~~~~~~~~~~~~~~ *** Σημειωσεις *** ~~~~~~~~~~~~~~ 1. Στο παρον εχουν αφαιρεθει τυχον εικονες, σχηματα, πινακες, κλπ. που περιλαμβανονται στην πρωτοτυπη εντυπη εκδοση και εχουν αντικατασταθει απο τις "εναλλακτικες περιγραφες" τους για μη βλεποντες. οταν μια εικονα, γραφημα, κ.λπ. παρεχεται και σε ξεχωριστο προσβασιμο αρχειο, π.χ. Excel, PowerPoint, κ.λπ., τοτε περιλαμβανεται και σχετικη παραπομπη στο παρον. 2. Αν μεσα στο κειμενο περιλαμβανονται παραπομπες με αριθμους σελιδων (π.χ. «βλεπε στη σελιδα 16»), αυτες αφορουν στη σελιδες του πρωτοτυπου εντυπου (βλ. μορφη Word και PDF). 3. Στο παρον περιλαμβανονται πληροφοριες σε σχεση με τη σελιδοποιηση του εγγραφου στην πρωτοτυπη εντυπη μορφη του. Οι αριθμοι της πρωτοτυπης σελιδοποιησης ειναι σε { }, δηλ. μεσα σε αγκιστρα, π.χ. «{σελιδα 20}». 4. Στο παρον περιλαμβανονται πληροφοριες σε σχεση με τη δομη του εγγραφου. Με ετικετες σε [ ], δηλ. μεσα σε αγκυλες, επισημαινεται η εναρξη καθε κεφαλαιου (π.χ. «[Κεφαλαιο] 5»), ενοτητας (π.χ. «[Ενοτητα] 5.1»), υποενοτητας (π.χ. «[Υποενοτητα] 5.1.2») και παραγραφου (π.χ. «[Παραγραφος] 5.1.2.3»). Επισης, το τελος καθε ενοτητας οριζεται απο μια διπλη γραμμη και το τελος καθε υποενοτητας απο μονη γραμμη. 5.Τυχον υποσημειωσεις που περιλαμβανονται στην πρωτοτυπη εντυπη εκδοση, θα τις συναντησετε εδω μονο ως παραπομπες μεσα στο κειμενο και συγκεκριμενα σε [ ], δηλ. μεσα σε αγκυλες, π.χ. «[υποσημειωση 3]». Το περιεχομενο των υποσημειωσεων εχει μεταφερθει σε ξεχωριστο αρχειο, οπου ειναι συγκεντρωμενες, κατα αυξοντα αριθμο, ολες τις υποσημειωσεις του εγγραφου. ~~~~~~~~~~~~~~ *** Εξωφυλλο *** ~~~~~~~~~~~~~~ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΘΕΜΑΤΩΝ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ [Λογοτυπο] Ε.Σ.Α.μεΑ. ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΗΡΙΑ: Πολιτικες προστασιας και μετρα για την αρση των διπλων εμποδιων και διακρισεων [Λογοτυπο] (αριστερα) Σημαια Ευρωπαικη ενωση Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο (κεντρο) Επιχειρησιακο Προγραμμα Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση Ειδικη Υπηρεσια Διαχειρισης Με τη συγχρηματοδοτηση της Ελλαδας και της Ευρωπαικης ενωσης (δεξια) ΕΣΠΑ 2014-2020 αναπτυξη-εργασια-αλληλεγγυη [Τελος λογοτυπου]. ~~~~~~~~~~~~~~ *** Εσωφυλλο*** ~~~~~~~~~~~~~~ εκδοση: Εθνικη Συνομοσπονδια Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.) Κεντρικα γραφεια: Ελ. Βενιζελου 236, T.Κ. 163 41, Ηλιουπολη Τηλ.210 9949837, e-mail: esaea@otenet.gr www.esamea.gr, www.paratiritirioanapirias.gr Αθηνα, 2019 Η παρουσα εκδοση συγχρηματοδοτηθηκε απο την Ελλαδα και την Ευρωπαικη ενωση (Ευρωπαικο Κοινωνικο ταμειο) στο πλαισιο της Πραξης «Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας» που εντασσεται στους αξονες Προτεραιοτητας: 1 «Συστημικες Παρεμβασεις των θεσμων της αγορας εργασιας και της προνοιας», 4 «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου στην Περιφερεια Στερεας Ελλαδας» και 5 «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου στην Περιφερεια Νοτιου Αιγαιου» του Επιχειρησιακου Προγραμματος «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση 2014-2020» ISBN πρωτοτυπης εκδοσης (εντυπο βιβλιο): 978-618-5124-13-7 Επιμελεια εντυπου: Κοι.Σ.Π.Ε. ΑΘΗΝΩΝ «Η ΕΙΚΟΝΑ» Μεσογειων 154, Αθηνα 11527 Τηλ.: 210 7473951, Fax: 210 7474072 e-mail: koispeeikona@outlook.com.gr Παραγωγη εκδοσης Απλου Κειμενου TXT (simple text): ΙΝFALIA PC ΒΕΠΕ Θεσσαλονικης (κτιριο Γ2), Πυλαια 55535 Τηλ.: 2310 365180, e-mail: info@infalia.com Ιστοσελιδα: www.infalia.com ~~~~~~~~~~~~~~ *** Περιεχομενα *** ~~~~~~~~~~~~~~ Προλογος Προεδρου Ε.Σ.Α.μεΑ. {σελιδα 2} Επιτελικη συνοψη {σελιδα 3} 1. Η σημασια και το πλαισιο του ζητηματος {σελιδα 4} 1.1 Προσφυγια και Αναπηρια {σελιδα 4} 1.2 Ποσοτικη εκτιμηση του πληθυσμου των προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις στην Ελλαδα {σελιδα 4} 1.3 οψεις του διεθνους και ευρωπαικου πλαισιου διαχειρισης του προσφυγικου ζητηματος {σελιδα 5} 1.4 Αντιμετωπιση των προσφυγων και των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις {σελιδα 7} 2. Υφισταμενη κατασταση στην Ελλαδα {σελιδα 8} 2.1 Διαδικασιες υποδοχης και ταυτοποιησης (ν.4375/2016) {σελιδα 8} 2.2 Εξεταση αιτηματων διεθνους προστασιας και διαδικαστικες εγγυησεις {σελιδα 10} 2.3 Παροχη νομικης συνδρομης {σελιδα 12} 2.4 Υλικες συνθηκες υποδοχης και διαβιωσης {σελιδα 13} 2.5 Προσβαση στην υγεια {σελιδα 16} 2.6 Προσβαση στην προνοια και την κοινωνικη φροντιδα {σελιδα 18} 2.7 ενταξη στην εκπαιδευση {σελιδα 18} 2.8 Ζητηματα πληροφορησης/ενημερωσης {σελιδα 19} 2.9 Στατιστικα δεδομενα για τους προσφυγες και τους αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις {σελιδα 20} 3. Συστασεις πολιτικης {σελιδα 20} 3.1 Γενικες συστασεις για την Ε.Ε. {σελιδα 20} 3.2 Γενικες συστασεις για την ελληνικη κυβερνηση {σελιδα 21} 3.3 Ειδικες συστασεις {σελιδα 21} {σελιδα 1} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ *** Προλογος Προεδρου Ε.Σ.Α.μεΑ. *** ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ (Φωτογραφια του Ιωαννη Βαρδακαστανη, Προεδρου της Ε.Σ.Α.μεΑ.) Η Εθνικη Συνομοσπονδια Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.), απο την εναρξη της προσφυγικης κρισης εχει αναλαβει πρωτοβουλιες και εχει πραγματοποιησει παρεμβασεις σε εθνικο και διεθνες επιπεδο, προκειμενου να αναδειξει τις αντιξοες συνθηκες και τις πολλαπλες δυσκολιες που αντιμετωπιζουν οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, καθως και οι οικογενειες τους στην Ελλαδα. Με επιτοπιες επισκεψεις σε δομες φιλοξενιας, με αλλεπαλληλες επιστολες προς την Κυβερνηση, τον Επιτροπο Μεταναστευσης της Ε.Ε. και τις ευρωπαικες κυβερνησεις, με εκκλησεις στις οργανωσεις και τους διεθνεις οργανισμους, με υποβολη στοχευμενων προτασεων σε καθε σχετικο σχεδιο νομου, η Ε.Σ.Α.μεΑ. αγωνιζεται ολα αυτα τα χρονια με καθε μεσο για την εξασφαλιση των δικαιωματων των προσφυγων και των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις που βρισκονται στη χωρα. Το παρον κειμενο αποτελει μερος μια σειρας πεντε (5) Κειμενων Πολιτικης που εκπονηθηκαν στο πλαισιο του Π.Ε 3 «Μοναδα Τεκμηριωσης» του Υποεργου 1 «Σχεδιασμος και Λειτουργια του Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας» της Πραξης «Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας» του Επιχειρησιακου Προγραμματος «Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση 2014-2020», με συγχρηματοδοτηση απο την Ελλαδα και απο το Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο. Η εμπειρια και η γνωση που εχει αποκομισει η Ε.Σ.Α.μεΑ. απο τη δραση της στο προσφυγικο ζητημα υπηρξε το εφαλτηριο για την εκπονηση απο το Παρατηρητηριο Θεματων Αναπηριας του παροντος κειμενου πολιτικης, με την επιθυμια αυτο να αποτελεσει εναυσμα για την αναληψη πρωτοβουλιων και την προωθηση δρασεων και λυσεων απο τους αρμοδιους φορεις, υπερ των προσφυγων και των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις. Ιωαννης Βαρδακαστανης Προεδρος Εθνικης Συνομοσπονδιας Ατομων με Αναπηρια (Ε.Σ.Α.μεΑ.) {σελιδα 2} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΕΠΙΤΕΛΙΚΗ ΣΥΝΟΨΗ *** ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Το παρον κειμενο πολιτικης βασιστηκε σε βιβλιογραφικη επισκοπηση της συγχρονης αρθρογραφιας για το προσφυγικο ζητημα, σε κειμενα φορεων και οργανωσεων που εμπλεκονται στη διαχειριση του ζητηματος στην ελληνικη επικρατεια, σε εκθεσεις οργανισμων παρακολουθησης των ανθρωπινων δικαιωματων, σε διαθεσιμα στατιστικα δεδομενα, και στη σημαντικη εμπειρια που εχει αποκομισει η Ε.Σ.Α.μεΑ. απο την υλοποιηση δρασεων και εργων για τους προσφυγες με αναπηρια. Σκοπος του κειμενου ειναι να αναδειξει τις αντιξοοτητες και τα προβληματα που αντιμετωπιζουν οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις στην Ελλαδα, και να περιγραψει υπο τη οπτικη των δικαιωματων τους, τις αδυναμιες και τις προκλησεις που εγειρονται για την αποτελεσματικη διαχειριση των προσφυγικων ροων και την καλυψη των αναγκων αυτων των ομαδων. Το κειμενο χωριζεται σε 3 ενοτητες: ➢ Στην πρωτη ενοτητα, αρχικα αποτυπωνεται το πλαισιο και η σημασια του ζητηματος, περιγραφεται η αδηριτη σχεση της προσφυγιας με την αναπηρια και επιχειρειται η ποσοτικη εκτιμηση του αγνωστου αριθμου των προσφυγων και των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις στην Ελλαδα. Στη συνεχεια, αναδεικνυονται οψεις του διεθνους και ευρωπαικου νομικου πλαισιου που διεπει την εννοια του προσφυγα, καθως και την εννοια της «ευαλωτοτητας», οι οποιες συνδεονται με τις ειδικες συνθηκες και τις εγγυησεις της νομοθεσιας, παροτι οπως υποστηριζεται, οι εν λογω προβλεψεις χρηζουν περαιτερω εξειδικευσης στα ζητηματα της αναπηριας. ➢ Στη δευτερη ενοτητα περιγραφεται συνοπτικα η υφισταμενη κατασταση σε βασικους τομεις διαχειρισης του ζητηματος, και επισημαινονται προβληματα και αντιξοοτητες που αντιμετωπιζουν οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις και οι οικογενειες τους, καθιστωντας ορατες τις οριακες συνθηκες διαβιωσης και τις συστημικες ελλειψεις των δομων και των υπηρεσιων που εμπλεκονται στο προσφυγικο. Στο κειμενο θιγονται ζητηματα σχετικα με τις διαδικασιες υποδοχης και ταυτοποιησης, τις υλικες συνθηκες φιλοξενιας, την εξεταση των αιτηματων ασυλου και την αναγκαια νομικη συνδρομη, την προσβαση στην υγεια και την κοινωνικη φροντιδα, την προσβαση στην εκπαιδευση, την υποχρεωση της πολιτειας να παρεχει ενημερωση και πληροφορηση σε καταλληλες μορφες και τελος, τη συλλογη στατιστικων δεδομενων για τους προσφυγες και αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις. ➢ Στην τριτη ενοτητα καταληγουμε στη διατυπωση συστασεων πολιτικης για την αρση των εμποδιων που αντιμετωπιζουν οι εν λογω ομαδες στην προσπαθεια τους να ασκησουν τα ανθρωπινα δικαιωματα τους. {σελιδα 3} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 1. Η σημασια και το πλαισιο του ζητηματος 1.1 Προσφυγια και Αναπηρια Ο πολεμος στη Συρια, οι εμφυλιες συγκρουσεις και η επικρατηση των αυταρχικων καθεστωτων σε πολλες χωρες του κοσμου, εχουν οδηγησει στον εκτοπισμο εκατομμυριων ανθρωπων παγκοσμιως, προκαλωντας ενα μεταναστευτικο κυμα προς την Ευρωπη που θεωρειται το μεγαλυτερο των δεκαετιων μετα τον δευτερο παγκοσμιο πολεμο. Οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο αποτελουν μια κοινωνικη ομαδα με υψηλη ευαλωτοτητα, η οποια αντιμετωπιζει αυξημενο κινδυνο βιας, κακοποιησης, εκμεταλλευσης και παραμελησης. Οι ανθρωποι αυτοι, ειτε ως ατομα, ειτε ως ομαδες εκτοπιζομενων και διωκομενων πληθυσμων που εγκαταλειπουν την πατριδα τους (εξαιτιας πολιτικων, θρησκευτικων, στρατιωτικων η αλλων συγκρουσεων και καταστασεων κινδυνου), εχουν βιωσει τραυματικες εμπειριες και εχουν υποστει σοβαρες απειλες κατα της ζωης, της ελευθεριας και της αξιοπρεπειας τους. Ο διωγμος, η κακοποιηση και τα βασανιστηρια, ο αποχωρισμος απο την οικογενεια και τη ζωη στην πατριδα, η βια και η εκμεταλλευση στα χερια των λαθρεμπορων, το δυσκολο ταξιδι της προσφυγιας, αποτελουν οριακες καταστασεις με σοβαρες σωματικες και ψυχικες συνεπειες. Η συνθηκη της προσφυγιας εκ των πραγματων κατατασσει τους ανθρωπους σε μια ιδιαιτερα ευαλωτη κατασταση και, ως εκ τουτου, ο προσφυγας αναγνωριζεται, συμφωνα με τη Συμβαση της Γενευης για τους Προσφυγες (1951), ως δικαιουχος διεθνους προστασιας. Η σχεση της προσφυγιας με την αναπηρια ειναι στενη και πολυπλευρη. Απο τη μια η προυπαρχουσα αναπηρια αυξανει σημαντικα την ευπαθεια και μεγιστοποιει τις δυσκολιες που αντιμετωπιζει ο προσφυγας η ο αιτων ασυλο. Απο την αλλη η αναπηρια, σε πολλες περιπτωσεις, ειναι το αποτελεσμα της σωματικης η/και ψυχικης καταπονησης που εχουν υποστει οι προσφυγες στην πλειονοτητα τους. Ταυτοχρονα, η αναπηρια, ως μια εξελισσομενη κατασταση, διαμορφωνεται σε σημαντικο βαθμο απο τα εμποδια του περιβαλλοντος (δομημενο και κοινωνικο). Ως εκ τουτου, η αναπηρια επηρεαζεται σημαντικα απο τις αντιξοες συνθηκες διαβιωσης που αντιμετωπιζουν οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο στη χωρα υποδοχης, με αποτελεσμα να επιδεινωνεται η κατασταση της υγειας και της λειτουργικοτητας τους. Συμφωνα με εκθεση του Παγκοσμιου Οργανισμου Υγειας για την αναπηρια [βλ. υποσημειωση 1], οι νεοαφιχθεντες προσφυγες εχουν την ταση να αναπτυσσουν χρονιες ασθενειες εξαιτιας της ελλειψης φυσικης δραστηριοτητας, της κακης διατροφης και της ακραιας φτωχειας που βιωνουν, και ειναι περισσοτερο εκτεθειμενοι σε ψυχικες παθησεις (αγχωδεις διαταραχες, καταθλιψη κ.α.) λογω των ψυχοπιεστικων καταστασεων που αντιμετωπιζουν. Συνεπως, ειτε ως αναπηροι πολεμου ειτε ως θυματα βασανιστηριων, με προγενεστερη η μεταγενεστερη σωματικη η ψυχικη αναπηρια, οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια η/και χρονιες παθησεις αποτελουν μια απο τις πλεον ευαλωτες ομαδες του προσφυγικου πληθυσμου. ------------------------------------- ------------------------------------- 1.2 Ποσοτικη εκτιμηση του πληθυσμου των προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις στην Ελλαδα Απο την αρχη της προσφυγικης κρισης το 2015 εως σημερα εχουν φτασει στην Ελλαδα πανω απο ενα εκατομμυριο προσφυγες και μεταναστες [βλ. υποσημειωση 2], εκ των οποιων, συμφωνα με την υπατη Αρμοστεια του ΟΗΕ για τους Προσφυγες, στις 31 Δεκεμβριου 2018 [βλ. υποσημειωση 3] παρεμεναν στην ελληνικη επικρατεια 71.200 ατομα (56.600 στην ηπειρωτικη Ελλαδα και 14.600 στα νησια). Λογω των προβληματων και των κενων που διαπιστωνονται στο συστημα εκτιμησης και καταγραφης της ευαλωτοτητας των προσφυγων, και ειδικοτερα εκεινων με αναπηρια η/και χρονια παθηση που δεν ειναι εμφανης, δεν υπαρχουν αξιοπιστα εθνικα δεδομενα για τον συνολικο αριθμο οσων εχουν αναπηρια η/και χρονια παθηση. Συμφωνα με στοιχεια που εχει στη διαθεση της η Ε.Σ.Α.μεΑ. [βλ. υποσημειωση 4], η υπατη Αρμοστεια του ΟΗΕ για τους Προσφυγες ειχε καταγραψει στη βαση δεδομενων της εως το τελος Νοεμβριου 2018, 1.071 ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις που διεμεναν στην Ελλαδα, εκ των οποιων 269 παιδια και 802 ενηλικες [βλ. υποσημειωση 5]. {σελιδα 4} ~~~~~~~~~ Ειναι προφανες οτι ο πραγματικος αριθμος των προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις ειναι πολυ μεγαλυτερος. Συμφωνα με την εκθεση του Παγκοσμιου Οργανισμου Υγειας σχετικα με την αναπηρια, το 15% του παγκοσμιου πληθυσμου αντιμετωπιζει καποιας μορφης αναπηρια [βλ. υποσημειωση 6]. Πραγματοποιωντας αναγωγη του εν λογω ποσοστου στο συνολο των 71.200 προσφυγων που καταμετρηθηκαν τον Δεκεμβριο του 2018, μπορουμε να συμπερανουμε με ασφαλεια οτι περισσοτεροι απο 10.000 προσφυγες στην ελληνικη επικρατεια αντιμετωπιζουν καποιας μορφης αναπηρια η χρονια παθηση. Ωστοσο, αυτη η εκτιμηση μαλλον υποτιμα το πραγματικο μεγεθος του πληθυσμου, μη λαμβανοντας υποψη τις μεγαλυτερες πιθανοτητες που εχουν οι προσφυγες να αποκτησουν αναπηρια η/και χρονια παθηση ως αποτελεσμα της σωματικης και ψυχικης καταπονησης και των δυσμενων συνθηκων διαβιωσης τους. Ως εκ τουτου, η πραγματικη συχνοτητα εμφανισης αναπηριας και χρονιας παθησης στον προσφυγικο πληθυσμο λογικα αναμενεται να ειναι υψηλοτερη απο οτι στον γενικο πληθυσμο (>15%). ------------------------------------- ------------------------------------- 1.3 οψεις του διεθνους και ευρωπαικου πλαισιου διαχειρισης του προσφυγικου ζητηματος Πρωτιστως, ως ενα οικουμενικο ζητημα διασφαλισης των ανθρωπινων δικαιωματων, η προστασια των προσφυγων και των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις υποκειται στο διεθνες δικαιο δικαιωματων. Καθε κρατος οφειλει να εγγυαται, να εξασφαλιζει και να προστατευει τα ανθρωπινα δικαιωματα ολων οσων βρισκονται στη δικαιοδοσια του, ανεξαρτητως ιθαγενειας, συνεπως και τα δικαιωματα των προσφυγων, των αιτουντων ασυλο και των μεταναστων. Στο Διεθνες Δικαιο περιλαμβανονται και ειδικα νομικα εργαλεια για την προστασια των προσφυγων, με σημαντικοτερο ολων τη Διεθνη Συμβαση της Γενευης του 1951 και το Πρωτοκολλο του 1967 για το καθεστως των προσφυγων. Η Συμβαση καθοριζει την εννοια του προσφυγα, «ως το ατομο εκεινο που βρισκεται εκτος της χωρας καταγωγης του η του τοπου κατοικιας του, εχει δικαιολογημενο φοβο διωξης για λογους φυλης, θρησκειας, εθνικοτητας, συμμετοχης σε ορισμενη κοινωνικη ομαδα η λογω πολιτικων πεποιθησεων και εξαιτιας αυτου του φοβου διωξης αδυνατει η δεν επιθυμει να απολαμβανει την προστασια αυτης της χωρας η την επιστροφη σ’ αυτην». Βασει της αρχης της μη επαναπροωθησης, οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο απολαμβανουν, πρωτιστως, το δικαιωμα της μη επιστροφης στη χωρα οπου κινδυνευουν να υποστουν διωξη. Η Συμβαση κατοχυρωνει επισης δικαιωματα και ελευθεριες οπως η προστασια της σωματικης ακεραιοτητας στη χωρα υποδοχης, η συνδρομη για την ικανοποιηση βασικων αναγκων, η ελευθερια κυκλοφοριας, η προσβαση στη δικαιοσυνη, στην εκπαιδευση και την οικογενειακη επανενωση. {σελιδα 5} ~~~~~~~~~ Η προστασια των προσφυγων και των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις επιτασσεται και απο τη Συμβαση των Ηνωμενων Εθνων για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες (CRPD) [βλ. υποσημειωση 7]. Η Συμβαση αυτη, αναγνωριζει την καθολικοτητα των ανθρωπινων δικαιωματων χωρις καμια διακριση, διεπεται απο γενικες αρχες οπως ο σεβασμος στην εγγενη αξιοπρεπεια, η ατομικη αυτονομια και η ανεξαρτησια των ατομων, η μη-διακριση, η πληρης ενταξη στην κοινωνια και ο σεβασμος στη διαφορετικοτητα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, και απαιτει απο τα κρατη «να λαμβανουν υποψη την προστασια και την προωθηση των ανθρωπινων δικαιωματων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις σε ολες τις πολιτικες και τα προγραμματα που εφαρμοζουν». Επισης, με το αρθρο 11 της Συμβασης κατοχυρωνεται ρητα η υποχρεωση των κρατων να λαμβανουν ολα τα απαραιτητα μετρα για την προστασια των δικαιωματων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις που βρισκονται σε καταστασεις κινδυνου, ενοπλων συγκρουσεων, ανθρωπιστικων κρισεων και φυσικων καταστροφων.Στην Ευρωπη, οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο προστατευονται επιπροσθετως απο την Ευρωπαικη Συμβαση για τα Δικαιωματα του Ανθρωπου (ΕΣΔΑ) και τον Χαρτη των Θεμελιωδων Δικαιωματων της Ε.Ε. (2000) [βλ. υποσημειωση 8]. Με το αρθρο 26 του Χαρτη η ενωση διακηρυσσει επισης οτι αναγνωριζει και σεβεται το δικαιωμα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις να επωφελουνται μετρων που θα τους εξασφαλιζουν την αυτονομια, την κοινωνικη και επαγγελματικη ενταξη και τη συμμετοχη στον κοινοτικο βιο. Στην Ελλαδα, ο σχεδιασμος και η εφαρμογη των πολιτικων διαχειρισης του προσφυγικου ζητηματος διαμορφωνεται σε σημαντικο βαθμο με βαση το ευρωπαικο πλαισιο για τη μεταναστευτικη πολιτικη και το Κοινο Ευρωπαικο Συστημα Ασυλου (ΚΕΣΑ). Απο τη Συνθηκη του αμστερνταμ το 1999 εως σημερα, καταγραφονται πληθος συμφωνιων, κανονισμων και οδηγιων που στοχευουν στην προοδευτικη εγκαθιδρυση ενος ενιαιου «χωρου ελευθεριας, ασφαλειας και δικαιοσυνης», διαδικασια η οποια επισφραγιζεται με τη Συνθηκη της Λισαβονας (ΣΛΕΕ). Η Ε.Ε. αναπτυσσει κοινη πολιτικη στους τομεις του ασυλου, της μεταναστευσης και του ελεγχου των εξωτερικων συνορων, η οποια οφειλει να βασιζεται στην αλληλεγγυη μεταξυ των κρατων μελων και να ειναι δικαιη εναντι των υπηκοων τριτων χωρων. Το ρυθμιστικο πλαισιο που διεπει το Κοινο Ευρωπαικο Συστημα Ασυλου συγκροτειται κυριως απο τα εξης: τον Κανονισμο του Δουβλινου ΙΙΙ, τον αναθεωρημενο Κανονισμο Eurodac και τις Κοινοτικες Οδηγιες 2013/32/ΕΕ, 2013/33/ΕΕ και 2011/95/ΕΕ. Η στρατηγικη της Ε.Ε. για την διαχειριση της προσφυγικης κρισης διασαφηνιζεται στο Ευρωπαικο Προγραμμα Δρασης για τη Μεταναστευση (2015), το οποιο προβλεπει μετρα αμεσης αντιμετωπισης των αφιξεων, μεταξυ των οποιων και η προσεγγιση των «κεντρων υποδοχης και ταυτοποιησης» (hotspots) που εφαρμοζεται στα ελληνικα νησια. Στο Ευρωπαικο Προγραμμα Δρασης επισημαινεται, ωστοσο, η αναγκη αξιολογησης και πιθανης αναθεωρησης του Κανονισμου του Δουβλινου ΙΙΙ, ο οποιος εχει αποτελεσει και στη χωρα μας αντικειμενο κριτικης. Ειναι κοινος τοπος οτι o Κανονισμος ασκει υπερμετρη πιεση στις χωρες πρωτης εισοδου οπως η Ελλαδα, αφου στην πλειονοτητα των περιπτωσεων τις καθιστα υποχρεες για την εξεταση των αιτηματων ασυλου των παρατυπα εισερχομενων μεταναστων. Απο το 2016 και υστερα, η διαχειριση του προσφυγικου ζητηματος απο την Ελλαδα καθοριζεται επισης και απο την εφαρμογη της Συμφωνιας ΕΕ - Τουρκιας, βασει της οποιας, ολοι οι παρανομως εισερχομενοι μεταναστες απο την Τουρκια στην Ελλαδα επιστρεφονται πισω στην Τουρκια. Η Συμφωνια αυτη, εχει δεχθει εκτεταμενη κριτικη απο διεθνεις οργανωσεις και φορεις της χωρας, τοσο ως προς το ουσιαστικο της περιεχομενο, το οποιο θεωρειται οτι παραβιαζει την αρχη της μη επαναπροωθησης, οσο και ως προς τις συνεπειες που εχει η εφαρμογη της, στις διαδικασιες ασυλου και στις συνθηκες διαβιωσης στα Κεντρα Υποδοχης και Ταυτοποιησης (Κ.Υ.Τ.) των ελληνικων νησιων (κυριως μεσω της πολιτικης γεωγραφικου περιορισμου που ειχε ως αποτελεσμα). ------------------------------------- ------------------------------------- {σελιδα 6} ~~~~~~~~~ 1.4 Αντιμετωπιση των προσφυγων και των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις Η αντιμετωπιση των προσφυγων και των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις στο ευρωπαικο και ελληνικο πλαισιο συνδεεται με την εννοια της ευαλωτοτητας, βασει της οποιας αναγνωριζεται οτι ορισμενες κατηγοριες προσφυγων και αιτουντων ασυλο χρηζουν ιδιαιτερης προστασιας προκειμενου να απολαμβανουν τα δικαιωματα τους, αλλα και να συμμορφωνονται με τις υποχρεωσεις τους κατα τις σχετικες διαδικασιες. Οι ευρωπαικες οδηγιες αναγνωριζουν τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις ως ευαλωτη κατηγορια και επιτασσουν διαδικαστικες εγγυησεις και ειδικες συνθηκες υποδοχης συμφωνα με τα ιδιαιτερα χαρακτηριστικα της ευαλωτοτητας τους. Αυτες οι γενικες κατευθυνσεις, ωστοσο, διακρινονται απο αοριστια [βλ. υποσημειωση 9] σε οτι αφορα τον ορισμο και την αξιολογηση της ευαλωτοτητας και της αναπηριας, ενω και η ενσωματωση τους στις εθνικες νομοθεσιες δεν λαμβανει χωρα με ομοιομορφο τροπο. Παρα τις συνεχεις τροποποιησεις του νομοθετικου πλαισιου τα τελευταια χρονια, η ελληνικη νομοθεσια σταθερα εντασσει τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις στις κατηγοριες των «ευαλωτων προσωπων», οσων χρηζουν «διαδικαστικων εγγυησεων» και «ειδικων συνθηκων υποδοχης». Στον προσφατο νομο 4540/2018, οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις κατατασσονται στα ευαλωτα ατομα μαζι με τους ασυνοδευτους ανηλικους, τους ηλικιωμενους, τις γυναικες σε κυηση η λοχεια, τις μονογονεικες οικογενειες με ανηλικα τεκνα κ.α. Εντουτοις, ενα γενικο συμπερασμα που προκυπτει απο την αναλυση του νομικου πλαισιου ειναι οτι, παρα το γεγονος οτι προβλεπονται ειδικες συνθηκες και εγγυησεις για τους ευαλωτους προσφυγες και αιτουντες ασυλο, οι προβλεψεις της νομοθεσιας ειναι σε πολλες περιπτωσεις ασαφεις και δεν εξειδικευονται στα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις, με αποτελεσμα να καθιστανται αναποτελεσματικες. Ειδικοτερα, δεν υπαρχουν ρητες αναφορες στο σχετικο νομικο πλαισιο σε απαιτησεις για την προσβασιμοτητα των υποδομων και των υπηρεσιων, ουτε στην υποχρεωση για παροχη ευλογων προσαρμογων στους προσφυγες/αιτουντες ασυλο με αναπηρια. Μπορει να υποστηριχτει οτι η ευρωπαικη πολιτικη για το ασυλο και τη μεταναστευση, τοσο σε επιπεδο οδηγιων και κανονισμων, οσο και σε επιπεδο στρατηγικων κειμενων και διατυπωμενων πολιτικων, δεν εχει εως σημερα ενσωματωσει, ως οφειλε, την Συμβαση των ΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, καθως οπως εξηγει και η Ferri [βλ. υποσημειωση 10], εχει επικεντρωθει κυριως στην αντιμετωπιση της παρατυπης μεταναστευσης και της παρανομης διακινησης μεταναστων, παραβλεποντας ζητηματα ανθρωπινων δικαιωματων. Την υποχρεωση για ενσωματωση της διαστασης της αναπηριας στην ευρωπαικη πολιτικη για τους προσφυγες και τους μεταναστες εχει επισημανει και η Επιτροπη για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες στις συμπερασματικες παρατηρησεις της (Concluding Observations) επι της εκθεσης προοδου της Ε.Ε. σχετικα με την εφαρμογη της συγκεκριμενης Συμβασης. Επισης, τον Ιουνιο του 2016, το Ευρωπαικο Κοινοβουλιο, συμμεριζομενο τις παρατηρησεις της Επιτροπης για τα Δικαιωματα των τομων με Αναπηριες ζηταει απο την Ευρωπαικη Επιτροπη και το Συμβουλιο της Ευρωπης να προβλεπουν ειδικη μεριμνα για την φροντιδα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις οταν υποβαλλουν προτασεις για την αντιμετωπιση του προσφυγικου [βλ. υποσημειωση 11]. ------------------------------------- ------------------------------------- {σελιδα 7} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 2. Υφισταμενη κατασταση στην Ελλαδα 2.1 Διαδικασιες υποδοχης και ταυτοποιησης (ν.4375/2016) Καθ’ ολη τη διαρκεια των διαδικασιων υποδοχης και ταυτοποιησης, οι νεοεισερχομενοι πολιτες τριτων χωρων η ανιθαγενεις θα πρεπει να τελουν υπο αξιοπρεπεις συνθηκες διαβιωσης, να διατηρουν την οικογενειακη τους ενοτητα, να εχουν προσβαση σε επειγουσα υγειονομικη περιθαλψη και καθε απαραιτητη θεραπευτικη αγωγη η ψυχοκοινωνικη στηριξη, να ενημερωνονται επαρκως για τα δικαιωματα και τις υποχρεωσεις τους, να εχουν προσβαση σε καθοδηγηση και νομικη συμβουλη/συνδρομη, να διατηρουν επαφη με φορεις και οργανωσεις της κοινωνιας των πολιτων και να εχουν δικαιωμα επικοινωνιας με τους συγγενεις τους και τα οικεια προσωπα. Εφοσον ανηκουν σε ευαλωτες ομαδες, οι νεοεισερχομενοι προσφυγες θα πρεπει να τυγχανουν της καταλληλης κατα περιπτωση μεταχειριση και να λαμβανεται ειδικη μεριμνα για την καλυψη των αναγκων τους. Μεταξυ αλλων, προβλεπεται και η εξασφαλιση ειδικων χωρων διαμονης στα Κεντρα Υποδοχης και Ταυτοποιησης εως την ολοκληρωση των σχετικων διαδικασιων, οι οποιοι θα πρεπει να ειναι προσαρμοσμενοι στις αναγκες των ευαλωτων ομαδων. Η εκτιμηση της ευαλωτοτητας αποτελει κομβικο σημειο των διαδικασιων υποδοχης-ταυτοποιησης ωστε να παρασχεθει στους ευαλωτους προσφυγες η αναγκαια προστασια και οι αναγκαιες εγγυησεις. Η ευαλωτοτητα αξιολογειται κατα τη διαδικασια ταυτοποιησης απο κλιμακιο του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ [βλ. υποσημειωση 12]. η διαπιστωνεται και καταγραφεται σε μετεπειτα σταδιο, κατα τη διαδικασια υποβολης και εξετασης αιτηματων ασυλου και καθ’ ολη τη διαρκεια της παραμονης των ατομων αυτων στη χωρα. ➢ Παραβιαση του δικαιωματος σε συνθηκες υποδοχης Αρκετοι προσφυγες στερουνται σημερα το δικαιωμα τους σε διαδικασιες υποδοχης, πολλες φορες λογω σοβαρων καθυστερησεων στις σχετικες διαδικασιες, ενω σε αλλες περιπτωσεις ερχονται αντιμετωποι με την αδικαιολογητη πρακτικη επιβολης κρατησης. Συμφωνα με καταγγελιες μη κυβερνητικων οργανωσεων, δεν ειναι επισης λιγοι οσοι απελαυνονται παρανομα απο τη χωρα, πρακτικη που φαινεται οτι εχει εφαρμοστει και σε αιτουντες ασυλο, ενω συμφωνα παλι με καταγγελιες [βλ. υποσημειωση 13], απο τις επαναπροωθησεις στον εβρο δεν εξαιρουνται ουτε τα ευαλωτα ατομα και οι οικογενειες τους. Νεοεισερχομενοι που συλλαμβανονται κατα την αφιξη τους και μεταφερονται απευθειας σε προαναχωρησιακα κεντρα (εβρος, Κως), τελωντας υπο καθεστως κρατησης εως οτου υπαρξει διαθεσιμη θεση σε Κ.Υ.Τ., σε πολλες περιπτωσεις παραμενουν ακομα και μηνες χωρις να εχουν ταυτοποιηθει πληρως και χωρις να τους εχει γινει ολοκληρωμενη αξιολογηση για υπαρξη αναπηριας/ευαλωτοτητας. Παροτι δινεται προτεραιοτητα σε ατομα με ορατη αναπηρια η αλλη ορατη ευαλωτοτητα για τη μεταφορα τους σε Κ.Υ.Τ., οι προσφυγες με μη εμφανεις αναπηριες και χρονιες παθησεις δεν αξιολογουνται λογω των ελλειψεων σε ειδικευμενο προσωπικο, παραμενοντας ετσι για μεγαλυτερα διαστηματα υπο καθεστως κρατησης, σε απανθρωπες συνθηκες διαβιωσης. Σε προσφατη εκθεση της, η Επιτροπη για την Προληψη των Βασανιστηριων και της Απανθρωπης η Ταπεινωτικης Μεταχειρισης η Τιμωριας (CPT) του Συμβουλιου της Ευρωπης, κρινει ως ακαταλληλες τις συνθηκες κρατησης και διαπιστωνει κακομεταχειριση των κρατουμενων μεταναστων στην Ελλαδα, κυριως στους χωρους κρατησης στον εβρο, και στο προαναχωρησιακο κεντρο της Μοριας στη Λεσβο [βλ. υποσημειωση 14]. Περαν των περιπτωσεων ξεκαθαρης επιβολης περιορισμου της ελευθεριας, στην πραγματικοτητα και τα Κεντρα Υποδοχης και Ταυτοποιησης εχουν μετατραπει - λογω της εφαρμογης της πολιτικης γεωγραφικου περιορισμου - σε «ανοιχτες φυλακες», αφου χιλιαδες προσφυγες και αιτουντες ασυλο βρισκονται παγιδευμενοι εκει αντιμετωπιζοντας απανθρωπες συνθηκες διαβιωσης. {σελιδα 8} ~~~~~~~~~ ➢ Μεγαλος αριθμος προσφυγων με αναπηρια και χρονιες παθησεις χωρις καταγραφη ευαλωτοτητας Ειναι σαφες απο τον καταγεγραμμενο αριθμο προσφυγων με αναπηρια και χρονιες παθησεις οτι το συστημα εξετασης της αναπηριας/ευαλωτοτητας αντιμετωπιζει σοβαρες δυσλειτουργιες, με αποτελεσμα ενας πολυ μεγαλος αριθμος ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις να μην ταυτοποιειται. ερευνα του Οργανισμου Θεμελιωδων Δικαιωματων της Ευρωπαικης ενωσης (FRA) [βλ. υποσημειωση 15] διαπιστωνει και αυτη οτι οι διαδικασιες ταυτοποιησης μεταναστων και προσφυγων με αναπηρια και χρονιες παθησεις ειναι προβληματικες στα κρατη μελη της Ε.Ε., και μεγαλος αριθμος απο αυτα τα ατομα παραμενει αδιαγνωστος, αποδιδοντας αυτη τη δυσλειτουργια, μεταξυ αλλων, στην υιοθετηση των συντομων και απλοποιημενων διαδικασιων ασυλου. Βασικο προβλημα στη διαδικασια εξετασης της ευαλωτοτητας ειναι η ελλειψη γνωσεων και εξειδικευσης των στελεχων σχετικα με την αναπηρια και τις κατηγοριες της, και ειδικοτερα σχετικα με τις μη εμφανεις αναπηριες (κυριως ψυχικες και νοητικες) και τις χρονιες παθησεις, αλλα και η ελλιπης καταρτιση στην ταυτοποιηση θυματων βασανιστηριων η σεξουαλικης βιας [βλ. υποσημειωση 16]. Και σε αυτον τον τομεα οι συνεχεις τροποποιησεις των διαδικασιων εχουν δημιουργησει προβληματα και καθυστερησεις στην εγκαιρη εφαρμογη της αξιολογησης της αναπηριας/ευαλωτοτητας σε ολους τους νεοεισερχομενους προσφυγες. Συμφωνα με τον Συνηγορο του Πολιτη, παρατηρηθηκε οτι δεν ακολουθουνται στην πραξη για ολους τους νεοεισερχομενους οι επιβεβλημενες ιατρικες και ψυχοκοινωνικες διαδικασιες της πρωτης υποδοχης, ωστε να εντοπιστουν περαιτερω ευαλωτες περιπτωσεις που ενδεχομενως να διεφυγαν της αστυνομικης καταγραφης [βλ. υποσημειωση 17]. Οι ιατρικες και ψυχοκοινωνικες διαδικασιες αξιολογησης που διενεργουνται πλεον με ευθυνη του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. αντιμετωπιζουν σοβαρο ζητημα υποστελεχωσης εξειδικευμενου προσωπικου. Για παραδειγμα, στη Λεσβο (Μορια) υπηρχε για αρκετους μηνες ενας μονο γιατρος, οταν οι διαμενοντες στο Κ.Υ.Τ. ανερχονταν σε 11.000 ατομα, και ενω καθε μηνα εισερχονταν περιπου 2.000 ατομα. Αναφερεται δε, οτι για διαστημα ενος μηνος δεν υπηρχε κανενας γιατρος στη Μορια (OXFAM) [βλ. υποσημειωση 18]. «Τουλαχιστον εναν μηνα μετα την παραιτηση του διορισμενου γιατρου στο Κεντρο Υποδοχης και Ταυτοποιησης (ΚΥΤ) της Μοριας, τον Νοεμβριο, δεν λειτουργουσε η διαδικασια εντοπισμου ευαλωτων, βαζοντας σε σοβαρο κινδυνο υγειας προσφυγες που δικαιουνται να μεταφερθουν μεσα σε 25 ημερες στην ενδοχωρα, σε καλυτερες συνθηκες, συμπεριλαμβανομενης της προσβασης σε περιθαλψη». Επιπροσθετως, κατα τη διαδικασια αξιολογησης της ευαλωτοτητας αναφερονται σοβαρα προβληματα επικοινωνιας, οπως περιπτωσεις νεοεισερχομενων που δεν ειχαν προσβαση σε διερμηνεις [βλ. υποσημειωση 19]. Προβληματα επικοινωνιας αντιμετωπιζουν και ατομα κωφα η βαρηκοα που δεν εχουν προσβαση στη νοηματικη γλωσσα, οπως εχει διαπιστωσει η Ε.Σ.Α.μεΑ. ------------------------------------- ------------------------------------- {σελιδα 9} ~~~~~~~~~ 2.2 Εξεταση αιτηματων διεθνους προστασιας και διαδικαστικες εγγυησεις Η καταγραφη της ευαλωτοτητας επιφερει πρωτιστως την ενεργοποιηση διαδικαστικων εγγυησεων σχετικα με την υποβολη και την εξεταση των αιτηματων ασυλου, αποτελωντας δικλιδα ασφαλειας για την προστασια των δικαιωματων των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, καθως και των λοιπων ευαλωτων κατηγοριων. Ειδικοτερα για τους ευαλωτους προβλεπεται οτι: • Οι αρμοδιες Αρχες Παραλαβης δυνανται να καταγραφουν και να εξεταζουν κατα προτεραιοτητα αιτησεις διεθνους προστασιας οι οποιες ανηκουν σε ευαλωτα προσωπα η σε προσωπα που χρηζουν ειδικων διαδικαστικων εγγυησεων (αρθρο 51 παρ. 6 του ν.4375/2016). • Οι ευαλωτοι αιτουντες εξαιρουνται απο την ταχεια διαδικασια στα συνορα η οποια εφαρμοζεται στα Κ.Υ.Τ. των νησιων, βασει του αρθρου 60, παρ. 4 του ν.4375/2016, και παραπεμπονται στην κανονικη διαδικασια (αρθρο 50, παρ. 2) που διεκπεραιωνεται στην ενδοχωρα [βλ. υποσημειωση 20]. • Οι ευαλωτοι εξαιρουνται απο το συστημα καταγραφης μεσω Skype, το οποιο αντιμετωπιζει δυσλειτουργιες [βλ. υποσημειωση 21], και απευθυνονται απευθειας στα γραφεια ασυλου. • Συμφωνα με τον Κανονισμο του Δουβλινου, αναφορικα με το κρατος μελος που ειναι υπευθυνο για την εξεταση του αιτηματος ασυλου, στην περιπτωση των αιτουντων ασυλο με σοβαρη αναπηρια η σοβαρη ασθενεια λαμβανεται υποψη η σχεση εξαρτησης απο συγγενικο προσωπο (τεκνο, αδελφο η γονιο) που διαμενει νομιμα σε ενα απο τα κρατη μελη, το οποιο κρατος οριζεται ως υπευθυνο για την εξεταση του αιτηματος ασυλου. • Η ευρωπαικη οδηγια απαιτει οι αιτουντες ασυλο να ενημερωνονται «σε γλωσσα την οποια κατανοουν» σχετικα με τη διαδικασια χορηγησης ασυλου, απαιτηση η οποια στην περιπτωση των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις επιτασσει την υποχρεωση να παρεχονται πληροφοριες σε προσβασιμες μορφες (στη νοηματικη γλωσσα, σε γραφη Braille, σε κειμενα easy-to-read). Θετικο σημειο της ελληνικης νομοθεσιας ειναι οτι στο Προεδρικο Διαταγμα 141/2013 (Οδηγια 2011/95/ΕΕ - αρθρο 10 /Λογοι διωξης), η ελληνικη πολιτεια εχει, ορθως, ενσωματωσει στους λογους διωξης για την αναγνωριση του προσφυγα τη διωξη λογω αναπηριας [βλ. υποσημειωση 22], παροτι δεν υπηρχε στο κειμενο της ευρωπαικης οδηγιας. Επιπροσθετως, ως προς το περιεχομενο της παρεχομενης προστασιας στους αναγνωρισμενους προσφυγες, το αρθρο 20 απαιτει να λαμβανεται υποψη η ειδικη κατασταση των ευαλωτων προσωπων, οπως τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις, η οποια θα διαπιστωνεται μετα απο αξιολογηση της καθε περιπτωσης. Συμφωνα με το ΠΔ, βασικα δικαιωματα των αναγνωρισμενων προσφυγων στη χωρα ειναι: Η προστασια απο την επαναπροωθηση, η ενημερωση και η προσβαση σε πληροφοριες και σε γλωσσα την οποια κατανοουν η ευλογως εικαζεται οτι κατανοουν, η διατηρηση της οικογενειακης ενοτητας, η προσβαση στην απασχοληση και στην εκπαιδευση. Επιπλεον, αποτελει υποχρεωση του κρατους να παρεχει στους προσφυγες επαρκη υγειονομικη περιθαλψη, συμπεριλαμβανομενης της θεραπειας των ψυχικων παθησεων και της καλυψης των “ειδικων αναγκων” των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις (αρθρο 31). {σελιδα 10} ~~~~~~~~~ ➢ Καθυστερησεις στην εξεταση αιτηματων ασυλου Ως γενικο προβλημα, το οποιο επηρεαζει κυριως τα ατομα με μη εμφανη ευαλωτοτητα η οποια δεν εχει ταυτοποιηθει, ειναι οι μεγαλες καθυστερησεις που διαπιστωνονται στις διαδικασιες εξετασης των αιτηματων ασυλου, κυριως λογω της υποστελεχωσης των αρμοδιων υπηρεσιων, με αποτελεσμα να παραμενουν σε εκκρεμοτητα χιλιαδες υποθεσεις αιτηματων (συμφωνα με στατιστικα στοιχεια της Υπηρεσιας Ασυλου, στις 28.2.2019 εκκρεμουσαν 61.570 αιτησεις [βλ. υποσημειωση 23]). Οι καθυστερησεις αυτες πληττουν περισσοτερο οσους ανηκουν σε ευαλωτες ομαδες, οπως τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις. ➢ Περιπτωσεις που δεν παρεχονται οι διαδικαστικες εγγυησεις Αναφορικα με τις καταγεγραμμενες περιπτωσεις ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, η Υπηρεσια Ασυλου υποχρεουται να εξεταζει τα αιτηματα των εν λογω αιτουντων κατα προτεραιοτητα. Ωστοσο, συμφωνα με καταγγελιες παρατηρουνται πολλες περιπτωσεις οπου δεν προτεραιοποιουνται οι υποθεσεις ευαλωτων ατομων. Επισης, με βαση στοιχεια της οργανωσης «ΑΙΤΗΜΑ», παροτι οι ευαλωτοι αιτουντες εξαιρουνται απο τη διαδικασια καταγραφης μεσω Skype, αντιμετωπιζουν δυσκολιες σε περιπτωση που παρουσιαστουν στην Υπηρεσια Ασυλου χωρις να εχουν την υποστηριξη καποιας οργανωσης η χωρις την παρουσια δικηγορου [βλ. υποσημειωση 24]. ➢ Ελλειψεις στην ενημερωση των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις Προβλημα αποτελει και η ελλειψη ενημερωσης των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις για τις διευκολυνσεις που μπορουν να απολαμβανουν κατα τη διαδικασια υποβολης του αιτηματος τους. Το ειδικο γραφειο της Υπηρεσιας Ασυλου που εξυπηρετει αποκλειστικα ευαλωτα ατομα (Κεντρο Αλληλεγγυης Αθηνας, πρωην Φρουραρχειο), δεν ειναι γνωστο στους ευαλωτους αιτουντες. Ειναι επισης χαρακτηριστικο οτι σε σχετικο οπτικοακουστικο υλικο που βρισκεται αναρτημενο στο site του Υπουργειου Μεταναστευτικης Πολιτικης και παρουσιαζει την υποβολη αιτηματος στο Κεντρο Αλληλεγγυης Αθηνας (Κ.Κ.Α.) απο προσωπα που ανηκουν σε ευαλωτες ομαδες, λειπει η οποια αναφορα στους αιτουντες με αναπηρια και χρονιες παθησεις. ➢ Σοβαρα προβληματα προσβασιμοτητας των υπηρεσιων και των διαδικασιων ασυλου Το Κεντρο Αλληλεγγυης Αθηνας, οπως και τα περιφερειακα γραφεια ασυλου, αντιμετωπιζουν σοβαρα προβληματα φυσικης προσβασιμοτητας σε ατομα με κινητικα και αισθητηριακα προβληματα (το Κ.Α.Α. δεν εχει ουτε ανελκυστηρα). Περαν του ζητηματος της κτηριακης προσβασιμοτητας, βασικο προβλημα των διαδικασιων ασυλου αποτελει και η μη διαθεση ολων των αναγκαιων πληροφοριων και εγγραφων σε προσβασιμες μορφες για ολες τις κατηγοριες αναπηριας. {σελιδα 11} ~~~~~~~~~ ➢ Ανεπαρκης υποστηριξη ολων των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις κατα τη διαδικασια υποβολης/εξετασης του αιτηματος ενα ακομη ζητημα που πρεπει να συζητηθει ειναι το κατα ποσο παρεχεται σε ολους τους αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις η αναγκαια υποστηριξη προκειμενου να τεκμηριωσουν αποτελεσματικα την αιτηση τους για παροχη ασυλου, δεδομενου οτι προκειται για αρκετα περιπλοκη και απαιτητικη διαδικασια. Κατα τη διαδικασια εξετασης των αιτησεων ασυλου, οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις αντιμετωπιζουν προσθετες δυσκολιες, και ιδιως οι αιτουντες με νοητικες η ψυχικες αναπηριες η/και επικοινωνιακες δυσκολιες. Για αυτους τους αιτουντες ασυλο ειναι καποιες φορες δυσκολοτερο να κατανοησουν τις ερωτησεις που τους υποβαλλονται κατα τη συνεντευξη ασυλου, να ανακαλεσουν στη μνημη τους γεγονοτα η να παρεχουν μια συνεκτικη αφηγηση της ιστοριας τους [βλ. υποσημειωση 25]. ➢ Μη καταρτισμενο προσωπικο σε θεματα αναπηριας οπως διαπιστωθηκε σε εκπαιδευτικα σεμιναρια της Ε.Σ.Α.μεΑ., πολλοι χειριστες αιτηματων της Υπηρεσιας Ασυλου δεν εχουν γνωση σε θεματα αναπηριας, ουτε εχουν τις καταλληλες δεξιοτητες ωστε μεταχειριζονται αποτελεσματικα και δικαια αιτουντες ασυλο με αναπηρια. Ειδικοτερα, οπως συναγεται απο τα στατιστικα στοιχεια της Υπηρεσιας Ασυλου [βλ. υποσημειωση 26], παροτι το συνολο των χειριστων αιτησεων διεθνους προστασιας πραγματοποιουν συνεντευξεις ασυλου με ευαλωτα προσωπα, δεν εχουν λαβει ολοι την αναγκαια καταρτιση σε θεματα ευαλωτοτητας και στη διεξαγωγη συνεντευξεων με ατομα που ανηκουν σε ευαλωτες ομαδες, στο πλαισιο της επιμορφωσης που λαμβανουν απο την Ευρωπαικη Υπηρεσια Υποστηριξης για το ασυλο (EASO). Σε ορισμενες περιπτωσεις διαπιστωνονται σοβαρες παραβιασεις δικαιωματων των ευαλωτων αιτουντων ασυλο, καθως, συμφωνα και με τον Συνηγορο του Πολιτη (2016), εχουν διαπιστωθει περιπτωσεις οπου η ευαλωτοτητα του αιτουντος δεν λαμβανεται καν υποψη κατα την εξεταση αιτηματων ασυλου σε πρωτο βαθμο, παροτι αυτη εχει καταγραφει απο την υπηρεσια υποδοχης. ------------------------------------- ------------------------------------- 2.3 Παροχη νομικης συνδρομης ➢ Περιορισμος της δωρεαν παροχης νομικης βοηθειας για την εξεταση αιτηματων ασυλου Το ελληνικο νομοθετικο πλαισιο προβλεπει δωρεαν νομικη συνδρομη μονο για την εξεταση αιτηματων ασυλου σε δευτερο βαθμο. Ωστοσο, η νομικη συνδρομη στη διαδικασια υποβολης αιτησης ασυλου σε πρωτο βαθμο ειναι απολυτως αναγκαια στους αιτουντες ασυλο ωστε να διασφαλιζεται οτι ακολουθειται η καταλληλη διαδικασια με δικαιους ορους, οτι τηρουνται οι σχετικες προθεσμιες και εγγυησεις και οτι δεν παραβιαζονται τα δικαιωματα τους. Ειδικοτερα για τους αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, η νομικη συνδρομη ειναι ακομα περισσοτερο απαραιτητη ωστε να διασφαλιζεται οτι η ευαλωτοτητα τους λαμβανεται υποψη σε ολες τις διαδικασιες υποδοχης και ταυτοποιησης, αλλα και καταθεσης και εξετασης του αιτηματος ασυλου. Οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις αντιμετωπιζουν πολλες φορες δυσκολιες προσβασης σε πληροφοριες η μπορει να αντιμετωπιζουν μεγαλυτερη δυσκολια στο να συγκροτησουν, να διατυπωσουν και να εκφρασουν με τεκμηριωμενο τροπο το αιτημα τους κατα τη διαδικασια της συνεντευξης. Η παροχη νομικης συνδρομης ειναι αναγκαια για την υποστηριξη του αιτηματος ευαλωτοτητας (καταθεση αιτησης, ιατρικων εγγραφων κ.λπ.), καθως και για την αμφισβητηση πιθανων αρνητικων προηγουμενων αποφασεων που αφορουν στη διαπιστωση της ευαλωτοτητας [βλ. υποσημειωση 27]. Στην πραξη, συμφωνα με σχετικο κειμενο συστασεων που δημοσιευσαν απο κοινου 14 μη κυβερνητικες οργανωσεις στην Ελλαδα [βλ. υποσημειωση 28], η παροχη νομικης συνδρομης ειναι αποσπασματικη λογω πολυαριθμων διοικητικων, νομοθετικων και πρακτικων εμποδιων. Συχνοτατα οι αιτουντες αναγκαζονται να παρακολουθουν χωρις βοηθεια ενα περιπλοκο συστημα ασυλου, χωρις επαρκη πληροφορηση, με γλωσσικα εμποδια, βιωνοντας παραλληλα πολλαπλες αντιξοοτητες στην καθημερινη τους διαβιωση. Συμφωνα με το Ελληνικο Συμβουλιο για τους Προσφυγες [βλ. υποσημειωση 29], η παροχη νομικης συνδρομης σε πρωτο βαθμο που υλοποιειται μεσω προγραμματων μη κυβερνητικων οργανωσεων ειναι περιορισμενη, αφενος γιατι οι δικηγοροι των οργανωσεων αδυνατουν να εξυπηρετησουν το συνολο των χιλιαδων αιτουντων και αφετερου γιατι εξαρτωνται απο βραχυπροθεσμα συνηθως προγραμματα χρηματοδοτησης. {σελιδα 12} ~~~~~~~~~ Μεγαλυτερο ειναι το προβλημα στα νησια, οπου οι οργανωσεις που δραστηριοποιουνται ειναι λιγοτερες συγκριτικα με την ηπειρωτικη Ελλαδα, και κατα συνεπεια διαπιστωνονται μεγαλυτερες δυσκολιες προσβασης σε νομικη στηριξη. Στη νησιωτικη χωρα πολλοι αιτουντες, μεταξυ των οποιων ευαλωτοι και αιτουντες με μη εμφανη αναπηρια, οδηγουνται στην ταχυρρυθμη διαδικασια συνορων και στερουνται ακομα και το δικαιωμα τους σε νομικη συνδρομη κατα την εξεταση του αιτηματος σε δευτερο βαθμο, λογω της υποστελεχωσης του μητρωου δικηγορων της Υπηρεσιας Ασυλου. Δεδομενης της διαρκως μεταβαλλομενης σχετικης νομοθεσιας, η νομικη συνδρομη ειναι απαραιτητη, ειδικα για τους αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, οχι μονο για την εξεταση των αιτηματων ασυλου, αλλα και για την εξασφαλιση δικαιωματων που συνδεονται με βασικες αναγκες, με την προσβαση σε κοινωνικες παροχες και ιατροφαρμακευτικη περιθαλψη και με το δικαιωμα σε καταλληλες συνθηκες υποδοχης, στεγασης και διαβιωσης. ------------------------------------- ------------------------------------- 2.4 Υλικες συνθηκες υποδοχης και διαβιωσης ολοι οι υπηκοοι τριτων χωρων και οι ανιθαγενεις που υποβαλουν αιτηση για διεθνη προστασια επι ελληνικου εδαφους δικαιουνται υλικες συνθηκες υποδοχης που να εξασφαλιζουν καταλληλο βιοτικο επιπεδο [βλ. υποσημειωση 30]. Οι συνθηκες αυτες οφειλουν να εξασφαλιζουν την επιβιωση τους και να προστατευουν τη σωματικη και ψυχικη τους υγεια, επιδεικνυοντας σεβασμο στην ανθρωπινη αξιοπρεπεια. Οι αρμοδιες αρχες υποχρεουνται να παρεχουν σε ολους τους αιτουντες στεγαση, σιτιση, προσβαση σε ιατροφαρμακευτικη περιθαλψη, προσβαση στην εκπαιδευση (για ανηλικους) και προσβαση στην αγορα εργασιας και την επαγγελματικη καταρτιση. Οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις χρηζουν ειδικων διαδικαστικων εγγυησεων προκειμενου να απολαμβανουν τα δικαιωματα και να συμμορφωνονται με τις υποχρεωσεις που προβλεπονται στο νομο. Οι ειδικες συνθηκες υποδοχης πρεπει να εφαρμοζονται καθ’ ολη τη διαρκεια της διαδικασιας χορηγησης ασυλου, και η κατασταση των ατομων αυτων πρεπει να παρακολουθειται καταλληλως. Οι ειδικες αναγκες των προσφυγων και αιτουντων ασυλο λαμβανονται υποψη ακομα κι αν η αναπηρια εντοπιστει σε μεταγενεστερο σταδιο. Η αρμοδια αρχη υποδοχης, σε συνεργασια με τους αρμοδιους κρατικους φορεις, διεθνεις οργανισμους και πιστοποιημενους κοινωνικους φορεις, μεριμνα για την παροχη υλικων συνθηκων υποδοχης σε ειδος η με μορφη χρηματικου βοηθηματος στους αιτουντες διεθνη προστασια. {σελιδα 13} ~~~~~~~~~ ➢ Συνθηκες ασφυξιας και παρατυπη παραμονη ευαλωτων ατομων στα Κ.Υ.Τ. των νησιων Η Συμφωνια ΕΕ-Τουρκιας και η συνακολουθη πολιτικη γεωγραφικου περιορισμου στα νησια εχουν, κατα κοινη ομολογια, οδηγησει τα Κ.Υ.Τ. σε συνθηκες συνωστισμου και ασφυξιας. Οι εν λογω συνθηκες εχουν οδηγησει στα δραματικα φαινομενα αλλεπαλληλων θανατων και αυτοκτονιων στα Κεντρα Υποδοχης και Ταυτοποιησης, ενω ιδιαιτερα ανησυχητικη ειναι και η αυξηση φαινομενων ρατσιστικης βιας. Οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις ειναι περισσοτερο ευαλωτοι σε ρατσιστικες συμπεριφορες, βια και παραβιαση των ανθρωπινων δικαιωματων τους λογω του οτι φερουν τη διττη ταυτοτητα του «αλλοδαπου» και του «αναπηρου». Παρα το γεγονος οτι οι εισερχομενοι προσφυγες και μεταναστες με αναπηρια και χρονιες παθησεις εξαιρουνται απο τις διαδικασιες των συνορων και τους επιτρεπεται να μετακινηθουν στην ηπειρωτικη χωρα, οι αδυναμιες που διαπιστωνονται στη διαδικασια αξιολογησης της ευαλωτοτητας, καθως και οι ελλειψεις σε καταλληλες στεγαστικες δομες φιλοξενιας στην ενδοχωρα, εχουν ως αποτελεσμα την παραμονη αυτων των ατομων για μεγαλα χρονικα διαστηματα στα Κ.Υ.Τ. των νησιων. Παροτι εχει επιταχυνθει περιοδικα απο τις ελληνικες αρχες η μεταφορα «ευαλωτων» ατομων στην ενδοχωρα, απο τα τελη Νοεμβριου 2018 εκτιμαται οτι 2.200 ανθρωποι που εχουν χαρακτηριστει ως επιλεξιμοι για μετακινηση εξακολουθουν να περιμενουν στα Κ.Υ.Τ. [βλ. υποσημειωση 31]. ➢ Γενικευμενη ανασφαλεια και φοβος Συμφωνα με ερευνα που διενηργησε η μη κυβερνητικη οργανωση Refugee Rights Europe [βλ. υποσημειωση 32] στο Κ.Υ.Τ. της Λεσβου (Μορια), η ελλειψη ασφαλειας και φυλαξης αναφερθηκε ως η μεγαλυτερη ανησυχια ολων των ερωτηθεντων προσφυγων και αιτουντων ασυλο, με τα 2/3 των ερωτωμενων στη Μορια να δηλωνουν οτι δεν αισθανονται ποτε ασφαλεις μεσα στο camp, και σχεδον οι μισοι απο τους ερωτηθεντες να αναφερουν οτι βιωσαν αστυνομικη βια. Η γενικευμενη ανασφαλεια που βιωνουν οι νεοεισερχομενοι προσφυγες στα Κ.Υ.Τ. εχει πολλαπλασιες συνεπειες για τους περισσοτερο ευαλωτους οπως ειναι τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις. Με βαση στοιχεια της υπατης Αρμοστειας του ΟΗΕ για τους Προσφυγες (Νοεμβριος του 2018), στο Κ.Υ.Τ. στο Βαθυ της Σαμου, ενω η χωρητικοτητα του κεντρου ειναι για 650 ατομα, το κεντρο και η περιοχη γυρω απο αυτο φιλοξενουν πανω απο 4.000 ανθρωπους - εξι φορες πανω απο τις προδιαγραφες του. Το Κ.Υ.Τ. της Μοριας στη Λεσβο στεγαζει περιπου 6.500 ανθρωπους - τρεις φορες πανω απο τη χωρητικοτητα του - παρα τις προσφατες μεταφορες στην ενδοχωρα, με αποτελεσμα σχεδον 2.000 αιτουντες ασυλο να αναγκαζονται να μενουν στον κοντινο ελαιωνα [βλ. υποσημειωση 33]. ➢ Απανθρωπες συνθηκες διαβιωσης Η διαβιωση σε συνθηκες συνωστισμου ειναι ιδιαιτερα επιβαρυντικη για ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις. Ειδικοτερα, η εκθεση σε ακραιες καιρικες συνθηκες, περισσοτερο κατα τους χειμερινους μηνες, καθως και η ελλειψη προσβασης σε εγκαταστασεις υγιεινης, καθιστουν βασανιστικη και επικινδυνη την καθημερινη διαβιωση των ευαλωτων ατομων στα Κ.Υ.Τ. Χαρακτηριστικα, η οργανωση International Rescue Committee (IRC) αναφερει οτι: Με τις υπαρχουσες υποδομες, αναλογει ενα ντους ανα 84 ατομα και μια τουαλετα ανα 72 ατομα. Οι διαμενοντες στο Κ.Υ.Τ. πρεπει να σηκωνονται απο τις τεσσερις το πρωι για να σταθουν στην ουρα για φαγητο και νερο, τα οποια διανεμονται στις οκτω. Το αποχετευτικο συστημα ειναι τοσο βεβαρημενο, ωστε ακατεργαστα λυματα φθανουν στα στρωματα οπου κοιμουνται παιδια και διαρρεουν σε ανοιχτες αποχετευσεις και αυλακια [βλ. υποσημειωση 34]. {σελιδα 14} ~~~~~~~~~ Οι συνθηκες διαβιωσης στα Κ.Υ.Τ. εχουν απασχολησει πολλες φορες ΜΚΟ, αλλα και την Επιτροπη του ΟΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηρια, η οποια εχει εκφρασει βαθια ανησυχια για την επισφαλη κατασταση των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις κατα την τρεχουσα μεταναστευτικη κριση στην Ε.Ε., και ειδικοτερα για το γεγονος οτι οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια εξακολουθουν να κρατουνται εντος της Ευρωπαικης ενωσης υπο συνθηκες που δεν παρεχουν την αναγκαια υποστηριξη και τις καταλληλες ευλογες προσαρμογες [βλ. υποσημειωση 35]. ➢ Συνθηκες στεγασης και διαβιωσης αναγνωρισμενων προσφυγων Οι αναγνωρισμενοι προσφυγες και οι δικαιουχοι επικουρικης προστασιας, αντιθετα με τους αιτουντες ασυλο, δεν εχουν νομοθετικα κατοχυρωμενο δικαιωμα σε παροχη στεγης απο το κρατος. Αναγνωρισμενοι προσφυγες που εχουν επιστραφει στην Ελλαδα απο αλλες ευρωπαικες χωρες, ζουν αστεγοι η σε επισφαλεις συνθηκες στεγασης σε καταληψεις η σε εγκαταλελειμμενα κτιρια στην Αθηνα, οπως διαπιστωνουν σε εκθεση τους οι οργανωσεις «Υποστηριξη Προσφυγων στο Αιγαιο» (RSA) και PROASYL [βλ. υποσημειωση 36]. «Χαρακτηριστικη ειναι η περιπτωση τετραμελους ευαλωτης οικογενειας αναγνωρισμενων προσφυγων που επιστραφηκε απο την Ελβετια στα τελη Αυγουστου 2018. Ο πατερας ειναι επιζησας, θυμα βασανιστηριων στη χωρα καταγωγης του, η μητερα πασχει απο προβληματα ψυχικης υγειας και ενα απο τα δυο παιδια της οικογενειας ειναι χρονια πασχων ασθενης. Η οικογενεια επεσε τον Νοεμβριο του 2016 θυμα, μαζι με αλλους προσφυγες, μιας ευρειας κλιμακας ρατσιστικης επιθεσης στη Χιο, οπου διεμεναν. Τα μελη της οικογενειας αναγνωριστηκαν ως προσφυγες στην Ελλαδα. Η οικογενεια ταξιδεψε στην Ελβετια και ζητησε εκ νεου ασυλο, ωστοσο οι ελβετικες αρχες απερριψαν το αιτημα τους. Μετα την επιστροφη της, η οικογενεια κατεληξε αστεγη, καθως στο πλαισιο του προγραμματος ESTIA φιλοξενουνται μονο ευαλωτοι αιτουντες ασυλο, και κατ’ εξαιρεση για περιορισμενο χρονικο διαστημα οσοι αναγνωριστουν ως προσφυγες και ζουν ηδη σε ενα διαμερισμα του ESTIA. Αναγνωρισμενοι προσφυγες που δεν εχουν φιλοξενηθει ως αιτουντες και αυτοι οι οποιοι εχουν επιστραφει απο αλλες ευρωπαικες χωρες, δεν ειναι επιλεξιμοι για διαμονη…» [βλ. υποσημειωση 37]. ➢ ελλειψη προσβασιμοτητας σε δομες υποδοχης και φιλοξενιας Συμφωνα με πληροφοριες που εχει συλλεξει η Ε.Σ.Α.μεΑ., τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις που διαμενουν στα Κ.Υ.Τ., αλλα και στα ανοιχτα κεντρα φιλοξενιας στην ενδοχωρα, αντιμετωπιζουν ιδιαιτερα προβληματα προσβασης σε κοινοχρηστους χωρους οπως οι χωροι υγιεινης, οι χωροι εστιασης και οι χωροι εκπαιδευσης και ψυχαγωγιας, με συνεπεια την απομονωση τους, και ιδιως την εκθεση τους σε σοβαρους κινδυνους για την ψυχικη και σωματικη τους υγεια. Ζητηματα προσβασιμοτητας δεν αντιμετωπιζουν μονο τα Κ.Υ.Τ. και οι ανοιχτες δομες φιλοξενιας, αλλα και τα διαμερισματα και οι λοιπες στεγαστικες δομες που απευθυνονται σε ευαλωτα ατομα, οι οποιες, σε σημαντικο ποσοστο, δεν ειναι προσβασιμες σε ατομα με αναπηρια. Η Ε.Σ.Α.μεΑ., σε συζητησεις και διαβουλευσεις που πραγματοποιησε με προσφυγες και αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, διαπιστωσε οτι υπαρχουν ακομα και σημερα πολλα ατομα που στεγαζονται σε χωρους μη προσβασιμους και ακαταλληλους για την ασφαλεια τους, οπως σε διαμερισματα που δεν πληρουν τις απαραιτητες προδιαγραφες προσβασιμοτητας για χρηστες αναπηρικου αμαξιδιου η ατομα με αισθητηριακες αναπηριες. Αποτελεσμα αυτης της καταστασης ειναι και οι μεγαλες καθυστερησεις που διαπιστωνονται στη μεταφορα αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις απο τις επισφαλεις συνθηκες των Κεντρων Υποδοχης και Ταυτοποιησης και των Κεντρων Φιλοξενιας σε καταλληλους χωρους διαμονης. {σελιδα 15} ~~~~~~~~~ Ως εκ τουτου, ακομα και οταν μεταφερονται απο τα σημεια εισοδου της χωρας σε περισσοτερο ανθρωπινες στεγαστικες δομες, τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις αντιμετωπιζουν σοβαρα εμποδια προσβασιμοτητας, καθως και την ελλειψη εξειδικευμενης για την αναπηρια τους υποστηριξης. ------------------------------------- ------------------------------------- 2.5 Προσβαση στην υγεια Η ισχυουσα νομοθεσια [βλ. υποσημειωση 38] κατοχυρωνει το δικαιωμα ελευθερης προσβασης σε ολες τις δημοσιες δομες υγειας για παροχη νοσηλευτικης και ιατροφαρμακευτικης περιθαλψης σε ανασφαλιστους και σε ευαλωτες κοινωνικες ομαδες. Στις εν λογω ομαδες συμπεριλαμβανονται και οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις. ➢ Υποστελεχωση των δομων και των υπηρεσιων Υγειας Ωστοσο, το συστημα υγειας στην Ελλαδα, λογω της υποστελεχωσης των δομων και των υπηρεσιων του, δεν ανταποκρινεται στις ιδιαιτερες αναγκες υγειονομικης περιθαλψης και ψυχοκοινωνικης στηριξης των προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις. Τα νοσοκομεια και οι δομες παροχης πρωτοβαθμιας φροντιδας υγειας δεν διαθετουν επαρκες εξειδικευμενο προσωπικο για την καλυψη των αναγκων που συνδεονται με διαφορετικα ειδη αναπηριας η/και χρονιας παθησης. Η προσβαση στις υπηρεσιες ιατροφαρμακευτικης περιθαλψης ειναι ιδιαιτερα δυσκολη στα κεντρα υποδοχης, και συγκεκριμενα στα νησια του Αιγαιου, οπου την ευθυνη για την παροχη υπηρεσιων ιατροφαρμακευτικης περιθαλψης την εχει αναλαβει, σχεδον κατ’ αποκλειστικοτητα, το ΚΕ. ΕΛ.Π.ΝΟ. Συμφωνα με εκθεση της Επιτροπου του Συμβουλιου της Ευρωπης για τα Δικαιωματα του Ανθρωπου, «Ο αριθμος των ατομων ιατρικου προσωπικου που εργαζεται στα ΚΥΤ ειναι εμφανως ανεπαρκης για την καλυψη των αναγκων. Κατα την επισκεψη της στη Λεσβο, η Επιτροπος σημειωσε οτι ο περιορισμενος αριθμος ιατρικων ομαδων δεν επαρκουσε για να καλυψει τις αναγκες ιατρικης περιθαλψης ολων οσων διεμεναν στο κεντρο φιλοξενιας, ιδιαιτερα επειδη η δουλεια τους περιπλεκοταν ετι περαιτερω, λογω της ελλειψης διερμηνεων και διαπολιτισμικων διαμεσολαβητων. Οι φιλοξενουμενοι στη Μορια παραπονεθηκαν οτι τους χορηγουνταν ακαταλληλα φαρμακα, τοσο στα ΚΥΤ οσο και στα τοπικα νοσοκομεια. Εκπροσωποι των ΜΚΟ επισημαναν οτι οι συνθηκες στα hotspots ηταν επικινδυνες και ανθυγιεινες, ειδικα για τα παιδια» [βλ. υποσημειωση 39]. Εντονοτερο ειναι το προβλημα για οσα ατομα διαμενουν σε δομες φιλοξενιας που βρισκονται εκτος των αστικων οικιστικων ιστων, οπου η προσβαση σε βασικες υπηρεσιες υγειονομικης περιθαλψης και κοινωνικης φροντιδας ειναι εκ των πραγματων περιορισμενη. Η ελλειψη της αναγκαιας υποστηριξης συνδεεται, επισης, και με το κενο που εντοπιζεται στις διαδικασιες διασυνδεσης των υπηρεσιων των hotspots των νησιων με τις υπηρεσιες των κεντρων φιλοξενιας στην ενδοχωρα. Το κενο αυτο αφορα ακομα και στη διαχειριση των ιατρικων πληροφοριων νεοεισερχομενων στην ενδοχωρα οι οποιοι αντιμετωπιζουν οργανικα και ψυχικα ζητηματα. {σελιδα 16} ~~~~~~~~~ οπως αναφερεται σε ερευνα του Δικτυου για τα Δικαιωματα του Παιδιου, αποτελεσμα αυτης της δυσλειτουργιας ειναι και το σοβαρο ενδεχομενο να υποβληθει επαναλαμβανομενα, ακομα και ο ανηλικος (προσφυγας και αιτων ασυλο) σε επιπονες εξετασεις, λογω ελλιπους ενημερωσης ως προς την περιθαλψη και τις υπηρεσιες που εχουν ηδη παρασχεθει [βλ. υποσημειωση 40]. Σε αυτο το πλαισιο, ο κινδυνος παραμελησης και σωματικης καταπονησης ειναι ιδιαιτερα αυξημενος για τα παιδια και τις γυναικες με αναπηρια και χρονιες παθησεις. ➢ Μη παροχη καταλληλης φαρμακευτικης αγωγης σε προσφυγες και αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις Το προβλημα της μη ταυτοποιησης της αναπηριας η/και χρονιας παθησης λογω μη εγκαιρης και εγκυρης αξιολογησης της ευαλωτοτητας, συνεπαγεται επισης οτι σημαντικος αριθμος προσφυγων και αιτουντων ασυλο δεν λαμβανουν την καταλληλη ιατροφαρμακευτικη περιθαλψη που ενδεχομενως να εχουν αναγκη. Συμφωνα με μαρτυριες που εχει συγκεντρωσει η Ε.Σ.Α.μεΑ., ακομα και μεταξυ των πιστοποιημενων ως ευαλωτων λογω αναπηριας η/και χρονιας παθησης, υπαρχουν αρκετες περιπτωσεις ατομων τα οποια στερουνται την προσβαση, οχι μονο στον καταλληλο ιατρικο εξοπλισμο, αλλα και σε απαραιτητη φαρμακευτικη αγωγη (οπως, για παραδειγμα, η χορηγηση ινσουλινης σε ατομα με διαβητη, τα ειδικα σκευασματα διατροφης για ατομα με μεταβολικα νοσηματα, κ.λπ.). Επιπροσθετως, σχετικα με τις αναγκες σε τεχνικα βοηθηματα/βοηθητικο εξοπλισμο (π.χ. αναπηρικα αμαξιδια, προσθετικα μελη, ακουστικα βαρηκοιας) δεν προβλεπεται κατι σχετικο απο την ελληνικη νομοθεσια για τους ανασφαλιστους προσφυγες/αιτουντες ασυλο. ➢ Περιορισμενη προσβαση σε υπηρεσιες ψυχικης υγειας Αναφορικα με την προσβαση στην υγεια, πολυ σημαντικο προβλημα για τους προσφυγες και τους αιτουντες ασυλο ειναι και η περιορισμενη προσβαση σε υπηρεσιες ψυχικης υγειας, ιδιαιτερα καθως οι ψυχικες αναπηριες και τα ψυχικα προβληματα ειναι πολυ συχνα στον πληθυσμο των προσφυγων. Σε «κατασταση εκτακτης αναγκης» βρισκοντουσαν το 2017, συμφωνα με τους «Γιατρους Χωρις Συνορα» [βλ. υποσημειωση 41], η Σαμος και η Λεσβος, λογω της τρομακτικης επιδεινωσης της ψυχικης υγειας των προσφυγων και μεταναστων. Οι κακες συνθηκες διαβιωσης, η αμελεια και η βια, ειναι σε μεγαλο βαθμο τα αιτια της επιδεινωσης της ψυχικης υγειας. Οι Γιατροι Χωρις Συνορα υποστηριζουν οτι η κλιμακα των αναγκων για φροντιδα ψυχικης υγειας και η σοβαροτητα της καταστασης των ασθενων υπερβαινουν τις δυνατοτητες των υπηρεσιων ψυχικης υγειας στα νησια. Επισης, οι ασθενεις στα νησια μπορει να περιμενουν τρεις εως εξι μηνες για ραντεβου με ψυχιατρο. Εκτος των ελλειψεων σε ιατρικο προσωπικο, οι δομες υγειας ειναι υποστελεχωμενες και σε επιπεδο αλλων αναγκαιων επαγγελματιων για την εξυπηρετηση του προσφυγικου πληθυσμου. Στη Λεσβο, συμφωνα με την οργανωση International Rescue Committee, «λογω της ελλειψης διερμηνεων, το ψυχιατρικο τμημα του δημοσιου νοσοκομειου στη Μυτιληνη αδυνατει σε μεγαλο βαθμο να εξυπηρετησει τον προσφυγικο πληθυσμο, ενω επι του παροντος δεν υπαρχει παιδοψυχιατρος. Επισης, λογω ελλειψης ιατρων στο δημοσιο νοσοκομειο τα ραντεβου ειναι πολυ μακρινα και η νοσηλεια, πρακτικα αδυνατη…» [βλ. υποσημειωση 42]. οπως ειναι ευλογο, τα παραπανω προβληματα επιβαρυνουν ακομα περισσοτερο την κατασταση των προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις. ------------------------------------- ------------------------------------- {σελιδα 17} ~~~~~~~~~ 2.6 Προσβαση στην προνοια και την κοινωνικη φροντιδα Η χορηγηση οικονομικης ενισχυσης στους προσφυγες και τους αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, στο πλαισιο της προνοιακης πολιτικης υπερ των ευαλωτων ομαδων, ειναι περισσοτερο απο αναγκαια, καθως τα ατομα αυτα αντιμετωπιζουν προσθετα εξοδα διαβιωσης που αδυνατουν να καλυψουν. Η οικονομικη ενισχυση που παρεχεται με μετρητα στο πλαισιο χρηματοδοτησης της Ευρωπαικης Επιτροπης (EΕ), ως μεσο καλυψης των βασικων βιοτικων αναγκων, δεν επαρκει για την καλυψη των αναγκων διαβιωσης στην περιπτωση των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις. Συμφωνα με τον Οργανισμο Προνοιακων Επιδοματων Κοινωνικης Αλληλεγγυης (ΟΠΕΚΑ), οσοι ειναι αναγνωρισμενοι προσφυγες με αναπηρια και χρονιες παθησεις εχουν προσβαση στα προνοιακα επιδοματα αναπηριας υπο συγκεκριμενες προυποθεσεις που σχετιζονται με το νομιμοποιητικο καθεστως [βλ. υποσημειωση 43], ενω οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις εχουν προσβαση στα προνοιακα επιδοματα μονο στην περιπτωση που δεν ειναι εφικτη η διαμονη τους σε κεντρα φιλοξενιας η αλλες δομες φιλοξενιας. Ωστοσο, και στις δυο προαναφερομενες περιπτωσεις, τα ατομα δεν γνωριζουν τα δικαιωματα τους και αγνοουν τις διαδικασιες μεσω των οποιων μπορουν να διεκδικησουν τη χορηγηση επιδοματος (π.χ. διαδικασια πιστοποιησης αναπηριας, επιδοματα αναπηριας, κ.λπ.). Επιπροσθετως, στο παρελθον εχουν δει το φως της δημοσιοτητας καταγγελιες [βλ. υποσημειωση 44] που περιγραφουν τα διοικητικα εμποδια που αντιμετωπιζουν οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις ως προς την προσβαση σε προνοιακες παροχες, και ειδικοτερα τις δυσκολιες που αντιμετωπιζουν στη χορηγηση ΑΜΚΑ και ΑΦΜ, καθως, τουλαχιστον μεχρι προτινος, η διοικητικη πρακτικη δεν ειχε εναρμονιστει με την ισχυουσα νομοθεσια. Οι προσφυγες και οι αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις αντιμετωπιζουν επισης εξειδικευμενες αναγκες φροντιδας οι οποιες δεν ικανοποιουνται. Συμφωνα με τις πληροφοριες που εχει στη διαθεση της η Ε.Σ.Α.μεΑ., υπαρχουν αρκετοι προσφυγες με αναπηρια και χρονιες παθησεις που ζουν μονοι τους στη χωρα, διχως την υπαρξη προσωπικου βοηθου η την παροχη εξατομικευμενων υπηρεσιων υποστηριξης. Ακομα ομως και σε περιπτωσεις που ζουν με την οικογενεια τους, το βαρος της φροντιδας πεφτει αποκλειστικα στα μελη της, χωρις να υπαρχει κανενα αλλο παραλληλο υποστηρικτικο πλαισιο, τοσο για το ιδιο το ατομο, οσο και για εκεινους που το φροντιζουν. ------------------------------------- ------------------------------------- 2.7 ενταξη στην εκπαιδευση Η ενταξη των παιδιων προσφυγων με αναπηρια και χρονιες παθησεις στο εκπαιδευτικο συστημα ειναι ζωτικης σημασιας, προκειμενου αυτο το πλεον ευαλωτο κομματι του προσφυγικου πληθυσμου να προστατευτει απο την περιθωριοποιηση και τον διπλο αποκλεισμο της προσφυγιας και της αναπηριας. Σε σχεση με τα οφελη της εκπαιδευσης, αποτελεσματα ερευνας που διεξηχθη στο πλαισιο του ευρωπαικου προγραμματος AMiD (οπου συμμετεχει η Ε.Σ.Α.μεΑ.), κατεδειξαν τη συμφωνια ολων των επαγγελματιων για τη ζωτικη σημασια της εκπαιδευσης των προσφυγοπουλων, (αλλα και των ενηλικων προσφυγων και των γονιων παιδιων με αναπηρια και χρονιες παθησεις), οχι μονο ως μεσο ενταξης στην ελληνικη κοινωνια αλλα και ως το οχημα για την προσβαση στην αναγκαια πληροφορηση και υποστηριξη. Στα πλαισια υλοποιησης του εργου «Σχεδιαζοντας μαζι: Ενδυναμωνοντας τους προσφυγες με αναπηρια», η Ε.Σ.Α.μεΑ. ειχε γινει αποδεκτης αναφορων απο προσφυγες και αιτουντες ασυλο γονεις παιδιων με αναπηρια και χρονιες παθησεις τα οποια δεν ειχαν ενταχθει σε σχολικο πλαισιο. Ειχε διαφανει απο τη διερευνηση της Ε.Σ.Α.μεΑ. οτι αφενος υπηρχε ελλιπης ενημερωση απο τους επαγγελματιες των δομων φιλοξενιας που ηταν υπευθυνοι για καθε περιπτωση αφετερου υπηρχε αδυναμια των Κεντρων Διαφοροδιαγνωσης, Διαγνωσης και Υποστηριξης Μαθητων με Ειδικες Εκπαιδευτικες Αναγκες (σημερα ΚΕΣΥ) να ανταπεξελθουν αμεσα και αποτελεσματικα στην απαραιτητη αξιολογηση. Η αδυναμια αυτη του ΚΕΔΔΥ συνδεεται επισης με της ελλειψη καταλληλα σταθμισμενων διαγνωστικων εργαλειων προσαρμοσμενων στο πολιτισμικο υποβαθρο των μαθητων. Ως εκ τουτου, προβληματα εντοπιζονται αναφορικα και με την προσβαση των παιδιων αυτων σε υπηρεσιες εξατομικευμενης στηριξης (ειδικες θεραπειες οπως λογοθεραπεια, εργοθεραπεια κ.λπ.), τα οποια δυσχεραινονται και απο την ελλειψη διερμηνεων. Επιπροσθετως, η Ε.Σ.Α.μεΑ. ειχε γινει αποδεκτης καταγγελιων για ρατσιστικες και ξενοφοβικες συμπεριφορες εναντι παιδιων προσφυγων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, τοσο απο ελληνες γονεις οσο και απο μαθητες, οι οποιες, λογω των ελλειψεων σε δρασεις σχετικης ευαισθητοποιησης και ενημερωσης της κοινης γνωμης, βρισκουν προσφορο εδαφος στις τοπικες κοινωνιες. ------------------------------------- ------------------------------------- {σελιδα 18} ~~~~~~~~~ 2.8 Ζητηματα πληροφορησης/ενημερωσης ➢ Οι προσφυγες με αναπηρια και χρονιες παθησεις δεν γνωριζουν τα δικαιωματα τους Η πλειονοτητα των προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, καθως και των οικογενειων τους, δεν εχουν προσβαση σε πληροφορηση σχετικη με τα δικαιωματα τους και υπηρεσιες απο τις οποιες θα μπορουσαν να ωφεληθουν αναλογα με την αναπηρια η/και χρονια παθηση τους. Το προβλημα αυτο εντεινεται απο την ανυπαρξια ενημερωτικου υλικου προσβασιμου σε ατομα με συγκεκριμενες αναπηριες, οπως π.χ. υλικο σε μορφη ευκολη για αναγνωση (easy to read) για ατομα με νοητικες αναπηριες, γραπτη ενημερωση για ατομα κωφα η βαρηκοα, κ.λπ. ➢ Οι φορεις και οι επαγγελματιες που εμπλεκονται στο προσφυγικο δεν ειναι ενημερωμενοι σε θεματα αναπηριας και δικαιωματων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις Η προσβαση σε υπηρεσιες και αγαθα υγειας-προνοιας που υπαρχουν για διαφορες κατηγοριες αναπηριων η/και χρονιων παθησεων δυσκολευεται σημαντικα και απο το χαμηλο επιπεδο ενημερωσης για θεματα σχετικα με την αναπηρια (π.χ. ειδη αναπηριας, επιδοματα αναπηριας, δομες στηριξης ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις), το οποιο διαπιστωθηκε σε φορεις που εμπλεκονται στο προσφυγικο. Στο πλαισιο του εργου «Σχεδιαζοντας μαζι: Ενδυναμωνοντας τους προσφυγες με αναπηρια» διαπιστωθηκε ελλειψη ενημερωσης για διαφορα θεματα σχετικα με την αναπηρια. Επισης, κατα την υλοποιηση του εργου διαπιστωθηκε απο την Ε.Σ.Α.μεΑ. οτι το προσωπικο που εργαζεται με προσφυγες και αιτουντες ασυλο δεν εχει προσβαση σε εγκυρο ενημερωτικο υλικο (εντυπο η ηλεκτρονικο) σχετικα με την αναπηρια. οταν το προσωπικο χρειαζεται να διαχειριστει περιπτωσεις προσφυγων η αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις αναζητα πληροφοριες απο πολλους διαφορετικους οργανισμους και υπηρεσιες, χωρις ομως παντα τα αναμενομενα αποτελεσματα σε σχεση με την εγκυροτητα αυτης της πληροφορησης. Κενα ενημερωσης διαπιστωθηκαν ειδικοτερα στα εξης ζητηματα: α) διαφορετικα ειδη αναπηριας και αναγκες που συνδεονται με καθε ειδος, β) δικαιωματα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, οπως αυτα ειναι θεσμικα κατοχυρωμενα στην εθνικη νομοθεσια αλλα και στη Συμβαση των ΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες, γ) δυνατοτητα και διαδικασια πιστοποιησης της αναπηριας και χορηγησης επιδοματος, δ) παροχες και αγαθα που δικαιουνται τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις και δημοσιες δομες και υπηρεσιες απο τις οποιες μπορουν να επωφεληθουν οι προσφυγες/αιτουντες ασυλο, ε) τροποι εξατομικευμενης προσεγγισης αναλογα με το ειδος της αναπηριας η της χρονιας παθησης. ------------------------------------- ------------------------------------- {σελιδα 19} ~~~~~~~~~ 2.9 Στατιστικα δεδομενα για τους προσφυγες και τους αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις Ο σχεδιασμος και η υλοποιηση πολιτικων και προγραμματων για τους προσφυγες και τους αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις χρειαζεται ακριβη και αξιοπιστα δεδομενα για το πληθος και τα δημογραφικα χαρακτηριστικα αυτης της ομαδας, οπως η ηλικια, το φυλο, το ειδος και η βαρυτητα της αναπηριας η/και χρονιας παθησης, ο τοπος διαμονης και οι συνθηκες στεγασης. Στη χωρα μας δεν υπαρχουν μεχρι σημερα αξιοπιστα δεδομενα για τον αριθμο των προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις. Συμφωνα με την εκθεση AIDA (Asylum Information Database) του Ελληνικου Συμβουλιου για τους Προσφυγες (2017) [βλ. υποσημειωση 45], η Ελληνικη Υπηρεσια Ασυλου τηρει στατιστικα στοιχεια για την εξελιξη των αιτηματων ασυλου των ευαλωτων αιτουντων, ωστοσο παρεχει αναλυτικα στοιχεια μονο για την κατηγορια των ανηλικων και των ασυνοδευτων ανηλικων. Η καταγραφη των ευαλωτων αιτουντων ασυλο ανα κατηγορια ευαλωτοτητας καθισταται δυσκολη και λογω του οτι πολλες φορες συνυπαρχουν διαφορετικοι λογοι ευαλωτοτητας στο ιδιο ατομο και υπαρχει σημαντικος κινδυνος διπλοεγγραφων. Κατα το παρελθον εχουν δημοσιευτει αποσπασματικα ορισμενα δεδομενα σχετικα με τον πληθυσμο των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, τα οποια ωστοσο υποεκτιμουν σημαντικα το πραγματικο μεγεθος του πληθυσμου. Ενδεικτικα, αναφερουμε στοιχεια που δημοσιευτηκαν απο την Υπηρεσια Ασυλου και την υπατη Αρμοστεια του ΟΗΕ για τους Προσφυγες σχετικα με τη διαδικασια προ-καταγραφης αιτουντων ασυλο που ελαβε χωρα το διαστημα 9 Ιουνιου–30 Ιουλιου 2016, οπου, σε συνολο καταγεγραμμενων αιτουντων 27.592, καταγραφηκαν 278 ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις (1%) και 348 ατομα με ανιατη η σοβαρη παθηση (1.3%), των οποιων το συνολικο ποσοστο ανερχεται μολις στο 2.3% του καταγεγραμμενου πληθυσμου. Ειναι σαφες οτι το εν λογω ποσοστο ειναι κατα πολυ μικροτερο απο τα γνωστα ποσοστα της αναπηριας και της χρονιας παθησης στον γενικο πληθυσμο. Συμφωνα και παλι με την «AIDA», το ευρωπαικο λογισμικο ProGres που χρησιμοποιειται για τη συλλογη και ταξινομηση των δεδομενων για τους προσφυγικους πληθυσμους, παροτι επιτρεπει τη συλλογη δεδομενων σε βασικες κατηγοριες αναπηριας, περιλαμβανει συγκεχυμενες εννοιες, οπως ειναι η κατηγορια “mental disability”, η οποια τεινει να μην χρησιμοποιειται απο τους ειδικους και τους επιστημονες σε θεματα αναπηριας (καθως δημιουργει συγχυση μεταξυ της ψυχικης και της νοητικης αναπηριας). Η ασαφεια του εννοιολογικου πλαισιου στη συλλογη δεδομενων καθιστα δυσκολη την αξιοποιηση τους σε επιπεδο σχεδιασμου πολιτικων και υπηρεσιων που θα μπορουσαν να ανταποκριθουν αποτελεσματικα στις αναγκες προσφυγων και αιτουντων ασυλο με συγκεκριμενες αναπηριες και χρονιες παθησεις. ------------------------------------- ------------------------------------- ~~~~~~~~~~~~~~~ *** ΚΕΦΑΛΑΙΟ *** ~~~~~~~~~~~~~~~ 3. Συστασεις πολιτικης 3.1 Γενικες συστασεις για την Ε.Ε. • Θεσμοθετηση ενος δικαιου συστηματος ασυλου για ολες τις χωρες με επιμερισμο της ευθυνης, το οποιο θα δινει προτεραιοτητα σε ευαλωτες ομαδες οπως τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις, με βαση τον σεβασμο της ανθρωπινης αξιοπρεπειας, των ανθρωπινων δικαιωματων και της αλληλεγγυης. {σελιδα 20} ~~~~~~~~~ • Ενσωματωση της δικαιωματικης προσεγγισης της αναπηριας σε ολους τους κανονισμους, τις οδηγιες και τις πολιτικες για τη μεταναστευση και το ασυλο (εναρμονιση με Συμβαση ΗΕ για τα Δικαιωματα των Ατομων με Αναπηριες), καθως και σε ολους τους εμπλεκομενους φορεις, τις διακρατικες συμφωνιες κ.λπ. • Ενισχυση της συνεργασιας με το ελληνικο κρατος για την αμεση μεταφορα προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις απο τα ελληνικα νησια σε αλλες ευρωπαικες χωρες, μεσω των προγραμματων οικογενειακης επανενωσης, επανεγκαταστασης και ανθρωπιστικης βιζας. • Ευαισθητοποιηση και επιμορφωση ολων των φορεων που εμπλεκονται στο προσφυγικο και της κοινωνιας υποδοχης, σε ζητηματα αναπηριας και στα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις. ------------------------------------- ------------------------------------- 3.2 Γενικες συστασεις για την ελληνικη κυβερνηση • Οριζοντια ενσωματωση της διαστασης της αναπηριας στην Εθνικη Στρατηγικη για την ενταξη του Υπουργειου Μεταναστευτικης Πολιτικης. • Εμπλοκη αντιπροσωπευτικων αναπηρικων οργανωσεων στον σχεδιασμο και την εφαρμογη πολιτικων για τους προσφυγες και τους αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις. • Ενσωματωση της ομαδας των προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις σε πολιτικες και προγραμματα που προωθουν τα δικαιωματα των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις. • Εξασφαλιση της δυνατοτητας για ολους τους προσφυγες, αιτουντες ασυλο και μεταναστες με αναπηρια και χρονιες παθησεις να υποβαλλουν καταγγελιες και να εχουν προσβαση σε μηχανισμους αποκαταστασης σε περιπτωσεις παραβιασεων δικαιωματων, και ειδικοτερα σε περιπτωσεις απανθρωπης η εξευτελιστικης μεταχειρισης. • εγκαιρη και εγκυρη ενημερωση των προσφυγων και των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, καθ’ ολη τη διαρκεια παραμονης τους στη χωρα, σχετικα με ολες τις διαδικασιες, τις επιλογες, τα δικαιωματα και τις υποχρεωσεις τους, σε μορφες προσβασιμες για ολες τις κατηγοριες αναπηριας. • Παροχη δωρεαν νομικης συνδρομης στους προσφυγες και τους αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις καθ’ ολη τη διαρκεια παραμονης τους στη χωρα, και μεχρι να ολοκληρωθουν ολες οι απαιτουμενες διαδικασιες για την εγκριση αιτηματος ασυλου και την αναγνωριση τους ως προσφυγες. ------------------------------------- ------------------------------------- 3.3 Ειδικες συστασεις Διαδικασιες υποδοχης-ταυτοποιησης και εκτιμησης ευαλωτοτητας • Καταρτιση ολου του προσωπικου υποδοχης-πρωτης γραμμης σε ζητηματα αναπηριας και δικαιωματων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις. • Διασφαλιση της εγκαιρης και εγκυρης εκτιμησης της ευαλωτοτητας σε ολους τους νεοεισερχομενους κατα τη διαδικασια υποδοχης-ταυτοποιησης μεσω: - ενισχυσης της γνωσης των στελεχων που διενεργουν την εκτιμηση της ευαλωτοτητας για τις διαφορες κατηγοριες αναπηριας και χρονιων παθησεων. {σελιδα 21} ~~~~~~~~~ - Επεξεργασια και εφαρμογη τυποποιημενων αναλυτικων κριτηριων εκτιμησης της ευαλωτοτητας που θα επιτρεπουν τη διαγνωση και των μη εμφανων αναπηριων (π.χ. ψυχικες αναπηριες). - Εμπλοκη εξειδικευμενης διεπιστημονικης ομαδας στη διαδικασια της αξιολογησης βασικων αναγκων των προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, η οποια θα περιλαμβανει και επιστημονα με εξειδικευση σε θεματα αναπηριας. • Αναλυτικη αξιολογηση αναγκων φροντιδας και υποστηριξης ωστε να εκπονειται στη συνεχεια εξατομικευμενο πλανο, το οποιο θα ακολουθει τον προσφυγα και τον αιτουντα ασυλο με αναπηρια η/και χρονια παθηση σε ολες τις μετακινησεις εντος της χωρας, με τροπο που να προστατευονται τα προσωπικα του δεδομενα, να διασφαλιζεται η συνεχεια στην παροχη στηριξης, και να αποφευγεται η δευτερογενης θυματοποιηση του απο το επαναλαμβανομενο μοιρασμα της προσωπικης του ιστοριας. • εγκαιρη και εγκυρη ενημερωση των νεοεισερχομενων προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, σε προσβασιμες και εναλλακτικες μορφες, για τα δικαιωματα και τις υποχρεωσεις τους στην Ελλαδα, τη διαδικασια και την προοδο της αιτησης ασυλου τους, καθως και για τις διαθεσιμες υπηρεσιες και παροχες που δικαιουνται λογω της αναπηριας τους. • Ενημερωση των προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις για τους αντιπροσωπευτικους συλλογικους φορεις των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις στην Ελλαδα, καθως και διευκολυνση και ενθαρρυνση της διασυνδεσης τους με αυτους, μεσω της Ε.Σ.Α.μεΑ. ------------------------------------- Διαδικασιες εξετασης αιτηματων ασυλου και διαδικαστικες εγγυησεις • Σημαντικη ενισχυση του προσωπικου της Υπηρεσιας Ασυλου. • Καταρτιση του προσωπικου της Υπηρεσιας Ασυλου σε θεματα αναπηριας και χρονιων παθησεων. • Διασφαλιση της παροχης εγκαιρης και εγκυρης πληροφορησης για τις διαδικασιες ασυλου σε προσβασιμες μορφες για διαφορετικα ειδη αναπηριας. • Παροχη δωρεαν νομικης συνδρομης σε ολους τους ευαλωτους αιτουντες καθ’ ολη τη διαρκεια της διαδικασιας υποβολης-εξετασης του αιτηματος τους, οχι μονο σε δευτερο αλλα και σε πρωτο βαθμο. ------------------------------------- Υλικες συνθηκες υποδοχης και φιλοξενιας • Ληψη μετρων ωστε ολοι οι ευαλωτοι να μεταφερονται αμεσα σε ασφαλεις, αξιοπρεπεις και προσβασιμες στεγαστικες δομες στην ενδοχωρα. • Δημιουργια νεων δομων υποδοχης και φιλοξενιας με προδιαγραφες προσβασιμοτητας σε ατομα με αναπηρια, και σε περιοχες με ευκολη προσβαση σε δομες και υπηρεσιες υγειας, ψυχοκοινωνικης στηριξης και αποκαταστασης ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις. • αμεση υλοποιηση των αναγκαιων ευλογων προσαρμογων στα υφισταμενα Κ.Υ.Τ. και κεντρα φιλοξενιας που υποδεχονται προσφυγες και αιτουντες ασυλο, ωστε να καταστουν προσβασιμα σε ατομα με κινητικες, αισθητηριακες και νοητικες αναπηριες, συμπεριλαμβανομενων των χωρων υγιεινης, εστιασης, ψυχαγωγιας και εκπαιδευσης (π.χ. τοποθετηση ραμπων, ηχητικες σημανσεις, φωτεινες σημανσεις, κ.λπ.). • Ενισχυση του επιπεδου ασφαλειας των Κ.Υ.Τ. και των δομων φιλοξενιας για ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις, μεσω και οργανωμενων σχεδιων για την αντιμετωπιση καταστασεων εκτακτης αναγκης/φυσικων καταστροφων (π.χ. προβλεψη για μεταφορα ατομων με κινητικες αναπηριες, προβλεψη για ειδοποιητικα σηματα και οδηγιες επιβιωσης για ατομα με αισθητηριακες αναπηριες κ.α.). {σελιδα 22} ~~~~~~~~~ • Εξασφαλιση της αποτελεσματικης λειτουργιας των κεντρων υποδοχης και φιλοξενιας, με την ενισχυση τους με σταθερο ιατρικο, παραιατρικο και διοικητικο προσωπικο. • Επεκταση του δικαιωματος παροχης στεγασης μεσω του AMIF και στους αναγνωρισμενους προσφυγες με αναπηρια και χρονιες παθησεις. ------------------------------------- Προσβαση στην υγεια • Ενισχυση νοσοκομειων και δομων πρωτοβαθμιας φροντιδας υγειας με διερμηνεις, πολιτισμικους διαμεσολαβητες και διερμηνεις νοηματικης γλωσσας. • Ενημερωση-ευαισθητοποιηση ολων των εργαζομενων στα νοσοκομεια σχετικα με το δικαιωμα προσβασης των προσφυγων και των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις στην ιατροφαρμακευτικη περιθαλψη. • Δημιουργια εξειδικευμενων πρωτοκολλων για τους προσφυγες και τους αιτουντες ασυλο με αναπηρια που να συνοδευουν τα ατομα καθ’ ολη τη διαδρομη τους απο τα σημεια εισοδου και τα Κεντρα Υποδοχης και Ταυτοποιησης προς αλλες στεγαστικες δομες εντος της χωρας. ------------------------------------- Προνοιακες παροχες και κοινωνικη φροντιδα • Ενισχυση των δομων και των υπηρεσιων για τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις σε επιπεδο κοινοτητας, ωστε να μπορουν να ανταπεξελθουν και στις αναγκες των προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, ενισχυση στεγων υποστηριζομενης διαβιωσης, καθως επισης και του θεσμου της αναδοχης για ασυνοδευτα ανηλικα με αναπηρια και χρονιες παθησεις. • Εκπαιδευση εργαζομενων σε δομες φροντιδας /προνοιας ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις σε θεματα αντιμετωπισης προσφυγων και αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις. • Απλοποιηση των διαδικασιων και κωδικοποιηση των διαταξεων που ρυθμιζουν τις κοινωνικες παροχες για τους προσφυγες και τους αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις, μεταφραση και δημοσιευση αυτων σε διαφορετικες γλωσσες και σε προσβασιμες και εναλλακτικες μορφες. • Υλοποιηση προγραμματων προσωπικης βοηθειας για εκεινους τους προσφυγες και αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις που χρηζουν υπηρεσιων προσωπικου βοηθου και δεν εχουν καποιο ατομο να τους φροντιζει. • Δωρεαν παροχη τεχνικων βοηθηματων σε προσφυγες και αιτουντες ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις. ------------------------------------- Προσβαση στην εκπαιδευση • Ενημερωση ολων των φορεων της εκπαιδευσης και των οικογενειων των προσφυγων και αιτουντων ασυλο, σε γλωσσα και μορφες που μπορουν να κατανοησουν, σχετικα με το δικαιωμα των προσφυγων παιδιων με αναπηρια και χρονιες παθησεις να εχουν προσβαση στην τυπικη εκπαιδευση και να λαμβανουν υποστηριξη αναλογα με την αναπηρια τους. • Εξασφαλιση της δυνατοτητας των προσφυγων παιδιων με αναπηρια και χρονιες παθησεις να λαμβανουν εκπαιδευση σε γλωσσα και μορφες που να μπορουν να κατανοησουν (νοηματικη γλωσσα, γραφη Braille, κειμενα easy to read κ.α.). • Παροχη εκπαιδευσης σε δεξιοτητες κινητικοτητας, προσανατολισμου και δραστηριοτητων καθημερινης διαβιωσης, σε προσφυγες και αιτουντες ασυλο με τυφλωση η σοβαρα προβληματα ορασης, η οποια θα τους εξασφαλισει ομαλοτερη ενταξη στην κοινωνια. {σελιδα 23} ~~~~~~~~~ • Δωρεαν παροχη αναγκαιου τεχνικου βοηθητικου εξοπλισμου σε μαθητες προσφυγες με αναπηρια και χρονιες παθησεις. • Εξασφαλιση της αναγκαιας εκπαιδευτικης υποστηριξης, αναλογα με την αναπηρια η τις ειδικες εκπαιδευτικες αναγκες (παραλληλη στηριξη, τμηματα ενταξης), σε παιδια προσφυγες και αιτουντες ασυλο με αναπηρια. ------------------------------------- Στατιστικα δεδομενα • Συλλογη και αναλυση αξιοπιστων δεδομενων, με ευθυνη ενος δημοσιου φορεα, σχετικα με τον αριθμο και το προφιλ των προσφυγων και των αιτουντων ασυλο με αναπηρια και χρονιες παθησεις. • Διενεργεια ερευνας για την αναλυτικη και αξιοπιστη καταγραφη της υφισταμενης καταστασης των προσφυγων/αιτουντων ασυλο με αναπηρια η/και χρονιες παθησεις στην Ελλαδα. {σελιδα 24} ~~~~~~~~~ ~~~~~~~~~~~~~~~~~ *** Υποσημειωσεις *** ~~~~~~~~~~~~~~~~~ 1 WHO (2011). World report on disability. Διαθεσιμο στη διευθυνση: https://www.who.int/disabilities/world_report /2011/en/ 2 Στοιχεια απο την υπατη Αρμοστεια του ΟΗΕ για τους Προσφυγες και τον Διεθνη Οργανισμο Μεταναστευσης διαθεσιμα στο https://www.alfavita.gr/koinonia/276179_metanasteysi-sta-ypsilotera-epipeda-o-arithmos-tonektopismenon-se-olo-ton-kosmo 3 https://data2.unhcr.org/en/documents/download/67711 4 Προκειται για στοιχεια που δημοσιευσε η Ε.Σ.Α.μεΑ. σε ενημερωτικο δελτιο στο πλαισιο υλοποιησης του εργου «Σχεδιαζοντας μαζι: Ενδυναμωνοντας τους προσφυγες με αναπηρια», διαθεσιμο στη διευθυνση: https://www.esamea.gr/publications/others/4093-ncdp-newsletter-planning-together-empowering-refugees-with-disabilities 5 Τα δεδομενα αφορουν στην καταγραφη των προσφυγων και αιτουντων ασυλο που φιλοξενουνται σε κεντρα φιλοξενιας (camps) οπου η υπατη Αρμοστεια εχει παρουσια, και σε στεγαστικες δομες που χρηματοδοτει. 6 WHO (2011). World report on disability. Διαθεσιμο στη διευθυνση: https://www.who.int/disabilities/world_report /2011/en/ 7 Crock, Mary & Ernst, C & M. AO, R. (2013). Where Disability and Displacement Intersect: Asylum Seekers and Refugees with Disabilities. International Journal of Refugee Law. 24. 735-764. Διαθεσιμο στη διευθυνση: https://www.researchgate.net/publication/275001952_Where_Disability_and_Displacement_Intersect_Asylum_Seekers_and_Refugees_with_Disabilities 8 Ο Χαρτης επιβεβαιωνει το δικαιωμα στο ασυλο (αρθρο 18) καθως και την αρχη της μη επαναπροωθησης (αρθρο 19). 9 Βλ. European Council on Refugees and Exiles (ECRE) (2017). The concept of vulnerability in European asylum procedures. Asylum Information Database (AIDA). Διαθεσιμο στη διευθυνση: http://www.asylumineurope.org/ sites/default/files/shadow-reports/aida_vulnerability_in_asylum_procedures.pdf 10 Ferri, D. (2017) The Role of the European Union in Protecting the Rights of Asylum Seekers with Disabilities. Διαθεσιμο στη διευθυνση: https://www.openstarts.units.it/bitstream/10077/15222/1/BSA3_07-Ferri.pdf 11 On the implementation of the UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities, with special regard to the Concluding Observations of the UN CRPD Committee (2015/2258(INI)). 12 Η αξιολογηση της ευαλωτοτητας βασιζεται στην τροποποιημενη εκδοση (Αυγουστος 2018) του δομημενου εργαλειου του ΚΕΕΛΠΝΟ «εντυπο Ιατρικης και Ψυχοκοινωνικης Αξιολογησης της Ευαλωτοτητας», το οποιο ταξινομει σε διαβαθμισμενη κλιμακα τα ατομα σε: α)ευαλωτα, β) οχι ευαλωτα που ομως εχουν ειδικες αναγκες φιλοξενιας και γ) οχι ευαλωτα, χωρις αναγκες φροντιδας. 13 Greek Council for Refugees (2018). Borderlines of Despair: First-line reception of asylum seekers at the Greek borders. Διαθεσιμο στη διευθυνση: https://www.thesocialchangeinitiative.org/wp-content/uploads/2019/03/ GCR_Borderlines.pdf 14 https://www.e-evros.gr/gr/eidhseis/3/symboylio-ths-eyrwphs-kakometaxeirish-a8lies-syn8hkes-stonebro/post37195 15 https://fra.europa.eu/sites/default/files/fra_uploads/1500-Greek-border-situation-report2011_EN.pdf 16 UNHCR, UNFPA and WRC (2016). Initial assessment report: protection risks and responses for women and girls in the european refugee and migrant crisis Greece and the former Yugoslav Republic of Macedonia. Διαθεσιμο στη διευθυνση: https://eeca.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/GBV-Assessment-Greece-Macedonia. pdf 17 https://www.synigoros.gr/resources/docs/greek_ombudsman_migrants_refugees_2017-el.pdf 18 OXFAM MEDIA BRIEFING (2019). Vulnerable and abandoned: How the Greek reception system is failing to protect the most vulnerable people seeking asylum. Διαθεσιμο στη διευθυνση: https://www.oxfamnovib.nl/Files/ rapporten/2019/2019-01%20Greece%20media%20briefing_FINAL-embargo%20notice%20(1).pdf 19 Στο ιδιο. 20 Στο πλαισιο αυτο, η Υπηρεσια Ασυλου εξαιρεσε 2.961 αιτουντες το 2016 και 5.665 το πρωτο εξαμηνο του 2017 απο την διαδικασια συνορων. 21 βλ. https://www.efsyn.gr/ellada/dikaiosyni/161571_dikigoroi-kata-ypiresias-asyloy-gia-ti-hrisi-skype 22 Οδηγια 2011/95/ΕΕ-αρθρο 10 /Λογοι διωξης: «Αναλογα με τις συνθηκες που επικρατουν στη χωρα καταγωγης μια ιδιαιτερη κοινωνικη ομαδα μπορει να περιλαμβανει ομαδα που βασιζεται στο κοινο χαρακτηριστικο του φυλου, της ηλικιας, της αναπηριας η της καταστασης υγειας η του σεξουαλικου προσανατολισμου». 23 Στατιστικα Στοιχεια Υπηρεσιας Ασυλου (απο 7.6.2013 εως 28.02.2019) 24 https://www.asylumineurope.org/sites/default/files/resources/aitima_on_hold.pdf 25 Ferri, ο.π., σελ.13. 26 Βλ. Υπουργειο Μεταναστευτικης Πολιτικης, Υπηρεσια Ασυλου (15.2.2018). Στατιστικα στοιχεια υπηρεσιας ασυλου-AIDA Report on Greece 2017. 27 Νομικη συνδρομη για τους μεταναστες, τους αιτουντες ασυλο και τους προσφυγες στην Ελλαδα: Προκλησεις και εμποδια. Ιανουαριος 2018. Διαθεσιμο στη διευθυνση: https://metadrasi.org/%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE %B9%CE%BA%CE%AE-%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%AE/ 28 Στο ιδιο. 29 https://www.gcr.gr/el/news/press-releases-announcements/item/1012-anev-nomikis-ypostiriksis-sedeytero-vathmo-oi-prosfyges-sta-nisia 30 Νομος 4540/2018 (Οδηγια για τις Συνθηκες Υποδοχης). 31 https://legalcentrelesvos.org/2018/12/06/greece-eu-move-asylum-seekers-to-safety-end-containmentpolicy-organize-transfers-now/ 32 https://refugee-rights.eu/wp-content/uploads/2018/11/RRE_AnIslandInDespair.pdf 33 https://www.newsit.gr/ellada/ypati-armosteia-kraygi-agonias-gia-ta-hotspots-samou-kai-lesvou/2652597/ 34 International Rescue Committee. (2018). Απροστατευτοι, αβοηθητοι, απελπισμενοι. Συστασεις για την βελτιωση της ψυχικης υγειας των αιτουντων ασυλο στη Λεσβο. Διαθεσιμο στη διευθυνση: https://www.rescue-uk.org/ sites/default/files/document/1793/aprostateytoiavoithitoiapelpismenoi.pdf 35 Committee on the Rights of Persons with Disabilities. Concluding observations on the initial report of the European Union. UN Doc. CRPD/C/EU/CO/1. October 2015. 36 https://www.tovima.gr/2019/01/09/society/ypostiriksi-prosfygon-sto-aigaio-athlies-oi-synthikes-diaviosis-kai-gia-tous-anagnorismenous-prosfyges-stin-athina/ 37 Στο ιδιο. 38 Νομος 4368/2016 και ΚΥΑ Α3(γ)/ΓΠ/οικ.25132/4-4-2016. 39 Βλ. εκθεση της Επιτροπου για τα Δικαιωματα του Ανθρωπου του Συμβουλιου της Ευρωπης DUNJA MIJATOVIĆ, σελ.14. Διαθεσιμο στο: https://rm.coe.int/-dunja-mijatovic-25-29-2018/16809024f7 40 Βλ. Δικτυο για τα Δικαιωματα του Παιδιου (2017). Οι συνθηκες στα στρατοπεδα προσφυγων: Το παραδειγμα του Σχιστου. Αθηνα. 41 Γιατροι Χωρις Συνορα (2017). Κατασταση εκτακτης αναγκης για την ψυχικη υγεια στη Σαμο και τη Λεσβο: Γιατι ο εγκλωβισμος των αιτουντων ασυλο στα ελληνικα νησια πρεπει να σταματησει. Διαθεσιμο στη διευθυνση: https:// msf.gr/sites/default/files/new_report_2017_final_gr_lowresspeads.pdf 42 International Rescue Committee. (2018). Απροστατευτοι, αβοηθητοι, απελπισμενοι. ο.π. 43 https://opeka.gr/atoma-me-anapiria/atoma-me-anapiria-paroches/ 44 Βλ. Κοινη επιστολη 25 οργανωσεων με θεμα: Επαναλαμβανομενα περιστατικα παραβιασης δικαιωματων των αιτουντων ασυλο και προσφυγων απο τη Διοικηση (ΑΦΜ, ΑΜΚΑ, καρτα ανεργιας, δικαιωμα στην εργασια) (Αθηνα, 2/8/2017). Διαθεσιμο στη διευθυνση: http://socialpolicy.gr/2017/08/%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%AF%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%89 %CE%BC%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%86%CF%8D%CE% B3%CF%89%CE%BD-%CE%B1%CF%80%CF%8C.html 45 Greek Council for Refugees (2017). Country Report/Greece. Asylum Information Database (AIDA). Διαθεσιμο στη διευθυνση: https://www.asylumineurope.org/reports/country/greece ~~~~~~~~~~~~~~~~ *** Οπισθοφυλλο *** ~~~~~~~~~~~~~~~~ Τα κειμενα πολιτικης εχουν ως αντικειμενο την αναδειξη επικαιρων προβληματων και προκλησεων στο πεδιο των πολιτικων για την αναπηρια, και τη διατυπωση συστασεων για την αρση των εμποδιων που αντιμετωπιζουν τα ατομα με αναπηρια και χρονιες παθησεις στην προσπαθεια τους να ασκησουν τα ανθρωπινα δικαιωματα τους. Ειδικοτερα, στοχευουν στη διατυπωση τεκμηριωμενων συστασεων στη βαση δεδομενων και αναλυσεων της υφισταμενης καταστασης, αξιοποιωντας: τα ευρηματα που προκυπτουν στο πλαισιο του ερευνητικου εργου του «Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας», την πολυπλευρη δραση και εμπειρια της Ε.Σ.Α.μεΑ. σε ολα τα πεδια ασκησης των δικαιωματων των ατομων με αναπηρια και χρονιες παθησεις, συγχρονα επιστημονικα δεδομενα και αναλυσεις απο διαφορετικες πηγες και εγκυρους φορεις. Στοχος του «Παρατηρητηριου Θεματων Αναπηριας» ειναι τα κειμενα πολιτικης να παρεχουν στοχευμενη και συνοπτικη πληροφορηση ωστε να ειναι προσιτα στους εμπλεκομενους φορεις, και σε καθε ενδιαφερομενο πολιτη, με η χωρις αναπηρια. ISBN πρωτοτυπης εκδοσης (εντυπο βιβλιο): 978-618-5124-13-7 [Λογοτυπο] (αριστερα) Σημαια Ευρωπαικη ενωση Ευρωπαικο Κοινωνικο Ταμειο (κεντρο) Επιχειρησιακο Προγραμμα Αναπτυξη Ανθρωπινου Δυναμικου, Εκπαιδευση και Δια Βιου Μαθηση Ειδικη Υπηρεσια Διαχειρισης Με τη συγχρηματοδοτηση της Ελλαδας και της Ευρωπαικης ενωσης (δεξια) ΕΣΠΑ 2014-2020 αναπτυξη-εργασια-αλληλεγγυη [Τελος λογοτυπου]