτικων και Επενδυτικων Ταμειων της Ευρωπαικης ενωσης, οι οποιοι για την προγραμματικη περιοδο 2014-2020 επιβαλλουν την προσβασιμοτητα ως υποχρεωτικη σε ολα τα σταδια της προετοιμασιας και της εφαρμογης των προγραμματων. Επιπροσθετα, εκκρεμει η ενσωματωση στην εθνικη νομοθεσια των παρακατω Ευρωπαικων Οδηγιων: • Η Οδηγια (EE) 2019/882 σχετικα με τις απαιτησεις προσβασιμοτητας προιοντων και υπηρεσιων, που σκοπο εχει να συμβαλει στην ορθη λειτουργια της εσωτερικης αγορας μεσω της προσεγγισης των νομοθετικων, κανονιστικων και διοικητικων διαταξεων των κρατων μελων οσον αφορα τις απαιτησεις προσβασιμοτητας για ορισμενα προιοντα, και αναφερει οτι «(50) Η προσβασιμοτητα θα πρεπει να επιτυγχανεται με τη συστηματικη εξαλειψη και προληψη των εμποδιων, κατα προτιμηση μεσω ενος καθολικου σχεδιασμου η μιας προσεγγισης «σχεδιασμος για ολους», η οποια συμβαλλει για τα ατομα με αναπηριες στη διασφαλιση προσβασης επι ισοις οροις με τους υπολοιπους [...].». {σελιδα 9} ~~~~~~~~~ • Η Οδηγια (ΕΕ) 2017/1564 σχετικα με ορισμενες επιτρεπομενες χρησεις ορισμενων προστατευομενων εργων και αλλων αντικειμενων προστασιας δυναμει δικαιωματων πνευματικης ιδιοκτησιας και συγγενικων δικαιωματων προς οφελος των τυφλων, των αμβλυωπων και των ατομων με αλλα προβληματα αναγνωσης εντυπων και για την τροποποιηση της οδηγιας 2001/29/ΕΚ για την εναρμονιση ορισμενων πτυχων του δικαιωματος του δημιουργου και συγγενικων δικαιωματων στην κοινωνια της πληροφοριας. ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 5. Το δικαιωμα στην πολιτιστικη συμμετοχη και οι προυποθεσεις για την εκπληρωση του Το δικαιωμα της συμμετοχης στην πολιτιστικη ζωη, οπως διατυπωνεται και στο αρθρο 30 της Συμβασης, αφορα στην ανεμποδιστη προσβαση: 1) στην υλικη (κινητη και ακινητη) και αυλη πολιτιστικη κληρονομια (αρχαιολογικοι χωροι, μουσεια, περιοχες εθνικης πολιτιστικης σημασιας κ.α.), 2) στον συγχρονο πολιτισμο (θεατρα, κινηματογραφοι, τηλεοπτικα θεαματα, πολιτιστικες δραστηριοτητες κ.α.). Η ισοτιμη συμμετοχη των ατομων με αναπηρια στον πολιτισμο μπορει να γινει κατανοητη ως: ➢ το δικαιωμα των ατομων με αναπηρια να απολαμβανουν τα πολιτιστικα αγαθα και τις υπηρεσιες σε ιση βαση με τους αλλους, ➢ το δικαιωμα των ατομων με αναπηρια να μετεχουν ενεργα και να συνδιαμορφωνουν τον πολιτισμο ως δημιουργοι/παραγωγοι πολιτιστικων αγαθων, ➢ το δικαιωμα των ατομων με αναπηρια, ως φορεις ιδιαιτερων πολιτισμικων ταυτοτητων, να απολαμβανουν την αποδοχη και τον σεβασμο της κοινωνιας. Η εκπληρωση του δικαιωματος στην πολιτιστικη συμμετοχη απαιτει τα πολιτιστικα αγαθα, οι δραστηριοτητες και οι υπηρεσιες να πληρουν, μεταξυ αλλων, τα κριτηρια της Διαθεσιμοτητας, της Προσβασιμοτητας, της Αποδοχης και της Προσαρμοστικοτητας, συμφωνα με την αρχη της ισοτητας και της μη-διακρισης (Γενικο σχολιο της Επιτροπης Οικονομικων, Κοινωνικων και Πολιτιστικων Δικαιωματων των Ηνωμενων Εθνων, αρ. 21) [βλ. υποσημειωση 22]. [Πλαισιο κειμενου]. Η διαθεσιμοτητα αφορα στην επαρκη παρουσια πολιτιστικων αγαθων και υπηρεσιων που μπορουν ολοι να απολαμβανουν και να επωφελουνται απο αυτα, συμπεριλαμβανομενων των εξης: βιβλιοθηκες, μουσεια, θεατρα, κινηματογραφοι, τεχνες σε ολες τις μορφες της, κοινοχρηστοι ανοικτοι χωροι που ειναι απαραιτητοι για την πολιτισμικη αλληλεπιδραση, αυλα πολιτιστικα αγαθα, οπως γλωσσες, εθιμα, παραδοσεις κ.α.. Απο ολα τα πολιτιστικα αγαθα, ιδιαιτερη αξια εχει η διαπολιτισμικη ανταλλαγη/συγγενεια που προκυπτει οταν διαφορετικες ομαδες, μειονοτητες και κοινοτητες μπορουν να μοιραζονται ελευθερα το ιδιο εδαφος. {σελιδα 10} ~~~~~~~~~ Η προσβασιμοτητα συνισταται στην υπαρξη αποτελεσματικων και συγκεκριμενων ευκαιριων για ατομα και κοινοτητες να απολαμβανουν πληρως τον πολιτισμο, με τροπο προσιτο φυσικα και οικονομικα, τοσο στις αστικες οσο και στις αγροτικες περιοχες, χωρις διακρισεις [βλ. υποσημειωση 23]. Προς αυτη την κατευθυνση, ειναι σημαντικο να παρεχεται/διευκολυνεται η προσβαση των ηλικιωμενων, των ατομων με αναπηρια και των ατομων που ζουν σε συνθηκες φτωχειας. Η προσβασιμοτητα περιλαμβανει επισης το δικαιωμα ολων να αναζητουν, να λαμβανουν και να μοιραζονται στη γλωσσα επιλογης τους πληροφοριες για ολες τις εκφανσεις πολιτισμου, και να εχουν προσβαση σε μεσα εκφρασης και διαδοσης. Η αποδοχη επιβαλλει οι νομοι, οι πολιτικες, οι στρατηγικες, τα προγραμματα και τα μετρα που υιοθετουνται απο την Πολιτεια για την απολαυση πολιτιστικων δικαιωματων να σχεδιαζονται και να εφαρμοζονται κατα τροπο ωστε να ειναι αποδεκτα απο τα εμπλεκομενα/ενδιαφερομενα ατομα και τις ενδιαφερομενες κοινοτητες. Αυτο σημαινει πως πρεπει να διεξαγονται διαβουλευσεις μαζι τους προκειμενου να διασφαλιζεται οτι τα μετρα προστασιας της πολιτιστικης ποικιλομορφιας ειναι αποδεκτα. Η προσαρμοστικοτητα αφορα στην ευελιξια και τη συναφεια των στρατηγικων, των πολιτικων, των προγραμματων και των μετρων που υιοθετει η Πολιτεια σε οποιονδηποτε τομεα της πολιτιστικης ζωης, η οποια πρεπει να σεβεται την πολιτιστικη ποικιλομορφια των ατομων και των κοινοτητων. [Τελος πλαισιου]. Για τα ατομα με αναπηρια, η προσβασιμοτητα, η οποια αποτελει και οριζοντια απαιτηση για την εφαρμογη της Συμβασης (αρθρο 9), αποτελει τη σημαντικοτερη προυποθεση προκειμενου να εξασφαλιστει η ανεμποδιστη ασκηση του δικαιωματος τους να συμμετεχουν ισοτιμα στην πολιτιστικη ζωη. Η προσβασιμοτητα στο πεδιο του πολιτισμου σχετιζεται με: • τη φυσικη προσβασιμοτητα των τοπων/χωρων του πολιτισμου (βιβλιοθηκες, μουσεια, αιθουσες συναυλιων, χωροι πολιτιστικης κληρονομιας κ.λπ.), συμπεριλαμβανοντας τοσο το δομημενο περιβαλλον οσο και τον εξοπλισμο (π.χ. πληρης προσβαση για χρηστες αναπηρικων αμαξιδιων, σαφης σημανση, ηχητικες περιγραφες κ.λπ.) [βλ. υποσημειωση 24] • την αισθητηριακη προσβασιμοτητα του πολιτισμικου υλικου και των πολιτιστικων προγραμματων, εκδηλωσεων και δραστηριοτητων [βλ. υποσημειωση 25]. Σημερα, η προσβασιμοτητα δεν αφορα μονο στη φυσικη προσβαση, δηλαδη στη δυνατοτητα αυτονομης φυσικης προσελευσης, μετακινησης και παραμονης στο χωρο και χρησης διατιθεμενων υποδομων, υπηρεσιων, αγαθων και πληροφοριων απο ολους, αλλα και στην αντιληπτικοτητα, δηλαδη στον τροπο με τον οποιο ο ανθρωπος αντιλαμβανεται, κατανοει και διδασκεται απο το περιβαλλον. Βασικη διασταση της προσβασιμοτητας αποτελει επισης η προσβαση στην πληροφορια που αφορα τοσο στην αρχικη δυνατοτητα των ατομων να πληροφορηθουν για εναν πολιτιστικο χωρο η μια δραστηριοτητα (προσβασιμες ιστοσελιδες και προωθητικο υλικο), οσο και στην υπαρξη προσβασιμου ενημερωτικου υλικου μεσα στον πολιτιστικο οργανισμο, φορεα κ.λπ. (φυλλαδια μουσειων, προγραμματα θεατρικων παραστασεων κ.λπ.). Αναποσπαστη διασταση της προσβασιμοτητας ειναι και η οικονομικη προσβασιμοτητα. Τα πολιτιστικα αγαθα, οι δραστηριοτητες και υπηρεσιες πρεπει να ειναι οικονομικα προσιτα σε ολο τον πληθυσμο, και ιδιαιτερα στις κατηγοριες που διατρεχουν μεγαλυτερο κινδυνο φτωχειας οπως τα ατομα με αναπηρια. Ωστοσο, η εξασφαλιση της ουσιαστικης προσβασης των ατομων με αναπηρια επεκτεινεται σε ζητηματα στασεων και συμπεριφορων, και ειδικοτερα στους χωρους πολιτισμου συνδεεται αρρηκτα με δημιουργια φιλοξενων και συμπεριληπτικων περιβαλλοντων οπου «ολοι οι επισκεπτες θα αισθανονται ευπροσδεκτοι» [βλ. υποσημειωση 26], ζητηματα δηλαδη που σχετιζονται πρωτιστως με την καταλληλη επιμορφωση του προσωπικου [βλ. υποσημειωση 27]. {σελιδα 11} ~~~~~~~~~ Συνεπως, η απολαυση του δικαιωματος της ισοτιμης συμμετοχης στον πολιτισμο απαιτει την εφαρμογη ελαχιστων προτυπων και κατευθυντηριων γραμμων για ολες τις προαναφερθεισες διαστασεις της προσβασιμοτητας, στη βαση της αρχης του «καθολικου σχεδιασμου». Το αρθρο 2 της Συμβασης [βλ. υποσημειωση 28] οριζει ως «καθολικο σχεδιασμο» τον σχεδιασμο προιοντων, προγραμματων και υπηρεσιων που μπορουν να χρησιμοποιηθουν απο ολους τους ανθρωπους, στο μεγιστο δυνατο βαθμο, χωρις την αναγκη προσαρμογης η εξειδικευμενου σχεδιασμου. Ο «Σχεδιασμος για ολους» αναγνωριζει τη διαφορετικοτητα, προβλεπει και ενσωματωνει διαφορετικες αναγκες και αποσκοπει στη δημιουργια ενος περιβαλλοντος φιλικου και ευχρηστου απο ολους. Ωστοσο, ειναι σαφες οτι η προσβαση στους χωρους και τοπους πολιτισμου συνδεεται αναποφευκτα με τη γενικη προσβασιμοτητα του φυσικου και δομημενου περιβαλλοντος, των μεσων μεταφορας, των τεχνολογιων και συστηματων πληροφοριας και επικοινωνιων. Επισης, η προσβαση και η συμμετοχη στον πολιτισμο εξαρταται σε σημαντικο βαθμο απο την εκπληρωση και αλλων κοινωνικων δικαιωματων, οπως τα δικαιωματα στην εκπαιδευση και στην εργασια, εφοσον ειναι γνωστο οτι η πολιτισμικη συμμετοχη σχετιζεται στενα με το εκπαιδευτικο και εισοδηματικο επιπεδο. ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 6. Συμμετοχη των ατομων με αναπηρια στην πολιτιστικη ζωη - Υφισταμενη κατασταση, εμποδια και προκλησεις Συμφωνα με τα ευρηματα μελετης που εκπονηθηκε το 2014 απο το Κεντρο Ευρωπαικου Συνταγματικου Δικαιου για λογαριασμο της Ε.Σ.Α.μεΑ., και αφορουσε στον ελεγχο της συμβατοτητας της ελληνικης νομοθεσιας με τη Συμβαση των ΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, στο ελληνικο θεσμικο πλαισιο περιλαμβανονται διαφορες ρυθμισεις για τους επιμερους τομεις που καλυπτονται απο το αρθρο 30 της Συμβασης, και αφορουν τοσο στη φυσικη προσβασιμοτητα χωρων πολιτισμου, οσο και σε αλλες δρασεις. Παρολα αυτα, οι εν λογω ρυθμισεις ειναι μεμονωμενες, κατακερματισμενες και δεν διασφαλιζουν ουσιαστικη απολαυση του δικαιωματος συμμετοχης, ουτε σε ολα τα ατομα με αναπηρια, ουτε σε ιση βαση με τα ατομα χωρις αναπηρια. [βλ. υποσημειωση 29] Αναλυτικοτερα, μεταξυ των ευρηματων της προαναφερθεισας μελετης συμπεριλαμβανονται τα εξης: [Πλαισιο κειμενου]. • Το ελληνικο θεσμικο πλαισιο παρεχει σε συνταγματικο επιπεδο επαρκη κατοχυρωση του δικαιωματος ολων των ατομων και των ατομων με αναπηρια να απολαμβανουν τη συμμετοχη στον πολιτισμο. Περα απο τις συνταγματικες προβλεψεις, καταγραφονται αρκετες νομοθετικες ρυθμισεις, οι οποιες ωστοσο ειναι μεμονωμενες, κατακερματισμενες και αναποτελεσματικες στην πραξη. Οι σχετικες διαταξεις και η εφαρμογη τους στην πραξη δεν φαινεται να διασφαλιζουν ουτε την ουσιαστικη απολαυση των προστατευομενων δικαιωματων ουτε την απολαυση τους σε ιση βαση με τα ατομα χωρις αναπηρια, αλλα ουτε και την απολαυση τους απο ολα τα ατομα με αναπηρια. • Η φυσικη προσβασιμοτητα χωρων πολιτισμου, αναψυχης και ψυχαγωγιας αποτελει τομεα οπου εχουν καταβληθει μεμονωμενες και ad hoc προσπαθειες, χωρις ωστοσο κεντρικο σχεδιασμο και συντονισμο που θα μπορουσε να οδηγησει στη συστηματικη αφαιρεση των υφισταμενων εμποδιων και σε ενα πολιτιστικο περιβαλλον προσβασιμο σε ολους. Το θεσμικο πλαισιο θετει ελαχιστες προυποθεσεις, οι οποιες σε αρκετες περιπτωσεις δεν τηρουνται. • Η νομοθεσια για την πνευματικη ιδιοκτησια περιλαμβανει διαταξεις για την αναπαραγωγη εργων για ατομα με αναπηρια. Η προβλεψη αυτη αφορα μονο ορισμενες μορφες αναπαραγωγης και οχι ευρεια αναπαραγωγη. • Η ψυχαγωγια μεσω των μεσων μαζικης ενημερωσης δεν διασφαλιζεται με τροπο που να επιτρεπει την απολαυση του δικαιωματος των ατομων με αναπηρια σε ιση βαση με τους αλλους. [Τελος πλαισιου]. {σελιδα 12} ~~~~~~~~~ Επιπροσθετα, οπως προκυπτει απο την προαναφερθεισα μελετη, στην Ελλαδα δεν εχουν γινει ιδιαιτερα συντονισμενες και στοχευμενες προσπαθειες που να διασφαλιζουν την απροσκοπτη προσβαση των ατομων με αναπηρια σε πολιτιστικες δραστηριοτητες. Σε πολλες περιπτωσεις, θεατρα, μουσεια, κινηματογραφοι η βιβλιοθηκες ειναι χωροι απροσπελαστοι για τα ατομα με αναπηρια. Ακομα και στις περιπτωσεις οπου υπαρχουν προδιαγραφες για να εξυπηρετησουν τις αναγκες ατομων με κινητικα προβληματα, υπαρχουν κατηγοριες αναπηριας που δεν εχουν προσβαση σε αρκετες υπηρεσιες. Το προβλημα ειναι ιδιαιτερα εντονο στην περιφερεια. Σε ο,τι αφορα την προσβαση σε πολιτιστικους και αρχαιολογικους χωρους, αυτοι δεν ειναι σε μεγαλο βαθμο προσβασιμοι στα ατομα με αναπηρια. Παρολο που στη χωρα μας προοδευτικα θεσπιστηκε μια αξιολογη νομοθεσια, αλλα και προδιαγραφες και οδηγιες σχεδιασμου για την εξασφαλιση της προσβασης και εξυπηρετησης των ατομων με αναπηρια, σε πολλες περιπτωσεις η εφαρμογη της ειναι μη ικανοποιητικη. Σε αρκετες περιπτωσεις, αυτη η πλημμελης εφαρμογη των προυποθεσεων προσβασιμοτητας ειναι αποτελεσμα αγνοιας η ακομα και αδιαφοριας [βλ. υποσημειωση 30] σε σχεση με τη νομοθεσια και τις επιμερους ιδιαιτεροτητες και απαιτησεις που καθιστουν ενα εργο ουσιαστικα προσβασιμο σε ολες τις κατηγοριες των εμποδιζομενων ατομων. [Πλαισιο κειμενου]. Σε ερευνα του Ευρωβαρομετρου που εγινε το 2013 για την προσβαση και τη συμμετοχη στον πολιτισμο, και σε ο,τι αφορα τη συχνοτητα συμμετοχης σε ολες τις μορφες πολιτισμικων δραστηριοτητων (απο την αναγνωση ενος βιβλιου εως την επισκεψη σε μουσεια), η Ελλαδα συγκεντρωνει μονο ενα 5% υψηλης η πολυ υψηλης συχνοτητας συμμετοχης. Αλλα και σε επιπεδο ΕΕ, συμφωνα με το ιδιο Ευρωβαρομετρο, εχει μειωθει ο αριθμος των ευρωπαιων που ασχολουνται με τον πολιτισμο. [Τελος πλαισιου]. Υποστηριζεται λοιπον οτι, παροτι διαπιστωνεται τα τελευταια χρονια μια ταση κινητοποιησης των αρμοδιων πολιτιστικων φορεων και των οργανισμων προς την κατευθυνση της ενσωματωσης της διαστασης της αναπηριας, εξακολουθουν να υφιστανται σοβαρα εμποδια στην ουσιαστικη προσβαση των ατομων με αναπηρια στον πολιτισμο, με αποτελεσμα την ανιση συμμετοχη τους. Συμφωνα με το 4ο Δελτιο Στατιστικης Πληροφορησης του Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας με θεμα τη «Συμμετοχη σε κοινωνικες και πολιτιστικες δραστηριοτητες» [βλ. υποσημειωση 31], διαπιστωνεται οτι οι ελληνες πολιτες βρισκονται στις χαμηλοτερες θεσεις, μεταξυ των κρατων μελων της ΕΕ, στους δεικτες συμμετοχης σε πολιτιστικες δραστηριοτητες. Ωστοσο, οι πολιτες με αναπηρια/περιορισμους δραστηριοτητας [βλ. υποσημειωση 32] εχουν ακομα πιο μειοψηφικη και περιορισμενη συμμετοχη στη πολιτιστικη και κοινωνικη ζωη. Η αναλυση των δεδομενων επιβεβαιωνει την ισχυρη συσχετιση της αναπηριας με τους δεικτες πολιτιστικης συμμετοχης. Ειδικοτερα για τη χωρα μας, τα ευρηματα που προεκυψαν σε σχεση με τη συμμετοχη των ατομων με αναπηρια σε πολιτιστικες δραστηριοτητες ειναι τα εξης: {σελιδα 13} ~~~~~~~~~ [Πλαισιο κειμενου]. • Μονο το 5,4% του πληθυσμου των ατομων με σοβαρη αναπηρια εχουν επισκεφτει καποιον αρχαιολογικο χωρο η μουσειο, εστω και μια φορα τους τελευταιους δωδεκα μηνες, εναντι του 20,1% των ατομων χωρις κανεναν περιορισμο δραστηριοτητας. • Μονο το 11,5% του πληθυσμου των ατομων με σοβαρη αναπηρια εχει παρακολουθησει ζωντανες παραστασεις (θεατρικες, μουσικες κ.α.), εναντι του 40% των ατομων χωρις κανεναν περιορισμο δραστηριοτητας. • Μονο το 7,7% του πληθυσμου με σοβαρη αναπηρια εχει παρακολουθησει κινηματογραφο, ενω στα ατομα χωρις αναπηρια το ποσοστο συμμετοχης ανερχεται στο 40%. • Το 70% των ατομων με σοβαρη αναπηρια 16 εως 64 ετων δεν ειχε καμια δημιουργικη/ καλλιτεχνικη ενασχοληση κατα τους τελευταιους 12 μηνες. • εστω 1 φορα τον μηνα ασχολειται με καλλιτεχνικη δραστηριοτητα το 21,7% των ατομων με σοβαρη αναπηρια και το 30% των ατομων με μετρια αναπηρια, ενω το ιδιο ποσοστο στην κατηγορια χωρις αναπηρια ανερχεται στο 47% του πληθυσμου. [Τελος πλαισιου]. Σε πανελλαδικη ερευνα της ΚΑΠΑ RESEARCH για τα ατομα με αναπηρια, που υλοποιηθηκε για λογαριασμο της Ε.Σ.Α.μεΑ. το 2013 σε δειγμα 4.506 ατομων, και συγκεκριμενα σε ερωτημα που τους ετεθη για το «πως εξελιχθηκε η προσβαση στον πολιτισμο και τον αθλητισμο τα τελευταια 3 χρονια», το 28,4% των ερωτωμενων δηλωσε πως εχει χειροτερεψει και το 37,1% πως εχει παραμεινει στασιμη [βλ. υποσημειωση 33]. Ως προς τη φυσικη προσβασιμοτητα των χωρων της πολιτιστικης κληρονομιας, σε ημεριδα που διενεργηθηκε το 2017 με θεμα την «Προσβασιμοτητα στους αρχαιολογικους χωρους», η υπουργος Πολιτισμου και Αθλητισμου, Λυδια Κονιορδου, επεσημανε οτι λογω και της ιδιαιτεροτητας που χαρακτηριζει τους αρχαιολογικους χωρους και τα μνημεια, οτι δηλαδη τα εργα αυτα δημιουργηθηκαν στο παρελθον, η προσβαση δεν ειναι παντοτε εφικτη σε ατομα με μειωμενη κινητικη ικανοτητα, με αποτελεσμα, απο τους 434 επισκεψιμους αρχαιολογικους χωρους και μνημεια οι 151 ειναι προσβασιμοι η μερικως προσβασιμοι [βλ. υποσημειωση 34]. [Πλαισιο κειμενου]. «Στην περιπτωση των αρχαιολογικων χωρων τα πραγματα ειναι λιγο διαφορετικα. Το αναγλυφο του εδαφους ειναι δεδομενο, η προστασια των αρχαιοτητων προεχει και η δημιουργια προσβασης δεν ειναι δεδομενη. Ωστοσο, πολλοι χωροι η ειναι απο τη φυση τους προσβασιμοι η μπορουν ευκολα να γινουν, με μια κυκλοφοριακη μελετη οπου θα επιλεγουν οι πλεον καταλληλες διαδρομες απο πλευρας ενδιαφεροντος και δυνατοτητων επεμβασης. Εναλλακτικα η/και παραλληλα μπορουν να επιλεγουν προσβασιμα σημεια με καλη θεα προς τον αρχαιολογικο χωρο, οπου θα τοποθετηθουν και καταλληλα συστηματα πληροφορησης. Με παρομοιο τροπο μπορουν να γινουν προσβασιμοι χωροι που δεν ειναι αρχαιολογικοι με τη στενη εννοια του ορου, παρουσιαζουν ομως μεγαλο ιστορικο ενδιαφερον.» Πολυχρονιου Γιαννης «Η προσβαση και εξυπηρετηση των ΑμεA σε μουσεια, πολιτιστικους χωρους και μνημεια της Ελλαδας», ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ», τευχος 09, Φεβρουαριος 2014. [Τελος πλαισιου]. ενα χαρακτηριστικο παραδειγμα επισης ανεπαρκων συνθηκων προσβασης σε πολιτιστικους χωρους ειναι τα μουσεια. Σε ερευνα που πραγματοποιηθηκε στα μουσεια της πολης του Βολου (συνολικα 11 μουσεια) για την προσβασιμοτητα τους στα ατομα με αναπηρια [βλ. υποσημειωση 35], βρεθηκε οτι οι συνθηκες και οι υποδομες στην πλειοψηφια των μουσειων δεν ανταποκρινονται ικανοποιητικα στο αιτημα της ισοτιμης συμμετοχης, της ενταξης και της εκπαιδευσης των ατομων με αναπηρια, με εξαιρεση μονο τρια (3) μουσεια. Οι υπευθυνοι των μουσειων δεν φαινεται να εχουν συνειδητοποιησει η λαβει σοβαρα υποψη ουτε την αναγκη υπαρξης υλικοτεχνικων υποδομων για την ανετη διακινηση των εμποδιζομενων ατομων, ουτε τη σπουδαιοτητα της εγκαταστασης εφαρμογων και της υλοποιησης δρασεων που θα διευκολυναν την περιηγηση και ξεναγηση των επισκεπτων με αναπηρια. Φυσικα, η περιπτωση των μουσειων του Βολου δεν ειναι μεμονωμενη, παρα τις προτροπες της UNESCO [βλ. υποσημειωση 36] και του Διεθνους Συμβουλιου των Μουσειων (ICOM) [βλ. υποσημειωση 37] ηδη απο τις αρχες της δεκαετιας του 1980 στη χωρα μας υπαρχουν πολλα μουσεια και αλλοι πολιτιστικοι χωροι που δεν πληρουν τις απαιτουμενες προδιαγραφες προσβασιμοτητας για ατομα με αναπηρια, με το προβλημα ωστοσο να εντοπιζεται κυριως στην περιφερεια. {σελιδα 14} ~~~~~~~~~ Επιπροσθετως, σε αρκετες περιπτωσεις η παρεχομενη προσβασιμοτητα αφορα αποκλειστικα στη φυσικη προσβαση. Στην περιπτωση των μουσειων, το κτιριο του μουσειου ειναι απλως το κελυφος το οποιο προσφερει στεγη στα εκθεματα. Συμβαινει πολλες φορες το κελυφος να ικανοποιει τις απαιτησεις της προσβασης, παραμονης και εξυπηρετησης των ατομων με αναπηρια, αλλα η ιδια η εκθεση να μην ειναι προσβασιμη η κατανοητη στα ατομα αυτα. Επομενως, δεν απαιτειται μονο τα κτιρια να ειναι προσβασιμα, αλλα και οι εκθεσεις, απο οσο το δυνατον περισσοτερους πολιτες, στοχος που μπορει να επιτευχθει με τη γνωση των βασικων αναγκων των διαφορων κατηγοριων ατομων με αναπηρια [βλ. υποσημειωση 38]. Για τη βελτιωση της προσβασιμοτητας των ατομων με αναπηρια σε χωρους πολιτισμου, οπως τα μουσεια, σημαντικος παραγοντας θεωρειται και η επιμορφωση του προσωπικου των χωρων αυτων σε θεματα αναπηριας και προσβασιμοτητας. Ειναι γενικοτερα αποδεκτο οτι η επιμορφωση του προσωπικου συμβαλλει, μεταξυ αλλων, στην αρση των προκαταληψεων και στη μειωση των φραγμων προσβασης που συνδεονται με στασεις και συμπεριφορες, στην καλλιεργεια καταλληλων συμπεριφορων απεναντι στα ατομα με αναπηρια και στην αναπτυξη πρακτικων για τη βελτιωση της προσβασης στα μουσεια. Στη χωρα μας, η σημασια της επιμορφωσης του προσωπικου των μουσειων σε θεματα αναπηριας αναγνωριζεται γενικοτερα και υπαρχουν ορισμενα παραδειγματα σχετικων πρωτοβουλιων απο διαφορους οργανισμους, φορεις η μουσεια. Παρολα αυτα, φαινεται πως υπαρχει ελλειψη μιας συστηματικης πολιτικης προς αυτη την κατευθυνση, ενω υπαρχουν σημαντικες διαφορες μεταξυ αυτων των δρασεων ως προς το περιεχομενο, τους στοχους και τους αποδεκτες [βλ. υποσημειωση 39]. Η αναγκη επιμορφωσης του προσωπικου πολιτιστικων χωρων και φορεων σε θεματα προσβασιμοτητας και αναπηριας αναδεικνυεται και απο ευρηματα που προεκυψαν σε ερευνα, η οποια περιλαμβανε συνεντευξεις με υπαλληλους της Εφοριας Αρχαιοτητων και του Διαχρονικου Μουσειου Λαρισας. Αναφορικα με την οριοθετηση του ορου «προσβασιμο μουσειο», οι περισσοτεροι απο τους ερωτωμενους ταυτισαν τον ορο προσβαση με την κατηγορια φυσικη προσβαση, ενω μονον δυο εκ των εξι φανηκε να αναγνωριζουν οτι υπαρχουν κι αλλες κατηγοριες προσβασιμοτητας, εστιαζοντας στην προσβαση στην πληροφορια [βλ. υποσημειωση 40]. Αναμεσα στους πολιτιστικους χωρους που παρουσιαζουν προβληματα προσβασιμοτητας εντασσονται και τα θεατρα, τα οποια εξακολουθουν να ειναι απολυτως αφιλοξενα, λειτουργωντας σε οροφους η σε υπογεια, χωρις προβλεψη για ραμπες η σταθερα εγκατεστημενους μηχανισμους, χωρις διερμηνεα νοηματικης γλωσσας, υποτιτλους η οπτικοακουστικη μεταφραση [βλ. υποσημειωση 41]. {σελιδα 15} ~~~~~~~~~ [Πλαισιο κειμενου]. «Ειναι αναγκαιο – κι ας το κατανοησουν ολοι οσοι εχουν δυνατοτητα παρεμβασης – να αποκατασταθει η προσβαση. Πρεπει να μπει στη συνειδηση οσων φτιαχνουν η διαχειριζονται θεατρα. Δυστυχως, μεχρι σημερα πορευομαστε με μπαλωματα στις ηδη υπαρχουσες εγκαταστασεις. Ελαχιστες ειναι οι σκηνες που μπορουν να μας δεχθουν χωρις να μας σηκωσουν στα χερια, χωρις να κατεβουμε τα σκαλοπατια πανω στο αμαξιδιο, χωρις να χρειαστει να αλλαξουμε ρουχα σε διαδρομους επειδη δεν γινεται να φτασουμε στα καμαρινια. ολα αυτα για να μην χασουμε το δικαιωμα να δουμε η να συμμετεχουμε σε μια παρασταση. Γιατι αν ολοι οι ανθρωποι σαν εμενα στεκονταν στα εμποδια που υψωνονται μπροστα τους, θα τα ειχαν παρατησει απο την πρωτη στιγμη.» Γιωργος Χρηστακης, Ιδρυτης της μικτης χορευτικης ομαδας (χορευτων με και χωρις αναπηρια) «Δαγιπολη» [βλ. υποσημειωση 42]. [Τελος πλαισιου]. Ειδικοτερα σε οτι αφορα τη χρηση της νοηματικης γλωσσας, παροτι ο Νομος 4488/2017 αναγνωριζει την Ελληνικη νοηματικη γλωσσα ως ισοτιμη με την Ελληνικη γλωσσα και το Κρατος εχει την ευθυνη να λαβει μετρα για την προωθηση της, οι ενεργειες προς αυτη την κατευθυνση ειναι ελαχιστες. Τα ατομα που ειναι τυφλα και οι μερικως βλεποντες αντιμετωπιζουν σοβαρα εμποδια στην προσβαση τους σε γραπτο πολιτιστικο υλικο. Ειδικοτερα, η προσβαση σε λογοτεχνικα βιβλια η αλλα πολιτιστικα συγγραμματα ειναι σχεδον ανυπαρκτη. Στην Ελλαδα, οι εκδοτικοι οικοι αποφευγουν την εκτυπωση βιβλιων η/και αλλου γραπτου υλικου στο συστημα Braille λογω θεματων πνευματικης ιδιοκτησιας, μιας και δεν εχει ακομα ενσωματωθει στην ελληνικη νομοθεσια η ευρωπαικη οδηγια (ΕΕ) 2017/1564 που περιλαμβανει τις διαταξεις της Συνθηκης του Μαρακες [βλ. υποσημειωση 43] για τη διευκολυνση της προσβασης τυφλων, αμβλυωπων η ατομων με αλλα προβληματα αναγνωσης εντυπων σε δημοσιευμενα εργα. Η οικονομικη προσβασιμοτητα των χωρων πολιτισμου αποτελει ενα πεδιο που εχουν ληφθει μετρα για την αρση των εμποδιων που αντιμετωπιζουν τα ατομα με αναπηρια. Με βασει το ισχυον θεσμικο πλαισιο, το δικαιωμα ελευθερης εισοδου σε μνημεια, οργανωμενους αρχαιολογικους χωρους, ιστορικους τοπους και μουσεια (που ανηκουν στο Δημοσιο), αναγνωριζεται [βλ. υποσημειωση 44] στα ατομα με πιστοποιημενη αναπηρια (67% και ανω). Η απαλλαγη απο την καταβολη αντιτιμου αφορα επισης και εναν συνοδο του ατομου με αναπηρια. Μειωμενα εισιτηρια για τα ατομα με αναπηρια ισχυουν σε ολα σχεδον τα θεατρα της χωρας, ενω εκπτωσεις προβλεπονται επισης σε μουσικες παραστασεις και κινηματογραφους. Αυτες οι τιμολογιακες πολιτικες που συναδουν με την αναγκαιοτητα για εκδημοκρατισμο του πολιτισμου, ωφελουν σημαντικα το κοινο με αναπηρια και πρεπει να διευρυνθουν και σε αλλους τομεις της πολιτιστικης παραγωγης. {σελιδα 16} ~~~~~~~~~ Η επιτευξη της «πολιτιστικης δημοκρατιας» απαιτει ωστοσο ριζικη αλλαγη των αντιληψεων περι αναπηριας εντος του πολιτιστικου πεδιου. Στο πεδιο της πολιτιστικης δημιουργιας, τα ατομα με αναπηρια στην Ελλαδα δεν μπορουν ευκολα να εργαστουν ως καλλιτεχνες, δημιουργοι, και ουτω καθεξης. Εξαιτιας των βαθια ριζωμενων προκαταληψεων και στερεοτυπων, οι αρχες και οι φορεις που εμπλεκονται στην αναπτυξη και τη διαδοση πολιτιστικων προιοντων προσεγγιζουν την κοινωνικη ομαδα των ατομων με αναπηρια μονο ως παθητικους αποδεκτες και οχι ως δημιουργους. Σε αυτο εχει συμβαλει και η απαξιωση της δημιουργικοτητας των ατομων με αναπηρια στο πλαισιο του ιατρικου/φιλανθρωπικου μοντελου, που αντιμετωπιζει την καλλιτεχνικη εκφραση των ατομων με αναπηρια αποκλειστικα ως μεσο αποθεραπειας και αποκαταστασης. Ακομη και σημερα δεν εχει εμπεδωθει απο την πλειονοτητα των πολιτιστικων φορεων οτι η συμμετοχη των ατομων με αναπηρια στον πολιτισμο αποτελει δικαιωμα, η ασκηση του οποιου ειναι θεμελιωδης και ευεργετικη οχι μονο για το ατομο, αλλα και για τον εμπλουτισμο και την εξελιξη του πολιτισμου. [Πλαισιο κειμενου]. Οι πολιτιστικες και δημιουργικες βιομηχανιες στην Ελλαδα συνεισφερουν περιπου 3% στο ΑΕΠ με κυκλο εργασιων 11,7 δισ. ευρω (2006). Απασχολουν 110.000 εργαζομενους (α΄ τριμηνο 2013) που αντιστοιχει στο 3% των εργαζομενων στην Ελλαδα. [Τελος πλαισιου]. ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 7. Συστασεις για τη βελτιωση της προσβασης και της συμμετοχης των ατομων με αναπηρια στην πολιτιστικη ζωη «Η παροχη προσβασης σε πολιτιστικα και ιστορικα μνημεια που αποτελουν μερος της εθνικης κληρονομιας μπορει πραγματι να αποτελει προκληση σε καποιες περιπτωσεις. Ωστοσο, τα Κρατη Μελη υποχρεουνται να προσπαθησουν να παρεχουν προσβαση σε αυτα τα μερη. Πολλα μνημεια και χωροι εθνικης πολιτιστικης σπουδαιοτητας εχουν γινει προσβασιμα με τροπο που διατηρει την πολιτιστικη και ιστορικη τους ταυτοτητα και μοναδικοτητα». Επιτροπη των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, Ενδεκατη Συνοδος, 31/3-11/4/2014, Γενικο σχολιο Αρ. 2, Σημειο 44 [Πλαισιο κειμενου]. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΚΑΛΗΣ ΠΡΑΚΤΙΚΗΣ «Η Ερευνητικη Ομαδα Συστηματων Μεταφορας του Α.Π.Θ., στα πλαισια του ερευνητικου εργου του Α.Π.Θ. «PROSPELASIS» πραγματοποιησε παρεμβασεις βελτιωσης της φυσικης και αντιληπτικης προσβασιμοτητας απο ατομα με Αναπηριες σε καποια απο τα κυρια μνημεια της πολης, αποσπωντας διεθνη διακριση στο Διαγωνισμο της Διεθνους ενωσης Αρχιτεκτονων (UIA) «Friendly Spaces» για τις σημαντικες παρεμβασεις που υλοποιηθηκαν στο μνημειο της Ροτοντας. Καθως το μνημειο παρουσιαζε αρκετες δυσκολιες προσβασιμοτητας για ατομα με αναπηριες, στα πλαισια του προγραμματος σχεδιαστηκε και υλοποιηθηκε μια πεζογεφυρα, μηκους περιπου 15,5μ., συνδεσης του πεζοδρομιου με τη λεγομενη «Αυτοκρατορικη» εισοδο, η οποια ουσιαστικα ειναι προεκταση του αξονα που ξεκινα απο το Γαλεριανο συγκροτημα της πλατειας Ναυαρινου, περνα απο την Καμαρα και καταληγει στη Ροτοντα. Ακομη, ολοκληρωθηκε ενα νεο κλιμακοστασιο εντος του μνημειου και εγκατασταθηκε εσωτερικο αναβατοριο, παρεχοντας μια σημαντικη διευκολυνση για ατομα με κινητικα προβληματα. Εκτος ομως απο τις παρεμβασεις αυτης της φυσης, στην Ροτοντα εγκατασταθηκε συστημα WiFi που παρεχει πληροφορηση για το Μνημειο σε μορφη κειμενου και ακουστικη, με την επιλογη τριων γλωσσων, τα ελληνικα, τα αγγλικα και τα ρωσικα, αλλα και στην ελληνικη και διεθνη νοηματικη γλωσσα, διευκολυνοντας ιδιαιτερα τα ατομα με προβληματα ακοης. Οι επισκεπτες μπορουν ετσι να παρουν τις σχετικες πληροφοριες μεσω του τριτης γενιας κινητου τους η μεσω tablet που σε μικρο αριθμο διατιθενται απο το προσωπικο του μνημειου, μαζι με οδηγιες χρησης του συστηματος. Οι χρησιμες παρεμβασεις επεκτεινονται επισης σε επισκεπτες με προβληματα ορασης με μια ιδιαιτερα ενδιαφερουσα και καινοτομα προσθηκη. Αυτο καθως στα πλαισια του προγραμματος δημιουργηθηκε ψηφιακο μοντελο της Ροτοντας και στη συνεχεια, σε καταλληλη κλιμακα, ενα μεταλλικο απτικο μοντελο με καταλληλο υλικο για διευκολυνση της αφης και εγκατασταθηκε στην εισοδο της νεας προσβασης. Οι επισκεπτες λοιπον που δεν εχουν την δυνατοτητα να δουν το μνημειο μπορουν με την ψηλαφηση του μοντελου και μεσω ειδικα σχεδιασμενης ηχητικης «περιηγησης δακτυλου», προσπελασιμης μεσω του WiFi του μνημειου, να αποκτησει μια σαφη εικονα του. {σελιδα 17} ~~~~~~~~~ Εκτος της προνοιας για τα ατομα με τους συγκεκριμενους περιορισμους, δημιουργηθηκε επιπλεον μια ειδικη διαδρομη που συνδεει τη Ροτοντα με την Αχειροποιητο και την Αγια Σοφια, με σκοπο την διευκολυνση των ατομων με νοητικη υστερηση που παρουσιαζουν προβλημα με τον προσανατολισμο. Ειδικα αυτοκολλητα τοποθετηθηκαν στους δρομους που οδηγουν απο το ενα μνημειο στο αλλο, υποδεικνυοντας την διαδρομη που πρεπει να ακολουθηθει, ενω στην πορεια της τοποθετηθηκαν και ειδικα σημεια ξεκουρασης των περιηγητων.» Πηγη: https://parallaximag.gr/thessaloniki/chartis-tis-polis/ena-vravio-pou-mas-kani-perifanous [Τελος πλαισιου]. Σε περιοδους παρατεταμενης οικονομικης κρισης η ανεμποδιστη συμμετοχη ολων στα αγαθα του πολιτισμου ειναι περισσοτερο απο επιτακτικη, καθως μπορει να αποτελεσει το οχημα για την προστασια και τη διαχυση των δημοκρατικων αξιων και των ανθρωπινων δικαιωματων, και να καταστει μοχλος ισορροπης και δικαιης αναπτυξης. Η προωθηση της συμμετοχης των ατομων με αναπηρια στον πολιτισμο οφειλει να αποτελεσει αφενος οριζοντια προτεραιοτητα σε ολα τα προγραμματα και τις δρασεις που απευθυνονται στον γενικο πληθυσμο, αφετερου πυλωνα του Εθνικου Σχεδιου Δρασης για τα ατομα με Αναπηρια, η εκπονηση του οποιου προβλεπεται στο αρθρο 70 του Νομου 4488/2017. Η εξασφαλιση της καθολικης προσβασης σε χωρους, αγαθα και υπηρεσιες πολιτισμου ειναι μια συνθετη διαδικασια που προυποθετει επαρκη και μακροπροθεσμη επενδυση σε οικονομικους και ανθρωπινους πορους. Ο μετασχηματισμος του δομημενου περιβαλλοντος, των αγαθων και των υπηρεσιων του πολιτισμου, που σημερα καλυπτουν κυριως τις αναγκες του «μεσου» χρηστη, συμφωνα με τις αρχες του καθολικου σχεδιασμου αποτελει απαιτηση του εθνικου και διεθνους νομικου πλαισιου, και ζητημα σεβασμου των θεμελιωδων δικαιωματων. Η ελληνικη Πολιτεια καλειται να λαβει ολα τα αναγκαια μετρα ωστε να καταστει εφικτη η ισοτιμη προσβαση και συμμετοχη ολων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις στην πολιτιστικη ζωη, η οποια αλλωστε επιτασσεται απο το ελληνικο Συνταγμα και τη Συμβαση των ΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες. Απαιτειται μια πολιτικη για τον πολιτισμο που θα δινει σε ολα τα ατομα, με η χωρις αναπηρια, τη δυνατοτητα και την ευκαιρια να γνωρισουν, να κατανοησουν και να διαχειριστουν αγαθα της πολιτισμικης κληρονομιας, συμβαλλοντας ισοτιμα στο κοινωνικο και πολιτισμικο γιγνεσθαι. Προς αυτην την κατευθυνση η Ε.Σ.Α.μεΑ. προτεινει τα εξης: 1. Καταγραφη υφισταμενων συνθηκων και εμποδιων προσβασης στον πολιτισμο, καταγραφη προσβασιμοτητας πολιτιστικων χωρων, πληροφοριων και αντικειμενων σε σημαντικα μουσεια, μνημεια και αρχαιολογικους χωρους της Ελλαδας, και καθορισμος ενεργειων που χρειαζεται να γινουν ωστε οσο το δυνατον περισσοτεροι πολιτιστικοι χωροι να καταστουν προσβασιμοι στα ατομα με αναπηρια. 2. Ενσωματωση της διαστασης της αναπηριας σε καθε νεα πολιτικη, διαδικασια, δραση, μετρο και προγραμμα για τον πολιτισμο, για να διασφαλιστει το ανθρωπινο δικαιωμα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις να συμμετεχουν πληρως και ισοτιμα, ως κοινο, εργαζομενοι η/και δημιουργοι, στην πολιτισμικη κληρονομια (π.χ. αξιοθεατα, πολιτιστικο υλικο, υπηρεσιες, κ.λπ.), στον συγχρονο πολιτισμο (π.χ. ληψη μετρων για την αναπτυξη και αξιοποιηση του δημιουργικου, καλλιτεχνικου και πνευματικου δυναμικου των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις) και στις επιχειρησεις πολιτιστικης και δημιουργικης παραγωγης (π.χ. αρση εμποδιων και θεσπιση κινητρων για τη συμμετοχη ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις στον τομεα αυτο), συμφωνα με οσα επιτασσουν το αρθρο 30 της Συμβασης των ΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, καθως και η παρ. 1 του αρθρου 62 του Νομου 4488/2017 (ΦΕΚ 137Α/13.09.2017). 3. Σε νομοθετικο επιπεδο, οι προδιαγραφες προσβασιμοτητας, οι οδηγιες, τα προτυπα και οι κατευθυνσεις σχεδιασμου να διευρυνθουν ωστε να συμπεριλαβουν αυστηροτερες προβλεψεις για τους πολιτιστικους χωρους, αλλα και για υπηρεσιες και αγαθα που σχετιζονται με τον πολιτισμο. 4. Θεσπιση συγκεκριμενων μετρων για την εφαρμογη των αρχων του «Σχεδιασμου για ολους»/ «Καθολικου Σχεδιασμου», σε ολες τις νεες πολιτιστικες υποδομες, αγαθα και υπηρεσιες, οπως, για παραδειγμα, εισαγωγη του κριτηριου της προσβασιμοτητας για τη χρηματοδοτηση εργων και δρασεων πολιτιστικου περιεχομενου. {σελιδα 18} ~~~~~~~~~ 5. Εξασφαλιση της προσβασιμοτητας στην πολιτιστικη κληρονομια: Για παραδειγμα, εκτυπωση εντυπου υλικου σε γραφη Braille και δημιουργια πινακιδων που συνοδευουν εκθεματα σε γραφη Braille για ατομα τυφλα η σε μορφη easy-to-read για ατομα με νοητικες αναπηριες, προβολη σε μουσεια η αλλους πολιτιστικους χωρους οπτικοακουστικου υλικου με υποτιτλους και ταυτοχρονη διερμηνεια στην νοηματικη γλωσσα για ατομα κωφα, τοποθετηση πληροφοριακων πινακιδων σε υψος που να ειναι δυνατη η αναγνωση τους απο ατομο χρηστη αναπηρικου αμαξιδιου, δημιουργια χωρων αφης και απτικων διαδρομων, αφαιρεση αρχιτεκτονικων και αλλων εμποδιων. Ιδιαιτερη προτεραιοτητα θα πρεπει να δοθει στη διασφαλιση της προσβασης των ατομων με αναπηρια σε πολιτιστικους χωρους μεγαλης επισκεψιμοτητας (π.χ. Θεατρο Ηρωδου Αττικου) και στα Μνημεια Παγκοσμιας Κληρονομιας. [Πλαισιο κειμενου]. Με τη Συμβαση για την Προστασια της Παγκοσμιας Πολιτιστικης και Φυσικης Κληρονομιας καθοριζονται οι υποχρεωσεις των κρατων ως προς τον εντοπισμο, τον ορισμο, την προστασια, τη διατηρηση, την αποκατασταση και την παρουσιαση της παγκοσμιας κληρονομιας. Μνημεια της Ελλαδας που εχουν εγγραφει στον καταλογο της Παγκοσμιας Κληρονομιας που πρεπει αμεσα να καταστουν πληρως προσβασιμα στα ατομα με αναπηρια ειναι τα ακολουθα: • Ναος του Επικουριου Απολλωνα (1986) • Ακροπολις Αθηνων (1987) • Αρχαιολογικος Χωρος των Δελφων (1987) • Μεσαιωνικη πολη της Ροδου (1988) • Μετεωρα (1988) • αγιο ορος (1988) • Παλαιοχριστιανικα και Βυζαντινα μνημεια της Θεσσαλονικης (1988) • Αρχαιολογικος Χωρος Ασκληπιειου Επιδαυρου (1988) • Αρχαιολογικος χωρος Μυστρα (1989) • Αρχαιολογικος χωρος Αρχαιας Ολυμπιας (1989) • Δηλος (1990) • Μονη Δαφνιου, Μονη Οσιου Λουκα και Νεα Μονη Χιου (1990) • Πυθαγορειον και Ηραιον Σαμου (1992) • Αρχαιολογικος χωρος Αιγων (Βεργινα) (1996) • Αρχαιολογικοι Χωροι των Μυκηνων και της Τιρυνθας (1999) • Ιστορικο Κεντρο (Χωρα) της Πατμου με τη Μονη του Αγιου Ιωαννου του Θεολογου και το Σπηλαιο της Αποκαλυψης (1999) • Παλαια Πολη της Κερκυρας (2007) • Αρχαιολογικος Χωρος Φιλιππων (2016) [Τελος πλαισιου]. 6. Ληψη μετρων για την ανεμποδιστη προσβαση των ατομων με αναπηρια στον συγχρονο πολιτισμο, δηλαδη σε θεατρα, κινηματογραφους, βιβλιοθηκες, οπως διαθεση χρηματοδοτησης στα θεατρα ολης της χωρας προκειμενου να καταστουν πληρως προσβασιμα, αλλα και να υλοποιησουν δρασεις οπως θεατρικα εργαστηρια οπου τα ατομα με αναπηρια θα μπορουν να εκφραζονται και να δημιουργουν. Επισης, διαθεση σταθερης χρηματοδοτησης σε καλλιτεχνικες ομαδες ατομων με αναπηρια, οπως π.χ. το Θεατρο Κωφων. 7. αρση εμποδιων προσβασης στην πολιτιστικη και δημιουργικη βιομηχανια (οπως ενδεικτικα με καθιερωση χρησης υποτιτλων, διερμηνειας στη νοηματικη, παραγωγης οδηγων και καταλογων σε μεγαλογραμματη γραφη / γραφη Braille / ηχητικη μορφη / easy to read μορφη, χρησης φωτισμου υψηλης αντιθεσης στις εκθεσεις κ.λπ.) στα παρεχομενα αγαθα και υπηρεσιες (π.χ. κινηματογραφικες ταινιες, τηλεοπτικα προγραμματα, εκδοσεις κ.λπ.) και θεσπιση κινητρων για τη συμμετοχη των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις στον τομεα αυτο. {σελιδα 19} ~~~~~~~~~ 8. Χρηματοδοτηση και αξιοποιηση συγχρονων τεχνολογικων εφαρμογων για τη δημιουργια συνθηκων προσβασιμοτητας σε υποδομες, αγαθα και υπηρεσιες πολιτιστικου περιεχομενου και ενδιαφεροντος, που θα ανταποκρινονται στην ετερογενεια διαφορετικων κατηγοριων αναπηριας και θα προωθουν την πολυαισθητηριακη και πολυεπιπεδη προσβαση (π.χ. χρηση πολυγλωσσικων συστηματων ακουστικης ξεναγησης σε συνδυασμο με ψηφιακες επισημανσεις και συντομες λεζαντες σε γραφη Braille, ξεναγηση στη νοηματικη γλωσσα μεσω εφαρμογης που θα εγκαθισταται στο κινητο τηλεφωνο κ.λπ.). 9. Προβολη των δικαιωματων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις μεσω πολιτιστικων αγαθων, υπηρεσιων και δραστηριοτητων (π.χ. καλλιτεχνικες η μουσειακες εκθεσεις), με στοχο την καταπολεμηση των στερεοτυπων και των διακρισεων σε βαρος τους, το σεβασμο της διαφορετικοτητας και την προωθηση της αξιας της ποικιλομορφιας. 10. Ενσωματωση της Οδηγιας (ΕΕ) 2017/1564 του Ευρωπαικου Κοινοβουλιου και του Συμβουλιου της 13ης Σεπτεμβριου 2017 σχετικα με ορισμενες επιτρεπομενες χρησεις ορισμενων προστατευομενων εργων και αλλων αντικειμενων προστασιας δυναμει δικαιωματων πνευματικης ιδιοκτησιας και συγγενικων δικαιωματων προς οφελος των τυφλων, των αμβλυωπων και των ατομων με αλλα προβληματα αναγνωσης εντυπων, συμφωνα με τις διαταξεις της Συνθηκης του Μαρακες. 11. Οργανωση και υλοποιηση επιμορφωτικων δρασεων σε θεματα αναπηριας, δικαιωματων των ατομων με αναπηρια, προσβασιμοτητας και καθολικου σχεδιασμου: οι δρασεις πρεπει να απευθυνονται στο προσωπικο πολιτιστικων φορεων και να καλυπτουν τις αναγκες επιμορφωσης ατομων διαφορετικων ειδικοτητων και τομεων ευθυνης. Η επιμορφωση πρεπει να εχει ως στοχο την καταπολεμηση των εσφαλμενων αντιληψεων για τα ατομα με αναπηρια και την αποκτηση των καταλληλων γνωσεων και δεξιοτητων εκ μερους του προσωπικου ωστε οι χωροι πολιτισμοι να ειναι πραγματικα φιλικοι προς τα ατομα με αναπηρια. 12. Συνεργασια μεταξυ του Υπουργειου Πολιτισμου και της Ε.Σ.Α.μεΑ. για την καταγραφη και προβολη-διαχυση καλων πρακτικων προσβασης και ισοτιμης συμμετοχης των ατομων με αναπηρια στον πολιτισμο, οι οποιες εχουν αναπτυχθει και εφαρμοστει απο μεμονωμενους πολιτισμικους φορεις στην Ελλαδα, ετσι ωστε να λειτουργησουν ως εναυσμα για την υιοθετηση τους και απο αλλους φορεις. 13. Στηριξη της συνεργασιας μεταξυ πολιτιστικων φορεων και αντιπροσωπευτικων οργανωσεων του αναπηρικου κινηματος, σε εθνικο, περιφερειακο και τοπικο επιπεδο, για την ενθαρρυνση της συμμετοχης των ατομων με αναπηρια στην πολιτιστικη ζωη και την απο κοινου υλοποιηση δρασεων σε εθνικο, περιφερειακο και τοπικο επιπεδο. 14. Συγκεντρωση και διαθεση πληροφοριων για υποδομες-χωρους, αγαθα και υπηρεσιες πολιτισμικου περιεχομενου και ενδιαφεροντος που πληρουν συνθηκες προσβασιμοτητας για ατομα με αναπηρια. Οι πληροφοριες αυτες πρεπει να περιλαμβανουν διευκρινησεις για τα ακριβη σημεια, τις υπηρεσιες και τα αντικειμενα που ειναι προσβασιμα σε καθε πολιτιστικο χωρο η φορεα και να ανανεωνονται σε περιπτωση οποιασδηποτε αλλαγης των συνθηκων προσβασης. Το υλικο αυτο πρεπει να διατιθεται διαδικτυακα σε προσβασιμη μορφη απο το Υπουργειο Πολιτισμου και τους εποπτευομενους φορεις του. 15. Στενοτερη συνδεση και συνεργασια μεταξυ πολιτισμικων και εκπαιδευτικων δομων της χωρας, προβλεποντας ενεργειες οπως η ενισχυση της πολιτιστικης και καλλιτεχνικης εκπαιδευσης στα γενικα και ειδικα σχολεια, οι οργανωμενες επισκεψεις, ξεναγησεις και τα εκπαιδευτικα προγραμματα σε πολιτιστικους οργανισμους, η αναπτυξη εκπαιδευτικων προγραμματων πολιτιστικου περιεχομενου και αλλες. 16. Θεσπιση κινητρων για την επαγγελματικη αναπτυξη και εξελιξη των καλλιτεχνων/δημιουργων με αναπηρια. {σελιδα 20} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~ *** Υποσημειωσεις *** ~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52018XG1221(01)&from=EN 2 Ανακοινωση της Επιτροπης με τιτλο «Νεα ευρωπαικη ατζεντα για τον πολιτισμο», της 22ας Μαιου 2018, COM(2018) 267. http://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2018/EL/COM-2018-267-F1-EL-MAIN-PART-1.PDF 3 Sacco κ.α., 2011, The Interaction Between Culture, Health and Psychological Well-Being. Στοιχεια που αφορουν την υγεια και την ευημερια επισης συλλεγονται στο πλαισιο της ΑΜΣ 2017-18 για τη συμβολη του πολιτισμου στην κοινωνικη ενταξη. 4 Hertie School of Governance (2017), “Cultural participation and inclusive societies: A thematic report based on the Indicator Framework on Culture and Democracy”, Council of Europe, Strasbourg. 5 Council of Europe (2016), “State of democracy, human rights and the rule of law”, report by the Secretary General of the Council of Europe, Council of Europe, Strasbourg. 6 Ανακοινωση της Επιτροπης με τιτλο «Νεα ευρωπαικη ατζεντα για τον πολιτισμο», της 22ας Μαιου 2018, COM(2018) 267 7 Special Eurobarometer 278 “European Cultural Values”, p.9, 2007 http://ec.europa.eu/commfrontoffice/publicopinion/archives/ebs/ebs_278_en.pdf 8 Special Eurobarometer 466 “Europeans and cultural heritage”, 2017, https://europa.eu/cultural-heritage/ toolkits/special-eurobarometer-europeans-and-cultural-heritage_en 9 Universal Declaration of Human Rights proclaimed by the United Nations General Assembly in Paris on 10 December 1948, https://www.un.org/en/universal-declaration-human-rights/ 10 International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights. Adopted and opened for signature, ratification and accession by General Assembly resolution 2200A (XXI) of 16 December 1966, https://www.ohchr.org/en/professionalinterest/pages/cescr.aspx 11 Διαθεσιμοι στο: http://www.un.org/documents/ga/res/48/a48r096.htm 12 Διαθεσιμο στο: https://www.un.org/development/desa/disabilities/resources/world-programme-of-actionconcerning-disabled-persons.html 13 United Nations’ Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD). Adopted on 13 December 2006 at the United Nations Headquarters in New York https://www.un.org/development/desa/disabilities/convention-onthe-rights-of-persons-with-disabilities/convention-on-the-rights-of-persons-with-disabilities-2.html 14 Ψηφισμα του Συμβουλιου της 6ης Μαιου 2003 σχετικα με τη δυνατοτητα προσβασης στην πολιτιστικη υποδομη και τις πολιτιστικες δραστηριοτητες για τα ατομα με αναπηρια (2003/C 134/05), http://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32003G0607(02)&from=GA 15 Ψηφισμα του Ευρωπαικου Κοινοβουλιου της 25ης Οκτωβριου 2011 σχετικα με την κινητικοτητα και την ενταξη ατομων με αναπηρια και την ευρωπαικη στρατηγικη για την αναπηρια 2010-2020 (2010/2272(INI)), 2013/C 131 E/02, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52011IP0453&from=EN 16 Commission Staff Working Document “European Framework for Action on Cultural Heritage”, Brussels, 5.12.2018, SWD(2018) 491 final, https://ec.europa.eu/culture/sites/culture/files/library/documents/staff-working-document-european-agenda-culture-2018.pdf 17 Κανονισμος (ΕΕ) αριθ. 1295/2013 του Ευρωπαικου Κοινοβουλιου και του Συμβουλιου της 11ης Δεκεμβριου 2013 για την θεσπιση του προγραμματος «Δημιουργικη Ευρωπη» (2014 εως 2020) και την καταργηση των αποφασεων αριθ. 1718/2006/ΕΚ, 1855/2006/ΕΚ και 1041/2009/ΕΚ, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/ TXT/PDF/?uri=CELEX:32013R1295&from=EN 18 Αποφαση (ΕΕ) 2017/864 του Ευρωπαικου Κοινοβουλιου και του Συμβουλιου της 17ης Μαιου 2017 σχετικα με το ευρωπαικο ετος πολιτιστικης κληρονομιας (2018), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri =CELEX:32017D0864&from=EN 19 Βλ. Κοντιαδης Ξ. - Μουσμουτη Μ. (2014). Συνοψη της Μελετης Συμβατοτητας της Ελληνικης Νομοθεσιας με τη Διεθνη Συμβαση για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηρια. Κεντρο Ευρωπαικου Συνταγματικου Δικαιου - ιδρυμα Θεμιστοκλη & Δημητρη Τσατσου (ΚΕΣΔ). https://www.esamea.gr/publications/books-studies/2449-meletisymbatotitas-tis-ellinikis-nomothesias-me-ti-diethni-symbasi-gia-ta-dikaiomata-ton-atomon-me-anapiria 20 Ν. 4074 «Κυρωση της Συμβασης για τα δικαιωματα των ατομων με αναπηριες και του Προαιρετικου Πρωτοκολλου στη Συμβαση για τα δικαιωματα των ατομων με αναπηριες» (ΦΕΚ 88Α/11.04.2012), https://www.e-nomothesia. gr/diethneis-sunthekes/nomos-4074-2012-fek-88a-11-4-2012.html 21 Νομος 4067 «Νεος Οικοδομικος Κανονισμος» (ΦΕΚ 79Α/09.04.2012) https://www.kodiko.gr/nomologia/ document_navigation/117459/nomos-4067-2012 22 https://tbinternet.ohchr.org/_layouts/15/treatybodyexternal/Download.aspx?symbolno=E%2fC.12%2fGC%2 f21&Lang=en 23 Βλ. Γενικο Σχολιο 20 της Επιτροπης των ΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηρια (2009). 24 International association for the promotion of equal opportunities for people with disabilities in the areas of art, culture and media. Member of the European Disability Forum. 25 Andre Fertier, «EUCREA International: Πολιτικη, στοχοι και προγραμμα δρασης» στο Αμαλια Τσιτουρη (επιμ.), Προσβαση Ατομων με Αναπηριες σε χωρους Πολιτισμου και Αθλητισμου (Πρακτικα Συνεδριου, Θεσσαλονικη 30 Οκτωβριου – 1 Νοεμβριου 2003), Αθηνα: Υπουργειο Πολιτισμου, 2004. 26 Argyropoulos V., Kanari Ch. , Chamonikolaou S.L. (2017). Επιμορφωτικες δρασεις σε θεματα προσβασιμοτητας ατομων με αναπηρια σε μουσεια και αρχαιολογικους χωρους - μια μελετη περιπτωσης. Περιοδικο Museumedu, τευχος 5 / Οκτωβριος. Σχετικος συνδεσμος: http://museumedulab.ece.uth.gr/main/sites/default/files/A.%202..pdf 27 Ομιλια Free Mobility, ανακτηθηκε απο: https://www.slideshare.net/secret/VS7rMpKqPH1Tl 28 Ως «Συμβαση» αναφερεται η Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες. 29 Συνοψη της Μελετης Συμβατοτητας της Ελληνικης Νομοθεσιας με τη Διεθνη Συμβαση για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηρια, Κοντιαδης Ξ. - Μουσμουτη Μ. (2014). Κεντρο Ευρωπαικου Συνταγματικου Δικαιου - ιδρυμα Θεμιστοκλη & Δημητρη Τσατσου (ΚΕΣΔ) για λογαριασμο της Ε.Σ.Α.μεΑ. https://www.esamea.gr/publications/books-studies/2449meleti-symbatotitas-tis-ellinikis-nomothesias-me-ti-diethni-symbasi-gia-ta-dikaiomata-ton-atomon-me-anapiria 30 Η προσβαση και εξυπηρετηση των ΑμεA σε μουσεια, πολιτιστικους χωρους και μνημεια της Ελλαδας, Πολυχρονιου Γιαννης, ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ», τευχος 09, Φεβρουαριος 2014, http://www.sadas-pea.gr/i-prosvasike-exipiretisi-ton-amea-se-mousia-politistikous-chorous-ke-mnimia-tis-elladas-architektones/ 31 Η εκδοση του οποιου βασιστηκε, μεταξυ αλλων, στη στατιστικη αναλυση δεικτων πολιτιστικης συμμετοχης της ειδικης ενοτητας της «ερευνας Εισοδηματος και Συνθηκων Διαβιωσης των Νοικοκυριων» που διενεργηθηκε απο την Ελληνικη Στατιστικη Αρχη το 2015 Διατιθεται στο: https://www.paratiritirioanapirias.gr/el/results/ publications/31/4o-deltio-statistikhs-plhroforhshs-symmetoxh-se-koinwnikes-kai-politistikes-drasthriothtes 32 ατομα με περιορισμους δραστηριοτητας/αναπηρια: Τα ατομα που δυσκολευονται στην εκτελεση συνηθισμενων - για τον γενικο πληθυσμο ιδιας ηλικιας - καθημερινων δραστηριοτητων η που τις εχουν περιορισει, λογω μακροχρονιου προβληματος υγειας. Ο πληθυσμος των ατομων με περιορισμους δραστηριοτητας/αναπηρια προσεγγιζεται στην ερευνα Εισοδηματος και Συνθηκων Διαβιωσης μεσω του δεικτη GALI (Global Activity Limitation Index). Ειδικοτερα, το ερωτημα που καλουνται να απαντησουν οι ερωτωμενοι στην ερευνα ειναι το εξης: «εχετε περιορισει λογω δικου σας προβληματος υγειας, καποιες απο τις συνηθεις δραστηριοτητες σας η εχετε δυσκολευτει σε αυτες για διαστημα 6 μηνων η/και περισσοτερο, απο σημερα;» Το ερωτημα εξεταζει εαν - με βαση την προσωπικη του εκτιμηση - ο ερευνωμενος θεωρει οτι εχει περιορισει σε καποιο βαθμο, εξαιτιας καποιου χρονιου προβληματος υγειας, σωματικου η ψυχικου, καθημερινες συνηθεις - για τον γενικο πληθυσμο - δραστηριοτητες, για διαστημα μεγαλυτερο απο εξι (6) μηνες. Οι πιθανες απαντησεις ειναι: «Ναι, παρα πολυ», «Ναι, αλλα οχι παρα πολυ», «οχι, καθολου». 33 ερευνα για τα ατομα με αναπηρια, ΚΑΠΑ RESEARCH Α.Ε., για λογαριασμο της Ε.Σ.Α.μεΑ., 2013, https://www. esamea.gr/projects-tenders/studies/483-ereyna-tis-kapa-research-gia-ta-atoma-me-anapiria-2013 34 https://www.archaiologia.gr/blog/2017/10/11/%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE %B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%B2 %CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BC%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1-%CF%83%CE%B5%CE%B1%CF%81%CF%87/ 35 Η προσβαση, η κοινωνικη ενσωματωση και η εκπαιδευση Ατομων με Αναπηριες στα μουσεια. Η περιπτωση του «Αθανασακειου» Αρχαιολογικου Μουσειου Βολου, Διπλωματικη Εργασια Ειρηνης Τσιαουση, Θεσσαλονικη 2016, ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ & ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, Δ.Δ.Π.Μ.Σ. “Μουσειολογια-Διαχειριση Πολιτισμου” Τμημα Αρχιτεκτονων-Πολυτεχνικη Σχολη. http://ikee.lib.auth.gr/record/282488/files/GRI-2016-16280.pdf 36 “Museums and Disabled Persons” (Διαθεσιμο στο: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000127328) 37 Resolution adopted by ICOM’s 13th General Assembly – Mexico City 1980 (Διαθεσιμο στο: https://icom. museum/wp-content/uploads/2018/07/ICOMs-Resolutions_1980_Eng.pdf) 38 Η προσβαση και εξυπηρετηση των ΑμεA σε μουσεια, πολιτιστικους χωρους και μνημεια της Ελλαδας, Πολυχρονιου Γιαννης, ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΕΣ», τευχος 09, Φεβρουαριος 2014, http://www.sadas-pea. gr/i-prosvasi-ke-exipiretisi-ton-amea-se-mousia-politistikous-chorous-ke-mnimia-tis-elladas-architektones/ 39 Argyropoulos V., Kanari Ch. , Chamonikolaou S.L. (2017). Επιμορφωτικες δρασεις σε θεματα προσβασιμοτητας ατομων με αναπηρια σε μουσεια και αρχαιολογικους χωρους - μια μελετη περιπτωσης. Περιοδικο Museumedu, τευχος 5 / Οκτωβριος. Διαθεσιμο στη διευθυνση: http://museumedulab.ece.uth.gr/main/sites/default/files/A.%202..pdf 40 Η Σημαντικοτητα του Καθολικου Σχεδιασμου στην Προσβαση των Ατομων με Σοβαρα Προβληματα ορασης: Η Περιπτωση των Μουσειων, Κατσαντωνη Σταυρουλα, Πανεπιστημιο Θεσσαλιας, Σχολη Ανθρωπιστικων και Κοινωνικων Επιστημων Παιδαγωγικο Τμημα Ειδικης Αγωγης, Βολος 2017 41 Χαραμη Στελλα, Αφιλοξενη τεχνη: Ποσο ανοιχτα ειναι τα θεατρα στην αναπηρια; 3.12.2018, https://www.monopoli.gr/2018/12/03/istories/epikaira/260466/theatra-afiloxena-sthn-anaphria/ 42 Χαραμη Στελλα, Αφιλοξενη τεχνη: Ποσο ανοιχτα ειναι τα θεατρα στην αναπηρια; 3.12.2018, https://www.monopoli.gr/2018/12/03/istories/epikaira/260466/theatra-afiloxena-sthn-anaphria/ 43 Στις 30 Απριλιου 2014 υπεγραφη εξ ονοματος της ενωσης η «συνθηκη του Μαρακες για τη διευκολυνση της προσβασης τυφλων, αμβλυωπων η ατομων με αλλα προβληματα αναγνωσης εντυπων σε δημοσιευμενα εργα». Στοχος της ειναι να βελτιωθουν η διαθεσιμοτητα και οι διασυνοριακες ανταλλαγες ορισμενων προστατευομενων εργων και αλλων αντικειμενων προστασιας σε προσβασιμο μορφοτυπο προς οφελος των τυφλων, των αμβλυωπων και των ατομων με αλλα προβληματα αναγνωσης εντυπων. Η συνθηκη του Μαρακες απαιτει απο τα συμβαλλομενα μερη να προβλεψουν εξαιρεσεις η περιορισμους στα δικαιωματα πνευματικης ιδιοκτησιας και στα συγγενη δικαιωματα οσον αφορα τη δημιουργια και διαδοση αντιγραφων σε προσβασιμο μορφοτυπο ορισμενων προστατευομενων εργων και αλλων αντικειμενων προστασιας, και στη διασυνοριακη ανταλλαγη των εν λογω αντιγραφων. 44 Υπουργικη Αποφαση ΥΠΠΟΑ/ΓΔΑΠΚ/ΔΜ/ΤΑΜΣ/Φ32−Φ56/370862/218709/12209/7831 (ΦΕΚ 2916/Β/31. 12.2015). Δικαιωμα εισοδου σε μεμονωμενα μνημεια, οργανωμενους αρχαιολογικους χωρους, ιστορικους τοπους και μουσεια που ανηκουν στο Δημοσιο. ~~~~~~~~~~~~~~~~ *** Οπισθοφυλλο *** ~~~~~~~~~~~~~~~~ Τα κειμενα πολιτικης εχουν ως αντικειμενο την αναδειξη επικαιρων προβληματων και προκλησεων στο πεδιο των πολιτικων για την αναπηρια, και τη διατυπωση συστασεων για την αρση των εμποδιων που αντιμετωπιζουν τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις στην προσπαθεια τους να ασκησουν τα ανθρωπινα δικαιωματα τους. Ειδικοτερα, στοχευουν στη διατυπωση τεκμηριωμενων συστασεων στη βαση δεδομενων και αναλυσεων της υφισταμενης καταστασης, αξιοποιωντας: τα ευρηματα που προκυπτουν στο πλαισιο του ερευνητικου εργου του «Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας», την πολυπλευρη δραση και εμπειρια της Ε.Σ.Α.μεΑ. σε ολα τα πεδια ασκησης των δικαιωματων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, συγχρονα επιστημονικα δεδομενα και αναλυσεις απο διαφορετικες πηγες και εγκυρους φορεις. Στοχος του Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας ειναι τα κειμενα πολιτικης να παρεχουν στοχευμενη και συνοπτικη πληροφορηση ωστε να ειναι προσιτα στους εμπλεκομενους φορεις και σε καθε ενδιαφερομενο πολιτη, με η χωρις αναπηρια. ISBN πρωτοτυπης εκδοσης (εντυπο βιβλιο): 978-618-5124-07-6 [Λογοτυπο] (αριστερα) Σημαια Ευρωπαικη ενωση Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο (κεντρο) Επιχειρησιακο Προγραμμα Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση Ειδικη Υπηρεσια Διαχειρισης Με τη συγχρηματοδοτηση της Ελλαδας και της Ευρωπαικης ενωσης (δεξια) ΕΣΠΑ 2014-2020 αναπτυξη-εργασια-αλληλεγγυη [Τελος λογοτυπου]